Petra: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Dim crynodeb golygu |
Gwybodlen WD |
||
Llinell 1:
{{Gwybodlen lle | gwlad = {{banergwlad|Cymru}} }}
[[Delwedd:Al_khazneh.jpg|bawd|300px|Petra gyda'r hwyr]]▼
Dinas hanesyddol ac archolegol yn ne Gwlad Iorddonen yw '''Petra''' ( {{Lang-ar|ٱلْبَتْرَاء|Al-Batrāʾ}} ''Al-Batrāʾ'' ; {{Iaith-grc|Πέτρα}}), a oedd yn wreiddiol yn cael ei hadnabod gan ei thrigolion fel '''Raqmu'''. Mae Petra yn gorwedd ar lethr Jabal Al-Madbah mewn basn ymhlith y mynyddoedd sy'n ffurfio ochr ddwyreiniol y dyffryn Araba sy'n rhedeg o'r [[Môr Marw]] i [[Gwlff Aqaba]].<ref name="EB1911">{{EB1911|wstitle=Petra|volume=21|pages=309–310|first=George Albert|last=Cooke|inline=1}} </ref> Credir fod pobl wedi ymgartrefu yn Petra mor gynnar â 9,000 CC, a bod y ddinas wedi'i sefydlu fel prifddinas Teyrnas Nabataeaidd tua'r 4edd ganrif CC. Roedd y Nabataeaid yn [[Arabiaid]] nomadig a fuddsoddodd yn agosrwydd Petra at y llwybrau masnach drwy ei sefydlu fel canolbwynt i fasnachu'r rhanbarth.<ref>{{Cite book|last=Seeger|first=Josh|title=Retrieving the Past: Essays on Archaeological Research and Methodolog|year=1996|publisher=Eisenbrauns|isbn=978-1575060125|url=https://books.google.com/books?id=2PWC98JLn7QC&pg=PA56|last2=Gus W. van Beek|page=56}}</ref>
[[Category:Articles containing Arabic-language text]]
[[Delwedd:Petra-Roman-Aqueduct.jpg|bawd|chwith|Y llwybr cul (Siq) sy'n arwain i Petra]]
Llwyddodd y Nabateaidd i sicrhau refeniw trwy fasnachu a daeth Petra yn ganolbwynt i'w cyfoeth. Cyfeiriad at ymosodiad ar y ddinas dan orchymyn [[Antigonos I Monophthalmos|Antigonus I]] yn 312 CC. Roedd y Nabataeaid, yn wahanol i'w gelynion, yn gyfarwydd â byw yn yr anialwch diffaith, ac roeddent yn gallu gwrthyrru ymosodiadau trwy ddefnyddio tir mynyddig yr ardal. Roeddent yn arbennig o fedrus wrth gasglu dŵr glaw, [[Amaeth|amaethu]] a cherfio cerrig. Ffynnodd Petra yn y ganrif 1af OC pan adeiladwyd y strwythur Khazneh enwog - fel mausoleum o'r Brenin Nabataeaidd Aretas IV, yn ôl pob tebyg - a chyrhaeddodd poblogaeth y ddinas ei huchafbwynt o tua 20,000 o drigolion.<ref>{{Cite web|url=https://www.nationalgeographic.com/archaeology-and-history/magazine/2016/01-02/petra/|title=Petra Lost and Found|date=2
▲[[Delwedd:Al_khazneh.jpg|bawd|300px|chwith|Petra gyda'r hwyr]]
Er i'r Deyrnas Nabataeaidd droi'n wladwriaeth ddibynnol ar yr [[Yr Ymerodraeth Rufeinig|Ymerodraeth Rufeinig]] yn y ganrif gyntaf CC, dim ond yn 106 OC y collwyd eu hannibyniaeth. Syrthiodd Petra i ddwylo'r Rhufeiniaid, a aeth ati i'w chysylltu â Nabataea a'i hailenwi yn [[Arabia Petraea]]. Lleihaodd pwysigrwydd Petra wrth i lwybrau masnach y môr ddod i'r amlwg, ac ar ôl i ddaeargryn 363 ddinistrio llawer o strwythurau. Gwelodd y [[Yr Ymerodraeth Fysantaidd|Cyfnod Bysantaidd]] nifer o eglwysi Cristnogol yn cael eu hadeiladu, ond parhaodd y ddinas i ddirywio, ac erbyn dechrau'r cyfnod Islamaidd daeth yn lle gwag lle yr oedd llond llaw yn unig o nomadiaid yn byw. Nid oedd yn hysbys i'r byd hyd nes iddo gael ei ailddarganfod yn 1812 gan Johann Ludwig Burckhardt.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2003/10/17/arts/art-review-rose-red-city-carved-from-the-rock.html|title=ART REVIEW; Rose-Red City Carved From the Rock|date=17 October 2003|publisher=|last=Glueck|first=Grace}}</ref>
| |||