Wicipedia

Alan Ayckbourn

dramodydd Saesneg (1939- )

Mae Syr Alan Ayckbourn CBE FRSA (ganwyd 12 Ebrill 1939) yn ddramodydd a chyfarwyddwr Prydeinig toreithiog. Bu'n ysgrifennu a chynhyrchu dramâu ers y 1950au, ac erbyn 2024, roedd y nifer o gynyrchiadau o ddramâu hir a gyflawnodd wedi cyrraedd cyfanswm o 90. Llwyfannwyd y gwaith yn Llundain a Scarborough, lle bu'n gyfarwyddwr artistig Theatr Stephen Joseph rhwng 1972 a 2009. Ers hynny, mae dros 40 o'i ddramâu wedi’u cynhyrchu yn y West End, yn y National Theatre neu gan y Royal Shakespeare Company. Ei sioe boblogaidd gyntaf oedd Relatively Speaking a lwyfannwyd yn Theatr y Duke of York ym 1967.

Alan Ayckbourn
Ganwyd12 Ebrill 1939 Edit this on Wikidata
Llundain Edit this on Wikidata
Dinasyddiaethy Deyrnas Unedig Edit this on Wikidata
Alma mater
  • Coleg Haileybury Edit this on Wikidata
Galwedigaethdramodydd, llenor, sgriptiwr, cyfarwyddwr theatr, libretydd Edit this on Wikidata
Swyddcymrawd Edit this on Wikidata
Gwobr/auGwobr Laurence Olivier, CBE, Cymrawd o'r Gymdeithas Frenhinol a Llenyddol, Marchog Faglor, Gwobr Arbennig Cymdeithas Theatr Llundain, Critics' Circle Award for Distinguished Service to the Arts Edit this on Wikidata
Gwefanhttp://www.alanayckbourn.net Edit this on Wikidata

Mae llwyddiannau eraill yn cynnwys Absurd Person Singular (1975), trioleg The Norman Conquests (1973), Bedroom Farce (1975), Just Between Ourselves (1976), A Chorus of Disapproval (1984), Woman in Mind (1985), A Small Family Business (1987), Man of the Moment (1988), House & Garden (1999) a Private Fears in Public Places (2004). Mae ei ddramâu wedi ennill nifer o wobrau, gan gynnwys saith Gwobr Evening Standard Llundain. Maent wedi eu cyfieithu i dros 35 o ieithoedd [gan gynnwys y Gymraeg] ac yn cael eu perfformio ar lwyfan a theledu ledled y byd. Mae deg o'i ddramâu wedi'u llwyfannu ar Broadway, gan ennill un Gwobr Tony a dau enwebiad.

Bywyd

golygu

Plentyndod

golygu

Ganed Ayckbourn yn Hampstead, Llundain.[1] Roedd ei fam, Irene Worley ("Lolly") (1906 - 1998), yn awdur straeon byrion a gyhoeddodd dan yr enw "Mary James".[2] Roedd ei dad, Horace Ayckbourn (1904–1965), yn feiolinydd cerddorfaol a prif feiolinydd y London Symphony Orchestra.[3] Ni phriododd ei rieni, a gwahanodd y ddau yn fuan ar ôl yr Ail Ryfel Byd. Ysgarodd ei fam ei gŵr cyntaf i ail briodi ym 1948.[1]

Ysgrifennodd Ayckbourn ei ddrama gyntaf yn Wisborough Lodge (ysgol baratoi ym mhentref Wisborough Green) pan oedd tua 10 oed.[4] Tra'n preswylio yn yr ysgol, ysgrifennodd ei fam ato i ddweud am ei bwriad o briodi'r rheolwr banc, Cecil Pye. Roedd ei deulu newydd yn cynnwys ei fam, ei lystad a Christopher, mab ei lysdad trwy briodas gynharach. [5]

