Béla Kun

Gwleidydd comiwnyddol o Hwngari oedd Béla Kun (20 Chwefror 1886 – 1938?) a fu'n arweinydd ar Weriniaeth Sofietaidd Hwngari (1919).

Béla Kun
Ganwyd	20 Chwefror 1886  Cehu Silvaniei
Bu farw	29 Awst 1938  Moscfa
Galwedigaeth	gwleidydd
Swydd	Minister of Foreign Affairs of Hungary, member of ECCI
Plaid Wleidyddol	Communist Party of Hungary

Ganed i deulu o dras Iddewig mewn pentref ger Szilágycseh yn rhanbarth Transylfania, Awstria-Hwngari, a leolir heddiw yn Rwmania. Yn ei ieuenctid, bu'n weithgar yn y Blaid Ddemocrataidd Gymdeithasol yn Nhransylfania ac yn ddiweddarach ym Mwdapest. Fe'i galwyd i fyddin Awstria-Hwngari ar ddechrau'r Rhyfel Byd Cyntaf, ac ym 1916 cafodd ei ddal yn garcharor rhyfel yn Rwsia. Ymunodd â'r Bolsieficiaid a chafodd ei hyfforddi mewn tactegau chwyldroadol gan Lenin, ac yn sgil cwymp y Pwerau Canolog yn Nhachwedd 1918 fe ddychwelodd i Hwngari. Cyhoeddodd Kun bapur newydd comiwnyddol a sefydlodd Plaid Gomiwnyddol Hwngari ar 20 Rhagfyr 1918. Er iddo gael ei garcharu yn Chwefror 1919 gan lywodraeth Mihály Károlyi, Arlywydd Gweriniaeth Gyntaf Hwngari, parhaodd i arwain y Blaid Gomiwnyddol a chyhoeddi propaganda chwyldroadol o'i gell. Yn ystod Rhyfel Hwngari a Rwmania, ceisiodd Kun gynhyrfu'r bobl drwy addo y byddai'n sicrhau cymorth oddi ar yr Undeb Sofietaidd i fwrw lluoedd Teyrnas Rwmania allan o'r wlad.

Rhyddhawyd Kun o'r carchar ar 20 Mawrth 1919 ac ar 21 Mawrth fe'i penodwyd yn gomisâr dros faterion tramor yn llywodraeth glymblaid y Comiwnyddion a'r Democratiaid Cymdeithasol. Kun oedd arweinydd Hwngari am 19 wythnos, ac yn y cyfnod hwnnw fe lwyddodd i adennill tiriogaeth oddi ar Tsiecoslofacia a Rwmania. Gorchmynnai carthiad gwleidyddol i gael gwared ag aelodau cymedrol y llywodraeth, ond collodd Kun gefnogaeth y werin am iddo wladoli ystadau'r bendefigaeth yn hytrach na'u hailddosbarthu. O ganlyniad, methodd y cyflenwad bwyd a throdd y fyddin yn erbyn y llywodraeth, a gwympodd ar 1 Awst 1919. Ffoes Kun i Fienna. Bu i'w gyfnod cythryblus arwain at ddyfodiad y cenedlaetholwr ceidwadol, Miklós Horthy i ddod yn rhaglaw ar Hwngari hyd ddiwedd yr Ail Ryfel Byd.

Symudodd i'r Undeb Sofietaidd a gweithiodd yn un o brif swyddogion y Comintern. Treuliodd Kun y 1920au yn ymgyrchu dros chwyldroadau yn Awstria a'r Almaen. Yn ystod y Carthiad Mawr cafodd ei gyhuddo o "Drotscïaeth" a'i ddienyddio.