Wicipedia

Helyntion Beca: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
Siarlot a Neli
Diobaithyn (sgwrs | cyfraniadau)
162 golygiad
→‎Achosion: Ehangu ar yr esboniad o'r tollbyrth, ychwanegu achosion eraill
Llinell 8:
Yn aml, roedd ganddi "ddwy chwaer" o'i phopty yn cyd-arwain ac a elwid yn Siarlot a Neli.<ref>'Helynt y Beca' gan V. Eirwen Davies, tud42; Gwasg Prifysgol Cymru 1961.</ref>
 
==Asgwrn y gynnenAchosion==
AchosUn o achosion amlwg yr helynt oedd y ''Turnpiketollbyrth Trusts''eu hun, a weinyddwyd gan y Cwmnïau Tyrpeg newydd. Roedd rhaid talu tollau i deithio ar hyd y prif-ffyrdd hyn. Roedd 'na ddeuddeg o nhwCwmni yn sir Gaerfyrddin, pedwar yn [[Sir Benfro]], dau yn [[Sir Aberteifi]], dau yn [[Sir Faesyfed]], un yn [[Sir Frycheiniog]] a deuddeg ym [[Morgannwg]]. RoeddenRoedd nhw'nnifer amhoblogaidduchel iawny ynCwmnïau arbennigTyrpeg ganyn ffermwyryr oeddardal yn gorfodgolygu bod rhaid i deithwyr talu tollau sawl gwaith (am bob cwmni) i'w yrrugymharu â Lloegr lle nad oedd y fath gor-gystadlu. Roedd rhaid i'r ffermwyr talu tollau wrth yrru'u [[gwartheg]] hyda nhwtheithio yn ôl ac ymlaen i'r marchnad, ac wrth ôl calch fel gwrtaith am y pridd.
 
Nid yr unig rheswm dros yr helyntion oedd y tollbyrth. Roedd tuedd gan werin De-Orllewin Cymru i weinyddu cyfraith eu hun trwy'r traddodiad o'r [[Ceffyl Pren]]. Dyma arfer o siomi yn gyhoeddus aelod o'r gymuned sydd wedi achosi cerydd i'w gymdogion neu gydweithio a'r awdurdodau. Byddai dorf gyda'i wynebau'n ddu (fel wnaeth Merched 'Beca) yn cario ffigur ceffyl at ddrws y berson, neu ffigur yn ei ddynwared (a weithiau llosgwyd), neu hyd yn oed y berson ei hun, gan ei fychanu. Yn ol yr hanesydd David Williams, "ymestyniad o arfer y Ceffyl Pren" oedd terfysgoedd 'Beca.
 
Roedd achosion eraill yr helyntion yn gynnwys:
* Tlodi gyffredinol yr ardal a'i dir anffrwythlon.
* Twf y boblogaeth yn rhoi pwysau ar y bobl wrth i ffermydd mynd yn llai (problem a waethygwyd gan system etifeddiaeth Cymru sydd yn rhannu tir rhwng pob perthynas gwrywaidd).
* Y dirwasgiad amaeth a ddechreuodd yn 1836 (a ddaeth i ben tua'r un amser a orffennodd y terfysgoedd) a chyfres o gynaeafau wael.
* Baich y degwm, yr arian talwyd i'r Eglwys Anglicanaidd gan y ffermwyr. Achosodd anfodlonrwydd ychwanegol gan y ffaith mai anghydffurfwyr oedd rhan fwyaf o'r werin. Waethygwyd y baich gan Ddeddf Cymudiad y Degwm (1836) wnaeth seilio maint y degwm ar brisiau gnydau o'r 7 mlynedd cynt. O ganlyniad roedd rhaid i'r werin talu degwm uchel yn seiliedig ar y prisiau uchel cnydau yn y flynyddoedd cynt er bod y prisoedd wedi disgyn yn ddiweddarach.
* Y diffyg cymorth i'r tlawd yn dilyn Deddf Gwella Cyfraith y Tlodion (1834) wnaeth diddymu cymorth allanol a gorfodi i'r tlawd gweithio yn Tlotai. Ymosododd Merched 'Beca ar dloty Caerfyrddin yn 1843.
* Yr atgasedd at y tirfeddianwyr a'r rent roeddent yn codi. Roedd nifer ohonynt yn landlordiaid absennol, a waethygwyd y gwrthdaro gan wahaniaethau mewn iaith (nid oedd y rhan fwyaf yn siarad iaith y werin, Cymraeg) a chrefydd (Anglicaniaid oedd y rhan fwyaf, i'w gymharu a'r werin Anghydffurfiol). Gweinyddwyd nifer o'r Gwmnïau Tyrpeg atgas gan yr un tirfeddianwyr, a hwy oedd yn Ynadon yn y Llysoedd. Roedd y gyfraith a'r achosion llys Saesneg ni ddeallwyd gan y werin uniaith Cymraeg yn achos arall am anfodlonrwydd. Bygythiwyd tirfeddianwyr ymysg parchedigion Anglicanaidd gan lythyron o ferched 'Beca.
 
==Pwy oedd Rebeca?==
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/wiki/Helyntion_Beca"