Mynychodd Ayckbourn golegau Haileybury ac Imperial Service, ym mhentref Hertford Heath, a thra yno, bu ar daith yn Ewrop ac America gyda chwmni Shakespeare yr ysgol.[6]

Bywyd oedolyn

golygu

Wedi gadael yr ysgol yn 17 oed, bu'n gweithio dros dro mewn gwahanol swyddi, cyn derbyn swydd yn Theatr Llyfrgell Scarborough, lle cafodd ei gyflwyno i'r cyfarwyddwr artistig, Stephen Joseph.[7] Dywedir i Joseff ddod yn fentor ac yn ffigwr tadol i Ayckbourn hyd ei farwolaeth annhymig ym 1967,[8] ac mae Ayckbourn wedi'i ganmol yn gyson.[9]

Wedi gwasanaethu yn Y Fyddin am gyfnod, ymgartrefodd yn Scarborough, gan brynu Longwestgate House cyn gartref ei fentor, Stephen Joseph.[10]

Ym 1957, priododd Ayckbourn â Christine Roland, aelod arall o gwmni Theatr y Llyfrgell.[11] [12] Ysgrifennwyd ei ddwy ddrama gyntaf ar y cyd â hi, dan y ffugenw "Roland Allen".[13] Ganwyd iddynt ddau fab, Steven a Philip.[14] Yn anffodus, chwalwyd y briodas ym 1971. Tua'r un amser, roedd yn rhannu cartref gyda Heather Stoney,[15] actores y cyfarfu â hi gyntaf ddeng mlynedd ynghynt.[16] Fel ei fam, ni cheisiodd ysgariad ar unwaith, a bu'n rhaid aros tan 1997 am ysgariad ffurfiol a phriodas Ayckbourn â Stoney.[17] [18]

Ym mis Chwefror 2006, dioddefodd strôc yn Scarborough, a dywedodd: "Rwy'n gobeithio bod yn ôl ar fy nhraed, neu falla ddyliwn i ddeud fy nghoes chwith, cyn gynted â phosibl. Yn y cyfamser rydw i mewn dwylo rhagorol, felly hefyd Theatr Stephen Joseph.” [19] Y flwyddyn ganlynol, cyhoeddodd Ayckbourn y byddai'n ymddiswyddo fel cyfarwyddwr artistig Theatr Stephen Joseph. [20] Mae'n parhau, fodd bynnag, i ysgrifennu a chyfarwyddo ei waith ei hun yn y theatr.

Dylanwad ar ddramâu

golygu

Ers i ddramâu Ayckbourn gael eu llwyfannu'n rheolaidd yn y West End, mae adolygwyr wedi holi os oes elfen hunangofiannol yn ei waith.[21] Ni chafwyd ateb clir i'r cwestiwn hwn. Dim ond un cofiant sydd, a ysgrifennwyd gan Paul Allen, sy'n ymdrin yn bennaf â'i yrfa yn y theatr. [22] Mae Ayckbourn wedi cyfaddef yn aml ei fod yn gweld agweddau ohono'i hun ym mhob un o'i gymeriadau. Yn Bedroom Farce (1975), er enghraifft, cyfaddefodd fod rhannau ohono yn y pedwar cymeriad gwrywaidd. [23] Awgrymwyd, mai ei fam yw'r dylanwad a ddefnyddir amlaf, ar wahan i'w brofiadau ei hun. Yn enwedig fel Susan yn Woman in Mind [24] (1985).

