Twll du: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Dafyddt (sgwrs | cyfraniadau) BDim crynodeb golygu |
symlhau ychydig |
||
Llinell 4:
</ref> Hwn oedd y twll du cynta i'w ddelweddu yn uniongyrchol gan Delesgôp Event Horizon (ryddhawyd y llun ar 10 Ebrill 2019).<ref name="NYT-20190410">{{cite news |last=Overbye |first=Dennis |authorlink=Dennis Overbye |title=Black Hole Picture Revealed for the First Time - Astronomers at last have captured an image of the darkest entities in the cosmos - Comments |url=http://www.nytimes.com/2019/04/10/science/black-hole-picture.html?comments#permid=31473598 |date=10 Ebrill 2019 |work=[[The New York Times]] |accessdate=10 Ebrill 2019 }}</ref><ref name="APJL-20190410">{{cite journal |author=[[Event Horizon Telescope|The Event Horizon Telescope Collaboration]] |title=First M87 Event Horizon Telescope Results. I. The Shadow of the Supermassive Black Hole |url=https://iopscience.iop.org/article/10.3847/2041-8213/ab0ec7 |date=10 April 2019 |journal=[[The Astrophysical Journal Letters]] |volume=87 |number=1 |accessdate=10 Ebrill 2019 }}</ref>]]
[[Delwedd:BH LMC.png|bawd|200px|Llun gwneud o dwll du o flaen cwmwl mawr Magellan.]]
Yn ôl [[theori perthnasedd cyffredinol|damcaniaeth perthnasedd cyffredinol]] [[Albert Einstein|Einstein]] rhan o'r [[y gofod|gofod]] yw '''twll du''' lle na all unrhyw beth (gan gynnwys golau) ddianc, ac o'r herwydd y cafodd ei enw. Caiff ei greu o ganlyniad i ddadfeiliad [[amser-gofod]] a achosir gan gywasgedd uchel [[màs|fàs]]. Ceir ymyl, neu ffin, i'r twll du, sef yr union bwynt o ble na ddaw dim yn ôl, a elwir yn "gorwel y digwyddiad".▼
▲Yn ôl [[theori perthnasedd cyffredinol|damcaniaeth perthnasedd cyffredinol]] [[Albert Einstein|Einstein]] rhan o'r [[y gofod|gofod]] yw '''twll du''' lle na all unrhyw beth (gan gynnwys golau) ddianc,
O dan reolau neu ddamcaniaeth [[mecaneg cwantwm]], mae iddynt [[tymheredd|dymheredd]] ac mae [[ymbelydredd]] Hawking yn cael ei allyrru ohonynt. Mae'r tymheredd hwn, fodd bynnag, yn is na thymheredd yr ymbelydredd cefndirol. Er ei fod yn anweledig, gall y seryddwr ei adnabod oherwydd y ffordd mae'r gwrthrychau sydd o'i gwmpas yn symud ac yn ymateb iddo. Pan fo cwmwl o [[nwy]] yn cael ei 'sugno' i mewn iddo, gwnaiff hynny mewn siâp sbiral gan allyrru llawer o ymbelydredd a gaiff ei fesur gan delesgopau ar y Ddaear.▼
▲O dan reolau neu ddamcaniaeth [[mecaneg cwantwm]], mae
Ar 11 Chwefror 2016, cyhoeddodd prosiect LIGO y darganfyddiad uniongyrchol o [[Ton ddisgyrchol|donnau ddisgyrchol]], oedd hefyd yn cynrychiol y darganfyddiad cyntaf o gyfuniad twll du.<ref name="PRL-20160211">{{cite journal |author=Abbott, B.P. |title=Observation of Gravitational Waves from a Binary Black Hole Merger |journal=[[Phys. Rev. Lett.]] |volume=116 |issue=6 |pages=061102 |year=2016 |doi=10.1103/PhysRevLett.116.061102 |display-authors=etal|arxiv=1602.03837 |bibcode=2016PhRvL.116f1102A |pmid=26918975}}</ref> Hyd at Rhagfyr 2018, darganfyddwyd 11 ton ddisgyrchol a ddeiliodd o gyfuniadau tyllau du (ac un cyfuniad o gyfuniad seren niwtron ddeuol).<ref name=2018Dec>[https://www.forbes.com/sites/startswithabang/2018/12/04/five-surprising-truths-about-black-holes-from-ligo/ Ethan Siegel (4 December 2018) Five Surprising Truths About Black Holes From LIGO]</ref><ref name="ligo list">{{cite web|title=Detection of gravitational waves|url=https://www.ligo.org/detections.php|publisher=[[LIGO]]|accessdate=9 Ebrill 2018}}</ref> Ar 10 Ebrill 2019, cyhoeddwyd y ddelwedd uniongyrchol cyntaf erioed o dwll du yn Messier 87, yn dilyn arsylwadau wnaed gan Delesgôp Event Horizon yn 2017.<ref>{{cite news |last1=Overbye |first1=Dennis |title=Black Hole Picture Revealed for the First Time |url=https://www.nytimes.com/2019/04/10/science/black-hole-picture.html?action=click&module=Top%20Stories&pgtype=Homepage |accessdate=10 Ebrill 2019 |agency=New York Times |ref=NYT}}</ref>
| |||