Albert I, brenin Gwlad Belg

trydydd Brenin Gwlad Belg

Roedd Albert I, Brenin y Belgiaid (Iseldireg: Albert Leopold Clemens Maria Meinrad; Ffrangeg: Albert Léopold Clément Marie Meinrad; Almaeneg: Albert Leopold Clemens Maria Meinrad; Brwsel 8 Ebrill 1874 - Marche-les-Dames, 17 Chwefror 1934) yn frenin ar Wlad Belg rhwng 1909 a 1934 a'r trydydd brenin ar ôl ei ewythr Leopold II a'i dad-cu Leopold I, brenin cyntaf y wladwriaeth.

Albert I, brenin Gwlad Belg
Ganwyd8 Ebrill 1875 Edit this on Wikidata
Palace of the Count of Flanders Edit this on Wikidata
Bu farw17 Chwefror 1934 Edit this on Wikidata
Rochers de Marche-les-Dames Edit this on Wikidata
SwyddBrenin y Belgiaid, Senator by Right Edit this on Wikidata
TadTywysog Philippe, Cownt Fflandrys Edit this on Wikidata
MamY Dywysoges Marie Edit this on Wikidata
PriodElisabeth in Beieren Edit this on Wikidata
PlantLeopold III, brenin Gwlad Belg, Prince Charles, Count of Flanders, Marie José o Gwlad Belg Edit this on Wikidata
LlinachTŷ Sachsen-Coburg a Gotha Edit this on Wikidata
Chwaraeon
llofnod

Magwraeth

golygu

Roedd Albert yn fab i'r Tywysog Philip o Wlad Belg a'r Dywysoges Mary o Hohenzollern-Sigmaringen. Roedd yn ŵyr tadol i'r Leopold a'r Dywysoges Louise o Orleans ac yn ŵyr mamol i'r Tywysog Sofran Charles Anthony o Hohenzollern-Sigmaringen a'r Dywysoges Joseph o Baden.

Priododd Albert â'r Dywysoges Elizabeth o Bafaria. Roedd y dywysoges yn dduges ym Mafaria ac yn dod o ail gangen tŷ brenhinol y Wittelshbachs a gychwynnwyd gan briodas y Dywysoges Louise o Bafaria a'r Tywysog Maximilian o Bafaria. Roedd y dywysoges yn ferch i'r Dug Charles Theodore o Bafaria a'r Dywysoges Mary Joseph o Bortiwgal. Ganwyd y dywysoges yng Nghastell Possenhofen ym 1876. Hi oedd nith yr Empress Elizabeth o Bafaria Sissi. Roedd gan y cwpl dri o blant a gyrhaeddodd oedolaeth:

Ganwyd HM Leopold, Leopold III, maes o law, yn 1901 a bu farw ym 1983 ym Mrwsel. Priododd yn y briodas gyntaf â'r Dywysoges Astrid o Sweden ac yn yr ail briodas â Maria Liliana Baels.
Ganwyd y Tywysog Charles yn 1903 a bu farw ym 1983 ym Mrwsel. Priododd â Mrs. Jacqueline Peyrebrune.
Ganwyd y Frenhines Mary Joseph yn 1906 ym Mrwsel a bu farw yn 2001 yn Genefa. Priododd â Brenin Umberto III o'r Eidal.

Hyfforddiant: seneddwr y gyfraith

golygu

[[Cofeb i'r Brenin Albert I ar ddechrau Camlas Albert yn Liege Dechreuodd Albert ei yrfa wleidyddol yn Senedd Gwlad Belg, lle’r oedd yn seneddwr asgell dde, heb ei ethol, rhwng 1893 a 1898. Heb fandad pleidleisiwr, mae gan blant y brenin rôl ar wahân fel seneddwr a dylent ddefnyddio'r fforwm hwn i fynd i'r afael â materion o ddiddordeb cyffredinol yn unig. Roedd gan Albert ddiddordeb mewn datblygu seilwaith ffyrdd, rheilffyrdd a llyngesol. Yn ddiweddarach, derbyniodd Camlas Antwerp yn Liège, syniad a ddaliodd, ei enw: Camlas Albert. Yn 1909 olynodd ei ewythr Leopold II o Wlad Belg.

Roedd Albert yn astudgar ar thawel a paratodd yn fawr ar gyfer ei deyrnasiad. Dangosodd ddiddordeb yn sefyllfa materol y dosbarth gweithiol a theithio yn ddienw ac yn ddisylw i ardaloedd dosbarth gweithiol er mwyn arsylwi ar sefyllfa bywyd pobl yno.[1] Yn fuan cyn ei esgyniad i'r orsedd yn 1909, ymgymerodd â thaith fanwl o drefediaeth Gwlad Belg yn yr Affrig, y Congo. Roedd y diriogaeth enfawr wedi ei meddianu'n ffurfol gan Wlad Belg yn 1908 (cyn hynny, roedd yn eiddo bersonol i Leopold II ac wedi dioddef ysbeilio a chamdrin drwg-enwog). Gwelodd Albert bod y wladfa mewn sefyllfa truenus a chynigiodd nifer o welliannau er mwyn amddiffyn y bobl gynhenid a mabwysiadu gwelliannau technegol yno.[2]

Teyrnasiad

golygu
 
Gosgordd gorseddu Albert, 23 Rhagfyr 1909.

