|
[[Telyn]]ores Cymreig oedd '''Nansi Richards''' ([[1888]] - [[1979]]). Ganwyd ar 14 Mai 1888 yn Fferm Penybont, [[Penybontfawr]]. Bu farw ar 21 Rhagfyr 1979, a chafodd ei chladdu, efo'i gŵr, Cecil Jones, yn eglwys [[Pennant Melangell]]<ref>Cwrs Canolradd gan [[Eirian Conlon]] ac [[Emyr Davies]], cyhoeddwyd gan [[CBAC]]; tudalen 82</ref>. Dywedodd mai'r dylanwadau mwyaf arni hi oedd ei thad, teulu [[Abram Wood]], y sipsiwn aga arhosodd ar eu fferm, a Tom Lloyd ([[Telynor Ceiriog]]), âa dysgoddddysgodd Nansi i ganu'r delyn. Penodwyd ynhi'n delynores swyddogol i'r [[Y Tywysog Siarl, Tywysog Cymru|Tywysog Siarl]].<ref>[http://www.last.fm/music/Nansi+Richards Gwefan Last fm]</ref>
Bu'n fuddugol yn yr Eisteddfod Genedlaethol dair gwaith yn olynol, y tro cyntaf yn [[Eisteddfod Genedlaethol Cymru Llangollen 1908]].
Aeth i Goleg y Guildhall yn Llundain am flwyddyn cyn iddi hi adael i deithio'r neuaddau cerdd efo digrifwraig, 'Happy' Fanny Fields.<ref>[http://folktrax-archive.org/menus/cassprogs/351richards.htm Gwefan Folktrax]</ref> Derbynnodd sawl gwahoddiad yn ddiweddarach i chwarae o flaen Teulu Brenhinol y Deyrnas Unedig. Bu'n gweithio ar ffilmiau [[Emlyn Williams]] ''Last Days of Dolwyn'' a ''Fruitful Years''. Yn ystod ei gyrfa, gweithiodd hi'nyn helaethaml yn [[Yryr Unol Daleithiau]]: ym 1923, a eto yn [[Efrog Newydd]] ym 1973. Roedd hi'n gyfaill i William Kellogg, perchennog y cwmni sy'n cynhyrchu [[CornCreision Flakesŷd]], a dywedydhonir bodmai hi wediawgrymodd awgrymuwrtho defnydd o'rddefnyddio ceiliog ar y paced.
Yn ystod yr [[Ail Rhyfel Byd]] teithiodd hyd a lled gwledydd Prydain gydag [[ENSA]] i ddiddori'r milwyr a chymerodd ran mewn dros 2,000 o gyngherddau gyda [[Côr Telyn Eryri|Chôr Telyn Eryri]] o 1930 ymlaen. Perfformiodd droeon o flaen y Teulu Brenhinol Lloegr a chafodd yr hawl gan George V i arddel y teitl "Telynoresy Delynores Frenhinol"., Ondond dewis peidio a wnaeth. DerbyniwydDerbyniodd MBE ym 1973 am ei chyfranniadchyfraniad i gerddoriaeth Cymru. Ym 1977 cafodd radd Doethur er Anrhydedd mewn cerddoriaeth gan [[Prifysgol Cymru|Brifysgol Cymru]].
Cyhoeddwyd cyfrol o'i hatgofion,''Cwpwrdd Nansi'', ym 1973, aca unchyfrol arall ynychydig hwyrachwedyn. Ymhlith y bobl y dylanwadodd arnynt mae Gwyndaf a Dafydd Roberts ([[Ar Lôg]]}.
==Ysgoloriaeth Nansi Richards==
Mae Ymddiriodolaeth Nansi Richards yn cynnig Ysgoloriaeth yn flynyddolblynyddol i delynorion o dan 25 oed sy'n byw yng Nghymru neu â anwyd yng Nghymru. Mae [[Catrin Finch]] a [[Gwenan Gibbard]] ymhlith enillwyr yr ysgoloriaeth.<ref>[http://www.ysgoloriaethnansirichards.com/index.html Gwefan Ymddiriodolaeth Nansi Richards]</ref>
==Recordiadau==
===Nansi Richards, Brenhines y Delyn===
SAIN SCD 2383 (2003)
*Pwt ar y bys
| 