Mae'n llai eglur i ba raddau mae digwyddiadau ym mywyd Ayckbourn wedi dylanwadu ar ei ysgrifennu,. Mae’n wir fod thema priodasau mewn anhawster yn amlwg iawn drwy gydol ei ddramâu yn y saithdegau cynnar, tua’r adeg yr oedd ei briodas ei hun yn dirwyn i ben. Fodd bynnag, erbyn hynny, roedd hefyd wedi bod yn dyst i fethiant perthynas ei rieni a rhai o'i ffrindiau.[21]

Gyrfa

golygu

Gyrfa gynnar ac actio

golygu

Dechreuodd gyrfa theatrig Ayckbourn yn syth ar ôl gadael yr ysgol, pan gyflwynwyd ef i Syr Donald Wolfit.[25] Ymunodd Ayckbourn â Wolfit ar daith i Ŵyl Ymylol Caeredin fel rheolwr llwyfan cynorthwyol dros dro (rôl oedd yn cynnwys actio a rheoli llwyfan) am dair wythnos.[26] Ei brofiadau cyntaf ar y llwyfan proffesiynol oedd yn The Strong are Lonely gan Fritz Hochwälder.[27] Y flwyddyn ganlynol, ymddangosodd Ayckbourn mewn chwe drama arall yn Theatr Connaught, Worthing[28] a theatr Thorndike, Leatherhead.[29]

Ym 1957, cyflogwyd Ayckbourn gan y cyfarwyddwr Stephen Joseph yn Theatr y Llyfrgell, Scarborough, rhagflaenydd y Theatr Stephen Joseph newydd.[7] Arweiniodd y gwaith yma at gomisiynau sgriptiau proffesiynol cyntaf Ayckbourn, ym 1958. Ysgrifennodd The Square Cat, dan y ffugenw Roland Allen a berfformiwyd gyntaf ym 1959.[30]

Ym 1962, symudodd Ayckbourn i Stoke-on-Trent i helpu sefydlu Theatr Victoria (y New Vic bellach). [31]

Ysgrifennu

golygu

Roedd drama gyntaf Ayckbourn, The Square Cat, yn ddigon poblogaidd i sicrhau comisiynau pellach. Llwyddiant arall oedd Mr. Whatnot ym 1963. Hon oedd y ddrama gyntaf i Ayckbourn fod yn ddigon hapus â hi i ganiatáu perfformiadau ohoni hyd heddiw. Ym 1965, cynhyrchwyd Meet my Father, gafodd ei hail enwi yn Relatively Speaking. Bu’r ddrama’n llwyddiant ysgubol, yn Scarborough ac yn y West End. Sicrhaodd ei ddrama ganlynol, How the Other Half Loves, ei lwyddiant dihangol fel dramodydd. [32] [33]

Daeth llwyddiant masnachol Ayckbourn i'w anterth gyda dramâu fel Absurd Person Singular (1975), trioleg The Norman Conquests (1973), Bedroom Farce (1975) a Just Between Ourselves (1976). Roedd y dramâu hyn yn canolbwyntio'n helaeth ar briodasau'r dosbarth canol ym Mhrydain.[34]

Gyda portffolio o dros 70 o ddramâu, a mwy na deugain ohonynt wedi'u llwyfannu yn y National Theatre neu yn y West End, mae Alan Ayckbourn yn un o ddramodwyr mwyaf llwyddiannus Lloegr, sy'n dal ar dir y byw. Er gwaethaf ei lwyddiant, ei anrhydeddau a'i wobrau (sy'n cynnwys gwobr Laurence Olivier), mae Alan Ayckbourn yn parhau i fod yn ffigwr gymharol ddi-wybod, sy'n ymroddedig i theatr ranbarthol. [35]

Derbyniodd Ayckbourn y CBE ym 1987 [36] a cafodd ei urddo'n farchog yn Anrhydeddau'r Flwyddyn Newydd 1997. [37]

Yn 2019, cyhoeddodd Ayckbourn ei nofel gyntaf, The Divide.