Yn dilyn marwolaeth ei ewythur, Leopold II, esgynodd Albert i orsedd Brenhiniaeth Gwlad Belg yn Rhagfyr 1909, gan i'w dad ei hun farw yn 1905. Albert oedd y brenin cyntaf i dyngu ei llŵ mewn Iseldireg ac nid yn Ffrangeg yn unig fel y bu.[1] Roedd ef a'i wraig, y Frenhines Elisabeth, yn boblogaidd oherwydd eu bywydau cymharol syml, di-sgandal a safai mewn gwrthwynebiad i osgoi uchel-ael, pellennig a lliwgar bywyd preifag Leopold II. Un agwedd bwysig ym mlynyddoedd cynnar teyrnasiad Albert oedd cyfres o welliannau i rheolaeth Gwlad Belg o'r Congo, ei hunig drefedigaeth.[3]

Cymerodd reolaeth ar filwyr Gwlad Belg yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf a dangosodd ei wrthwynebiad i filwyr Austro-Almaenig. Roedd goresgyniad yr Almaenwyr yn groes i Gytundeb Llundain (1839), lle gwarantodd Prwsia niwtraliaeth Gwlad Belg. Ni ddilynodd Albert y llywodraeth yn alltud yn Saint-Adresse ger Le Havre yn Ffrainc. Enillodd y ffaith iddo aros yn y wlad a chefnogi'r milwyr ar gyrion yr afon IJzer lawer o gydymdeimlad ag ef ar ôl y rhyfel. Cymerodd ran gyda'r cynghreiriaid yn symudiadau amddiffyn a rhyddhau'r wlad.

Yn ystod ei deyrnasiad, cyflwynodd y senedd bleidlais gyffredinol (1919) ar ôl gwrthdaro cymdeithasol a gwleidyddol a ddechreuodd yn y 19g. Datgelodd cannoedd o filoedd o ddioddefwyr ar faes brwydr IJzer yr anghyfiawnder o orfod marw dros y famwlad heb erioed gael yr hawl i bleidleisio drosti. Mae'n ymddangos bod Albert wedi deall bod y freuddwyd gudd o absoliwtiaeth ei ragflaenwyr Leopold I a II, yn rhywbeth o'r gorffennol.

Cleddyf lle bu farw Albert I. Cymerodd ofal o ddatblygiad y celfyddydau, isadeileddau a gwyddoniaeth. Sicrhaodd gymrodeddu seneddol anffurfiol rhwng y pleidiau Catholig, Rhyddfrydol a Sosialaidd a'r gwrthdaro cynyddol rhwng pobl Ffrangeg ac Iseldireg eu hiaith. Cefnogodd y prosiect o greu'r brifysgol gyntaf ei hiaith Iseldireg a agorodd ym 1930 yn Ghent wrth barchu uchelfreintiau seneddau.

Cymerodd ran mewn nifer o deithiau naturiolaidd a diwylliannol, yn enwedig un yn Congo (1909), yn America neu Brydain Fawr. Roedd yn aelod o Academi y Gwyddorau Morales et Politiques de France (1925) a chreodd y Fonds National de Recherche Scientifique Belge (1927).

Mynyddwr

golygu

Dangosodd Albert I angerdd cryf dros fynydda trwy gydol ei oes. Ei hoff fynyddoedd oedd; Mont Blanc, Valais, yn y Dolomitau. Ar 29 Awst 1930 agorodd Daith Rhewlif lloches newydd, gyda'i enw Refuge Albert yn cael ei gynnig gyntaf gan y Alpine Club Belgian y Clwb Alpin Français. Rhoddodd Albert ei enw i'r tŵr nodwydd Re Albert gam o anhawster eithafol.

Marwolaeth

golygu

Bu farw ym 1934 ym Marche-les-Dames (tref yn ninas Namur bellach), wrth gymryd rhan mewn dringo clogwyn ger glannau'r Meuse.

Dolenni

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. 1.0 1.1 Carlo Bronne. Albert 1er: le roi sans terre.
  2. Evelyn Graham. Albert, King of the Belgians.
  3. Roger Keyes. Outrageous Fortune: The Tragedy of Leopold III of the Belgians.
Rhagflaenydd:
Leopold II
Brenin Gwlad Belg
19091934
Olynydd:
Leopold III