Cân y Toreador

Cân y Toreador yw'r enw poblogaidd ar yr aria "Votre toast, je peux vous le rendre" ("Eich llwncdestun, rwy'n dychwelyd atoch"), o'r opera Carmen, a gyfansoddwyd gan Georges Bizet gyda geiriau gan Henri Meilhac a Ludovic Halévy. Mae'n cael ei ganu gan yr ymladdwr teirw (Ffrangeg: toréador) Escamillo wrth iddo ymddangos yn yr ail act a disgrifio amrywiol sefyllfaoedd yn y talwrn ymladd teirw, bloeddio'r torfeydd a'r enwogrwydd sy'n dod gyda buddugoliaeth. Mae'r cytgan, Toréador, en gard, yn ffurfio rhan ganol yr agorawd i act gyntaf Carmen.

Cân y Toreador

Poster 1939
Math o gyfryngau	gwaith neu gyfansodiad cerddorol
Rhan o	Carmen
Iaith	Ffrangeg
Libretydd	Henri Meilhac, Ludovic Halévy
Cyfansoddwr	Georges Bizet
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Y Gerddoriaeth

Mae gan y gân bas-bariton ystod leisiol o B♭ 2 i F4 a tessitura o C3 i E ♭ 4. Yr arwydd amser yw 4/4, y cywair yw F leiaf gyda'r gytgan yn F fwyaf. Yr arwydd tempo yw allegro molto moderato, =108.

Mae'r gerddorfa'n cyflwyno'r adran felodaidd gyntaf, sy'n fywiog ac yn sionc. Fel Habanera Carmen, mae wedi’i adeiladu ar raddfa gromatig ddisgynnol wrth i Escamillo ddisgrifio ei brofiadau yn y talwrn ymladd teirw. Yn y gytgan sy'n canmol y toreador, mae'r gerddoriaeth yn troi'n ddathliadol ac yn hyderus ei chymeriad

Mae Frasquita, Mercédès, Carmen, Moralès, Zuniga a'r corws yn ymuno i ailadrodd y cytgan.

Libreto

Gwreiddiol Votre toast, je peux vous le rendre, Señors, señors car avec les soldats oui, les toréros, peuvent s'entendre; Pour plaisirs, pour plaisirs, ils ont les combats! Le cirque est plein, c'est jour de fête! Le cirque est plein du haut en bas; Les spectateurs, perdant la tête, Les spectateurs s'interpellent À grand fracas! Apostrophes, cris et tapage Poussés jusques à la fureur! Car c'est la fête du courage! C'est la fête des gens de cœur! Allons! en garde! Allons! allons! Ah! Toréador, en garde! Toréador! Toréador! Et songe bien, oui, songe en combattant Qu'un œil noir te regarde, Et que l'amour t'attend, Toréador, l'amour, l'amour t'attend! Tout d'un coup, on fait silence, On fait silence... ah! que se passe-t-il? Plus de cris, c'est l'instant! Plus de cris, c'est l'instant! Le taureau s'élance en bondissant hors du toril! Il s'élance! Il entre, il frappe!... un cheval roule, entraînant un picador, "Ah! Bravo! Toro!" hurle la foule, le taureau va... il vient... il vient et frappe encore! En secouant ses banderilles, plein de fureur, il court! Le cirque est plein de sang! On se sauve... on franchit les grilles! C'est ton tour maintenant! Allons! en garde! allons! allons! Ah! Toréador, en garde! Toréador! Toréador! Et songe bien, oui, songe en combattant Qu'un œil noir te regarde, Et que l'amour t'attend, Toréador, l'amour, l'amour t'attend! L'amour! L'amour! L'amour! Toréador, Toréador, Toreador!