Cyfarwyddo

golygu

Er mai fel dramodydd yr adnabyddir Ayckbourn yn bennaf, dywedir mai 10% o'i amser sy'n cael ei roi i ysgrifennu gyda'r gweddil yn cyfarwyddo. [38]

Dioddefodd Ayckbourn strôc ym mis Chwefror 2006 a dychwelodd i'r gwaith ym mis Medi; daeth première ei 70fed drama If I Were You yn Theatr Stephen Joseph y mis canlynol. [39]

Cyhoeddodd ym mis Mehefin 2007 y byddai'n ymddeol fel cyfarwyddwr artistig Theatr Stephen Joseph ar ôl tymor 2008. [20] Cymerodd ei olynydd, Chris Monks, yr awenau ar ddechrau tymor 2009–2010 [40] ond arhosodd Ayckbourn i gyfarwyddo premières ac adfywiadau o'i waith yn y theatr, gan ddechrau gyda How the Other Half Loves ym mis Mehefin 2009. [41]

Anrhydeddau a gwobrau

golygu
  • 1973: Gwobr Evening Standard, Comedi Orau, am Absurd Person Singular
  • 1974: Gwobr Evening Standard, y Ddrama Orau, am The Norman Conquests
  • 1977: Gwobr Evening Standard, y Ddrama Orau, am Just Between Ourselves
  • 1981: Gradd Doethur er Anrhydedd mewn Llythyrau (Litt.D.) o Brifysgol Hull
  • 1985: Gwobr Evening Standard, Comedi Orau, am A Chorus of Disapproval
  • 1985: Gwobr Laurence Olivier, Comedi Orau, am A Chorus of Disapproval
  • 1986: Rhyddid Bwrdeistref Scarborough . [42]
  • 1987: Gwobr Evening Standard, y Ddrama Orau, am A Small Family Business
  • 1987: Gradd Doethur er Anrhydedd mewn Llythyrau (Litt.D.) o Brifysgol Keele
  • 1987: Gradd Doethur er Anrhydedd mewn Llythyrau (Litt.D.) o Brifysgol Leeds
  • 1987: Cadlywydd Urdd yr Ymerodraeth Brydeinig (CBE)
  • 1989: Gwobr Evening Standard, Comedi Orau, am Henceforward...
  • 1990: Gwobr Evening Standard, Comedi Orau, am Man of the Moment
  • 1998: Doethur er Anrhydedd y Brifysgol (D.Univ.) o'r Brifysgol Agored
  • 2009: Gwobr Arbennig Laurence Olivier
  • 2009: Gwobr flynyddol Cylch y Beirniaid am Wasanaeth Nodedig i'r Celfyddydau
  • 2011: Gradd Doethur er Anrhydedd mewn Llythyrau (Litt.D.) o Brifysgol York St. John

Gwaith llenyddol

golygu

Addasiadau Cymraeg

golygu

Addaswyd neu gyfieithwyd nifer o ddramâu Ayckbourn i'r Gymraeg dros y degawdau gan gynnwys:

Dramâu hir

golygu
Rhif y ddrama Teitl Cyfres
1 The Square Cat
2 Love After All
3 Dad's Tales
4 Standing Room Only
5 Christmas V Mastermind
6 Mr Whatnot
7 Relatively Speaking
8 The Sparrow
9 How the Other Half Loves
10 Family Circles
11 Time And Time Again
12 Absurd Person Singular
13 The Norman Conquests Table Manners
14 Living Together
15 Round and Round the Garden
16 Absent Friends
17 Confusions
18 Jeeves
19 Bedroom Farce
20 Just Between Ourselves
21 Ten Times Table
22 Joking Apart
23 Sisterly Feelings
24 Taking Steps
25 Suburban Strains
26 Season's Greetings
27 Way Upstream
28 Making Tracks
29 Intimate Exchanges Affairs in a Tent
Events on a Hotel Terrace
A Garden Fete
A Pageant
A Cricket Match
A Game of Golf
A One Man Protest
Love in the Mist
30 It Could Be Any One Of Us
31

