Castell Rhaeadr Gwy
Castell canoloesol a godwyd gan yr Arglwydd Rhys o Ddeheubarth ar safle ger Rhaeadr Gwy yn 1177 yw Castell Rhaeadr Gwy.
 | |
| Math | castell  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Lleoliad | Rhaeadr Gwy |
| Sir | Powys |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 52.300696°N 3.514511°W |
 | |
| Statws treftadaeth | heneb gofrestredig, Henebion Cenedlaethol Cymru |
| Manylion | |
| Dynodwr Cadw | RD132 |
Codwyd y castell ar gyrion Rhaeadr Gwy yng nghantref Gwerthrynion yn 1177 gan yr Arglwydd Rhys fel rhan o ymgyrch gan Ddeheubarth am reolaeth yn y rhan yma o ganolbarth Cymru. Cyfeirir ato eto ym Mtur y Tywysogion yn y cofnod am 1194; dywedir fod Rhys wedi ailgodi'r castell ond cafodd ei ddinistrio gan arglwyddi Maelienydd. Cyfeiria Gerallt Gymro at y digwyddiad: dywed fod y castell a'r dref wedi eu llosgi fel cosb gan Duw. Ceir cyfeiriad pellach at "Gastell Gwerthrynion" yn cael ei ddifetha yn 1202, ac mae'n bosibl mai Castell Rhaeadr Gwy a olygir.
Roedd y castell yn sefyll ar graig ar lan Afon Gwy gyda ffosau wedi'u cloddio yn y graig ei hun yn ei amddiffyn. Ambell garreg a rhan o'r ffos ogleddol yw'r unig olion sydd i'w gweld ar y safle heddiw, i'r gorllewin o dref Rhaeadr Gwy.
Cyfeiriadau
golygu- Paul R. Davies, Castles of the Welsh Princes (Abertawe, 1988)