Castell Trefynwy
Castell yn nhref Trefynwy, Sir Fynwy ydy Castell Trefynwy.
 | |
| Math | castell  |
|---|---|
| Sefydlwyd |
|
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol | Ymosodiad y Normaniaid ar Gymru |
| Lleoliad | Trefynwy |
| Sir | Sir Fynwy |
| Gwlad |  Cymru |
| Uwch y môr | 30 metr |
| Gerllaw | Afon Gwy |
| Cyfesurynnau | 51.812499°N 2.716852°W |
| Cod post | NP25 3BS |
| Rheolir gan | Cadw |
 | |
| Perchnogaeth | Cadw |
| Statws treftadaeth | adeilad rhestredig Gradd I, heneb gofrestredig, Henebion Cenedlaethol Cymru |
| Sefydlwydwyd gan | William FitzOsbern |
| Manylion | |
| Dynodwr Cadw | MM159 |
Lleoliad
golyguMae Castell Trefynwy wedi ei leoli yn agos i ganol tref Trefynwy ar fryn sydd y tu ôl i'r siopau, y prif sgwâr a'r strydoedd ac yn edrych dros Afon Mynwy. Ar un adeg bu'n gastell pwysig oherwydd ei leoliad ar y ffin, roedd yn sefyll tan Rhyfel Cartref Lloegr pan gafodd ei ddifrodi gan newid dwylo dair gwaith. Pan ymwelodd Oliver Cromwell â'r castell yn 1646 gorchmynoodd ei fod yn cael ei dynnu i lawr rhag ei ddefnyddio gan gefnogwyr y Brenin. Ar y 30ain o Fawrth 1647 gwnaeth y trefwyr a'r milwyr ddechrau tynu'r cerrig oddi ar y Tŵr Crŵn Mawr ac fe'i dymchwelwyd yn ddiweddarach
Castell ffin Normanaidd cynnar
golyguFe'i adeiladwyd gan William FitzOsbern, Iarll cyntaf Henffordd, yr adeiladwr castyll, oddeutu 1067-1071 ac yn rhannu'r un nodweddion i Gastell Cas-gwent, un arall o ddyluniwyd gan FitzOsbern ymhellach i'r de ar Afon Gwy yn Sir Fynwy.
I ddechrau, roedd Castell Trefynwy yn eithaf nodweddiadol o gapel ffin syml y Mers, gyda un o Arglwyddi'r Mers yn tra arglwyddiaethu drosto, ac yn debyg o ran arddull a statws i'w gymdogion; Castell y Grysmwnt, Castell Ynysgynwraidd, Castell Gwyn neu Gastell y Fenni.
Ehangu
golyguYn 1267, pasiodd Castell Trefynwy i ddwylo Edmund Crouchback (1245-1296), Iarll Caerhirfryn a mab brenin Harri III o Loegr, a ailddatblygodd y castell a'i ehangu fel ei brif breswylfa yn yr ardal. Cafodd ei wella hefyd gan Henry o'r Grysmwnt, Dug 1af Caerhirfryn (1310-1361).
Roedd y castell yn un o hoff gartrefi Henry Bolingbroke, a ddaeth yn ddiweddarach yn Frenin Harri IV. Yma yn 1387 y ganwyd Brenin Harri V o Loegr, i wraig gyntaf Bolingbroke, Mary de Bohun .
Owain Glyndŵr
golyguNi effeithiwyd yn uniongyrchol ar Gastell Trefynwy yn ystod gwrthryfel Owain Glyndŵr gan ei fod yn gadarnle i'r rhanbarth a bod targedau llai yn fwy deniadol i'w hymosod arnynt.