A Chorus of Disapproval

32 Woman in Mind
33 A Small Family Business
34 Henceforward...
35 Man of the Moment
36 Mr A's Amazing Maze Plays
37

The Revengers' Comedies

38 Invisible Friends
39 Body Language
40 This Is Where We Came In
41 Callisto 5
42 Wildest Dreams
43 My Very Own Story
44 Time of My Life
45 Dreams From A Summer House
46 Communicating Doors
47 Haunting Julia
48 The Musical Jigsaw Play
49 A Word From Our Sponsor
(18) By Jeeves
50 The Champion Of Paribanou
51 Things We Do For Love
52 Comic Potential
53 The Boy Who Fell into a Book
54 House and Garden House
55 Garden
(41) Callisto#7
56 Virtual Reality
57 Whenever
58 Damsels in Distress GamePlan
59 FlatSpin
60 RolePlay
61 Snake in the Grass
62 The Jollies
63 Sugar Daddies
64 Orvin – Champion of Champions
65 My Sister Sadie
66 Drowning on Dry Land
67 Private Fears in Public Places
68 Miss Yesterday
69 Improbable Fiction
70 If I Were You
71 Things That Go Bump Life and Beth
72 Awaking Beauty
73 My Wonderful Day
74 Life of Riley
75 Neighbourhood Watch
76 Surprises
77 Arrivals & Departures
78 Roundelay
79 Hero's Welcome
80 Consuming Passions
81 A Brief History of Women
82 Better Off Dead
83 Birthdays Past, Birthdays Present
84 Anno Domino
85 The Girl Next Door
86 All Lies
87 Family Album
88 Welcome to the Family
89 Constant Companions

Dramâu un act

golygu

Mae Alan Ayckbourn wedi ysgrifennu wyth drama un act. Ysgrifennwyd pump ohonynt (Mother Figure, Drinking Companion, Between Mouthfuls, Gosforth's Fete a Widows Might ) ar gyfer Confusions, a berfformiwyd gyntaf yn 1974 .

Y tair drama un act arall yw:

  • Countdown, a berfformiwyd gyntaf yn 1962, y mwyaf adnabyddus fel rhan o Mixed Doubles, set o ddramâu un act byr a monologau a gyfrannwyd gan naw awdur gwahanol.
  • Ernie's Incredible Illucinations, a ysgrifennwyd yn 1969 ar gyfer casgliad o ddramâu byrion ac a fwriadwyd i'w perfformio gan ysgolion. [44]
  • A Cut in the Rates, a berfformiwyd yn Theatr Stephen Joseph yn 1984, a'i ffilmio ar gyfer rhaglen ddogfen gan y BBC.

Llyfrau

golygu
  • Ayckbourn, Alan (2002). The Crafty Art of Playmaking. UK: Faber and Faber. ISBN 0-571-21509-2.
  • Ayckbourn, Alan (2003). The Crafty Art of Playmaking. USA: Palgrave Macmillan. ISBN 1-4039-6229-4.
  • Ayckbourn, Alan (2019) The Divide. UK: PS Publishing. ISBN 978-1-786364-47-0.

Addasiadau ffilm o ddramâu Ayckbourn

golygu

Dramâu a addaswyd yn ffilmiau yn cynnwys:

  • A Chorus of Disapproval (ffilm 1988), a gyfarwyddwyd gan Michael Winner ;
  • Intimate Exchanges addaswyd ynSmoking/No Smoking (ffilm 1993), a gyfarwyddwyd gan Alain Resnais ;
  • The Revengers' Comedies (a elwir hefyd yn Sweet Revenge ), a gyfarwyddwyd gan Malcolm Mowbray ;
  • Private Fears in Public Places addaswyd yn Cœurs (ffilm 2006) a gyfarwyddwyd gan Alain Resnais .
  • Life of Riley (ffilm 2014) wedi'i chyfarwyddo gan Alain Resnais.