Cyfieithiad llythrenol Eich llwncdestun, rwy'n dychwelyd atoch, Señores, Señores, oherwydd gyda milwyr ie, gall toreros gyd-dynnu; Am y pleser, am y pleser maen nhw'n ymladd! Mae'r talwrn yn llawn, mae'n ddiwrnod dathlu! Mae'r talwrn yn llawn o'r top i'r gwaelod; Mae'r dorf yn colli eu pennau, mae'r dorf yn bloeddio gyda sŵn mawr! Troi, gweiddi a chynhyrfu Gwthiwch i'r pwynt torri! Oherwydd ei fod yn ddathliad o ddewrder! Mae'n ddathliad o ddewrion y galon! Awn ni! Ar gard! Awn ni! Awn ni! Awn ni! Ah! Toreador, Ar gard! Toreador! Toreador! Ac ystyried yn dda, ie myfyrio wrth i chi ymladd bod llygad tywyll yn dy wylio, ac mae'r cariad hwnnw'n aros amdanoch chi, Toreador, cariad, mae cariad yn aros amdanoch chi! I gyd ar unwaith, rydyn ni'n dawel, rydyn ni'n dawel, ... O, beth sy'n digwydd? Dim mwy o weiddi, dyma fe! Dim mwy o weiddi, dyma fe! Mae'r tarw yn rhuthro wrth neidio allan o'i ffagl! Mae'n taflu ei hun! Mae'n mynd i mewn, mae'n taro! Mae ceffyl yn cyrraedd, yn cael ei arwain gan picador. "Ah! Bravo! Toro!" mae'r dorf yn galw, Mae'r tarw yn mynd ymlaen ... mae'n dod ... daw, gan daro unwaith yn rhagor! Wrth ysgwyd ei banderillas, yn llawn cynddaredd, mae'n rhedeg! ... mae'r talwrn yn llawn gwaed! Rydyn ni'n ffoi ... rydyn ni'n pasio'r gatiau! Eich tro chi yw hi nawr! Awn ni! Ar gard! Awn ni! Awn ni! Ah! Toreador, Ar gard! Toreador! Toreador! A meddyliwch yn dda, ie, meddyliwch wrth i chi ymladd bod llygad tywyll yn dy wylio, ac mae'r cariad hwnnw'n aros amdanoch chi, Toreador, cariad, mae cariad yn aros amdanoch chi! Cariad! Cariad! Cariad! Toreador, Toreador, Toreador!

Cyfieithiad telynegol gan Siân Meinir mewn partneriaeth ag Opera Genedlaethol Cymru Iechyd da, i chwi yfaf nawr Fonheddwyr dewr, rhof i chwi glod yn fawr; Ie, ni'r Toreros a chwithau filwyr, Er ein mwyn, er ein mwyn y mae'r floedd rwysg fawr! Gwaedd a bloeddio yn groch amdano, Cyffro yn codi'i derfyn gŵyl, Heddiw'r dydd y gwelir gŵr yn trechu, Dyma'r awr i godi'r hwyl! Yn awr, cei weld, yn awr, yn awr, A! Toreador, cei weld yn awr, Toreador! Toreador! Y freuddwyd fawr yn dod yn awr yn wir, Gwêl y gampwaith yn glir; A serch a ddaw cyn hir, Toreador, A serch a ddaw cyn hir! Yn y man distewir pawb yn fud, Distewir pawb yn fud, A! ble yr aeth o? Codi mae'r cyffro, codi mae'r cyffro, Drwy y ddôr y daw y tarw du mewn i'r cylch! Llieiniau'n goch a'r gwaed yn llifo, Yn llawn o ddig y mae, llygaid yn fflachio;- Gyda'r cledd dyn dewr yn brolio, Unwaith eto ‘mlaen ag o! Yn awr, cei weld, yn awr, yn awr, A! Toreador, cei weld yn awr, Toreador! Toreador! Y freuddwyd fawr yn dod yn awr yn wir, Gwêl y gampwaith yn glir; A serch a ddaw cyn hir, Toreador, A serch a ddaw cyn hir!

---

Dolenni allanol

• Phillip Rhodes yn canu Cân y Toreador ym mherfformiad tymor yr Hydref 2019 Opera Genedlaethol Cymru (YouTube)
• Casgliad o adnoddau Cymraeg am y gân gan gynnwys recordiad MP3, i'w lawrlwytho, Y libreto Ffrangeg a Chymraeg a'r sgôr (Opera Genedlaethol Cymru)