[[File:Gwen-Ffynnon-Trefeca.jpg|thumb|chwith|Ffynnon Gwen ger [[Trefeca]].]]
Gwen[[Sant|Santes oeddGymreig]] ac un o 24 o ferched [[Brychan.]] oedd '''Gwen o Dalgarth'''.<ref>Jones, T.T. 1977, ''The Daughters of Brychan, Brycheiniog ''Cyf. XVII</ref> Etifeddodd Garth Madrun (Talgarth) gan ei mam-gu, [[Marchell]]. Priododd Llŷr Merini ac buroedd yn fam i [Caradog Freichfras|Garadog Freichfras]]. Cafodd
Mae'n Gwenfwyaf ei adnabodnodedig am fyw ynbywyd Cristnogol ac am ei charedigrwydd.<ref name=":0">Spencer, R, 1991, ''Saints of Wales and the West Country, Llanerch''.</ref> Lladdwyd Gwen mewn ymosodiad llwythgan lwyth paganaidd yn 492. Credir fod eglwys [[Talgarth]] yn sefyll ar y fan ble'i laddwydlladdwyd aca gwnaethpwyd creirfa i'w corff yno. [[File:Tal Garth, Garth Madrun.jpg|thumb|Tir o gwmpas eglwys Talgarth, safle Garth Madrun.]]
=== Cysegriadau. ===
Mae eglwys Talgarth yn dal i dwynddwyn enw Gwen ac mae eglwys arall wedi'i cysegruchysegru iddi yn [[Llyswen]]. Heddiw mae'r ddwy eglwys yn dwyn yr enw Gwendolen. (Bu'r enw Gwendolen yn boblogaidd yn Lloegr yn [[Oes Fictoria]] ac mae'n debyg y newidwyd enwau'r ddwy eglwys prydbryd hynny.) Bu santes arall yn dwyn yr enw [[Gwendolen]] ond Gwen o Dalgarth yw nawddsant Talgarth a Llyswen.<ref name=":0" />
Ni dylidddylid cymysguei chymysgu hi gyda [[Gwen o Gernyw]] neuna [[Gwen Teirbron]].
