Rygbi'r undeb
Un or chwaraeon cyswllt llawn ydy rygbi'r undeb. Math o bêl-droed neu gnapan ydyw a ddechreuodd yn Lloegr ar ddechrau'r 19eg ganrif [1] Un o reolau rygbi yw bod hawl rhedeg gyda'r bêl yn eich dwylo. Chwaraeir y gêm gan ddefnyddio pêl hirgrwn, ar ddarn laswellt gan amlaf sydd yn 100m o hyd a 70m o led. Ar bob pen, ceir dwy gôl siap y lythyren H.
Enghraifft o'r canlynol | disgyblaeth chwaraeon |
---|---|
Math | Rygbi |
Dyddiad darganfod | 1823 |
Gwlad | Teyrnas Unedig Prydain Fawr ac Iwerddon |
Dechrau/Sefydlu | 1823 |
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia |
Dywedir yn aml mai William Webb Ellis a grëodd y gêm o redeg tra'n dal y bêl ym 1823 yn Ysgol Rugby pan dywedir iddo ddal y bêl tra'n chwarae pêl-droed gan redeg at gôl y gwrthwynebwyr. Er mai prin yw'r dystiolaeth i gefnogi'r hanes hwn, anfarwolwyd stori Ellis yn yr ysgol pan ddatguddiwyd cofed iddo ym 1895. Ym 1848, ysgrifennwyd y rheolau cyntaf gan ddisgyblion - dyma oedd un o'r digwyddiadau cydnabyddedig yn natblygiad cynnar rygbi; mae datblygiadau eraill yn cynnwys penderfyniad Clwb Blackheath i adael Cymdeithas Pêl-droed Lloegr ym 1863, a'r rhanniad rhwng rygbi'r undeb a rygbi'r gynghrair ym 1895. Y corff sy'n rheoli rygbi'r undeb yng Nghymru yw Undeb Rygbi Cymru.
Rheolir rygbi'r undeb gan y Bwrdd Rygbi Rhyngwladol ers iddo gael ei greu ym 1886 ac ar hyn o bryd mae ganddo 115 o undebau cenedlaethol. Ym 1995, cafodd y BRRh wared ar gyfyngiadau ar daliadau i chwaraewyr, gan wneud y gêm yn broffesiynol yn gyhoeddus ar y lefel uchaf am y tro cyntaf.
Cynhelir Cwpan Rygbi'r Byd bob pedair blynedd, gydag enillydd y twrnament yn ennill Cwpan Web Ellis. Cynhaliwyd y twrnament cyntaf ym 1987. Mae Pencampwriaeth y Chwe Gwlad (Yr Alban, Cymru, Yr Eidal, Ffrainc, Iwerddon a Lloegr) a'r Pencampwriaeth Rygbi (Yr Ariannin, Awstralia, De Affrica a Seland Newydd) yn gystadlaethau rhynglwadol a gynhelir bob blwyddyn. Mae cystadlaethau gwladol eraill yn cynnwys yr Aviva Premiership yn Lloegr, y Top 14 yn Ffrainc, y Currie Cup yn Ne Affrica, a'r ITM Cup yn Seland Newydd. Mae cystadlaethau trawsgenedl eraill yn cynnwys y RaboDirect Pro 12, y cystadleuaeth rhwng tîmoedd yn Yr Alban, Cymru, Yr Eidal ac Iwerddon; y Super Rugby, sy'n cynnwys tîmoedd De Affrica, Awstralia a Seland Newydd; a'r Cwpan Heineken, sy'n cynnwys y tîmoedd Ewropeaidd mwyaf.
Fel rheol, chwaraeir gêm o rygbi gyda dau dîm o 15, ond gellir hefyd cael dau dîm o 7.
Safleoedd ar y maes
golyguBlaenwyr
golyguPrif gyfrifoldeb y blaenwyr yw ennill a chadw y meddiant. Mae'r blaenwyr fel arfer yn fwy ac yn gryfach, ac yn cymryd rhan yn y sgrym a'r llinell.
Rheng flaen
golygu- 1 Prop pen rhydd
- 2 Bachwr
- 3 Prop pen tyn
Ail reng
golyguRheng ôl
golygu- 6 Blaenasgellwr ochr dywyll
- 7 Blaenasgellwr ochr agored
- 8 Wythwr
Cefnwyr
golygu- 9 Mewnwr
- 10 Maswr
- 11 Asgellwr chwith
- 12 Canolwr mewnol
- 13 Canolwr allanol
- 14 Asgellwr de
- 15 Cefnwr
Gweler hefyd
golygu- Cwpan Rygbi'r Byd
- Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Cymru
- Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Iwerddon
- Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol yr Alban
- Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Ffrainc
- Undeb Rygbi'r Alban
- Undeb Rygbi Cymru
- Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Seland Newydd
- Y Gamp Lawn - Rygbi
- Pencampwriaeth y Chwe Gwlad
- Pencampwriaeth y Pum Gwlad
- Carwyn James
- Rhestr o chwaraewyr rygbi yn ôl gwlad
- Rhestr o dimau clwb rygbi'r undeb yng Nghymru
- Cynghrair Celtaidd
- Cwpan Heineken
- Cwpan Eingl-Gymreig
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Origins of Rugby - Codification -"The innovation of running with the ball was introduced some time between 1820 and 1830."