Cyfeiriadau

golygu
  1. ↑ 1.0 1.1 P. Allen, 2001, p. 9
  2. ↑ P. Allen, 2001, p. 10
  3. ↑ P. Allen, 2001, p. 6
  4. ↑ P. Allen, 2001, p. 20
  5. ↑ P. Allen, 2001, pp. 17–19
  6. ↑ P. Allen, 2001, pp. 30–33
  7. ↑ 7.0 7.1 P. Allen, 2001, pp. 43–46
  8. ↑ P. Allen, 2001, pp. 118–119
  9. ↑ Ayckbourn, Alan (2003). The Crafty Art of Playmaking, Faber, ISBN 0-571-21509-2
  10. ↑ P. Allen, 2001, pp. 145–146
  11. ↑ P. Allen, 2001, pp. 297–299
  12. ↑ P. Allen, 2001, pp. 65–67
  13. ↑ P. Allen, 2001, pp. 67–72
  14. ↑ P. Allen, 2001, pp. 69, 85
  15. ↑ P. Allen, 2001, p. 132
  16. ↑ P. Allen, 2001, p. 88
  17. ↑ 20 Facts about Alan Ayckbourn Archifwyd 2009-01-19 yn y Peiriant Wayback
  18. ↑ P. Allen, 2001, pp. 297–298
  19. ↑ "Ayckbourn has stroke". Scarborougheveningnews.co.uk. 28 Chwefror 2006. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 May 2013. Cyrchwyd 29 Awst 2011.
  20. ↑ 20.0 20.1 "BBC News, 4 June 2007". BBC News. 4 Mehefin 2007. Cyrchwyd 29 Awst 2011.
  21. ↑ 21.0 21.1 P. Allen, 2001, p. 123
  22. ↑ P. Allen, 2001,
  23. ↑ P. Allen, 2001, p. 155
  24. ↑ P. Allen, 2001, p. 3
  25. ↑ P. Allen, 2001, p. 32
  26. ↑ P. Allen, 2001, pp. 36–38
  27. ↑ "Acting career on official Ayckbourn site". Biography.alanayckbourn.net. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 July 2011. Cyrchwyd 29 August 2011.
  28. ↑ P. Allen, 2001, pp. 38–40
  29. ↑ P. Allen, 2001, pp. 41–43
  30. ↑ P. Allen, 2001, p. 65
  31. ↑ P. Allen, 2001, pp. 87–88
  32. ↑ P. Allen, 2001, pp. 122–123
  33. ↑ How the Other Half Loves history on official Ayckbourn site
  34. ↑ P. Allen, 2001, pp. 146–148
  35. ↑ Gibson, Melissa (2002). "Alan Ayckbourn: Grinning at the Edge". Theatre Journal.
  36. ↑ P. Allen, 2001, p. 220
  37. ↑ P. Allen, 2001, p. 295
  38. ↑ P. Allen, 2001, pp. 84–85
  39. ↑ Nuala Calvi (1 August 2006). "Ayckbourn back to work after stroke". The Stage. Cyrchwyd 29 August 2011.
  40. ↑ Russell Hector (4 Mehefin 2008). "The Guardian, 4 Mehefin 2008". The Guardian. Llundain. Cyrchwyd 29 Awst 2011.
  41. ↑ "Scarborough Evening News, 26 Mai 2009". Scarborougheveningnews.co.uk. 22 Mai 2009. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 28 Mai 2009. Cyrchwyd 29 Awst 2011.
  42. ↑ https://www.thescarboroughnews.co.uk/news/people/boxer-ingle-and-four-others-honoured-by-the-town-1-4262978[dolen farw]
  43. ↑ "CalmView: Trosolwg". calmview.bangor.ac.uk. Cyrchwyd 2024-10-09.
  44. ↑ "Ernie's Incredible Illucinations: Background". Alan Ayckbourn's Official Website. Cyrchwyd 29 October 2016.

Dolenni allanol

golygu


Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Alan_Ayckbourn&oldid=13140680"