Wicipedia

Codi lefel y môr

Mae mesuriadau lefel y môr wedi bodoli ers dechrau'r 20g. Rhwng 1900 a 2017, cododd lefel y môr rhwng 16–21 cm (6.3–8.3 modf).[1] Mae data mwy manwl gywir a gasglwyd o fesuriadau radar lloeren yn dangos cynnydd o 7.5 cm (3.0 modf) rhwng 1993 a 2017,[2] sy'n duedd o tua 30 cm (12 modf) y ganrif. Mae'r newid hwn yn bennaf oherwydd newid hinsawdd, sy'n sbarduno toddi haenau iâ a rhewlifoedd ar y tir.[3]

Codi lefel y môr
Arsylwadau lloeren o godiad yn lefel y môr rhwng 1993 a 2021
Enghraifft o'r canlynolffenomen Edit this on Wikidata
Mathcynnydd, ascent Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae gwyddonwyr hinsawdd yn disgwyl i'r gyfradd gyflymu ymhellach yn ystod yr 21g, gyda'r mesuriadau diweddaraf yn dweud bod lefelau'r môr yn codi 3.6 mm y flwyddyn.[4]

Cyfraniadau at godi lefel y môr

golygu

Rhwng 1993 a 2018, cyfrannwyd at y cefnforoedd fel a ganlyn:

Rhagfynegiadau blaenorol

golygu

Mae rhagamcanu lefel y môr yn y dyfodol yn heriol, oherwydd cymhlethdod llawer o agweddau'r system hinsawdd ac oherwydd y cyfnod o amser rhwng yr tymheredd y Ddaear a lefel y môr, Wrth i ymchwil i'r hinsawdd a lefelau'r môr arwain at well modelau cyfrifiadurol, mae'r rhagamcanion yn gwella. Yn 2007, rhagamcanodd y Panel Rhynglywodraethol ar Newid Hinsawdd (IPCC) amcangyfrif o 60 cm (2 tr) trwy 2099,[6] ond cododd eu hadroddiad yn 2014 yr amcangyfrif i tua 90 cm (3 ft).[7]

Mae nifer o astudiaethau diweddarach wedi dod i'r casgliad bod codiad byd-eang o 200 – 270 cm (6.6 - 8.9 tr) yn y ganrif bresennol "yn bosib".[8][5] Amcangyfrif ceidwadol o'r amcanestyniadau tymor hir yw bod pob gradd Celsius o godiad tymheredd yn sbarduno codiad yn lefel y môr o oddeutu 2.3 metr (4.2 tr / gradd Fahrenheit) dros gyfnod o ddwy 2,000 o flynyddoedd.[9] Yn Chwefror 2021, awgrymodd papur a gyhoeddwyd yn Ocean Science fod rhagamcanion yn y gorffennol ar gyfer codiad yn lefel y môr yn fyd-eang erbyn 2100 a adroddwyd gan yr IPCC yn debygol o fod yn geidwadol, ac y bydd lefelau'r môr yn codi mwy na'r disgwyl o'r blaen.[10]

Ni fydd lefel y môr yn codi'n unffurf ym mhobman ar y Ddaear, a bydd hyd yn oed yn gostwng ychydig mewn rhai lleoliadau, fel yr Arctig.[11] Mae ffactorau lleol yn cynnwys effeithiau tectonig ac ymsuddiant y tir, y llanw, ceryntau a stormydd. Gall codiadau yn lefel y môr effeithio'n sylweddol ar boblogaethau dynol mewn rhanbarthau arfordirol ac ynysoedd.[12] Disgwylir llifogydd arfordirol eang gyda sawl gradd o gynhesu yn cael ei gynnal am filenia.[13] Effeithiau pellach yw ymchwyddiadau storm uwch a tsunamis mwy peryglus, dadleoli poblogaethau, colli a diraddio tir amaethyddol a difrod mewn dinasoedd.[14][15] Effeithir hefyd ar amgylcheddau naturiol fel ecosystemau morol, gyda physgod, adar a phlanhigion yn colli rhannau o'u cynefin.[16]

 
Mae'r graff hwn yn dangos y newid rhagamcanol lleiaf yn y codiad yn lefel y môr yn fyd-eang pe bai crynodiadau carbon deuocsid atmosfferig (CO 2 ) naill ai'n bedair gwaith neu'n ddwbl.[17] Credyd delwedd: NOAA GFDL.

Rhagfynegiad y 21g

golygu

Yn ei bumed adroddiad asesu (2013) amcangyfrifodd y Panel Rhynglywodraethol ar Newid Hinsawdd (IPCC) faint o lefel y môr sy'n debygol o godi yn yr 21g ar sail gwahanol lefelau o allyriadau nwyon tŷ gwydr. Mae'r rhagamcanion hyn yn seiliedig ar ffactorau adnabyddus sy'n cyfrannu at godiad yn lefel y môr, ond nid ydynt yn cynnwys prosesau eraill nad ydynt yn cael eu deall cystal. Os yw gwledydd yn gwneud toriadau cyflym i allyriadau (senario RCP 2.6), mae'r IPCC o'r farn ei bod yn debygol y bydd lefel y môr yn codi 26–55 cm (10–22 modf) gyda chyfwng hyder o 67%. Os yw'r allyriadau'n parhau i fod yn uchel iawn, bydd yr IPCC yn rhagweld y bydd lefel y môr yn codi 52–98 cm (20–39 modf).[18] Yn Awst 2020, nododd gwyddonwyr mai dadmer yr haenau iâ a welwyd yn yr Ynys Las ac Antarctica yw'r senarios gwaethaf o ragamcanion codiad lefel y môr Pumed Adroddiad Asesu IPCC.[19][20][21][22]

Ers cyhoeddi asesiad IPCC 2013, gwnaed ffisegol a datblygu modelau a all daflunio codiad yn lefel y môr gan ddefnyddio data paleo-hinsoddol. Arweiniodd hyn at amcangyfrifon uwch o godiad yn lefel y môr.[23][24][25] Er enghraifft, daeth un astudiaeth yn 2016 o dan arweiniad Jim Hansen i'r casgliad y gallai codiad yn lefel y môr gyflymu yn esbonyddol yn y degawdau nesaf, yn seiliedig ar ddata newid yn yr hinsawdd yn y gorffennol, gydag amseroedd dyblu o 10, 20 neu 40 mlynedd, yn y drefn honno, yn codi'r cefnfor sawl metr mewn 50, 100 neu 200 mlynedd.[25] Fodd bynnag, nododd Greg Holland o’r Ganolfan Genedlaethol ar gyfer Ymchwil Atmosfferig, a adolygodd yr astudiaeth: “Nid oes amheuaeth bod y codiad yn lefel y môr, o fewn yr IPCC, yn nifer geidwadol iawn, felly mae’r gwir yn gorwedd rhywle rhwng IPCC a Jim.”[26]

Mae senario un astudiaeth a wnaed yn 2017, yn rhagdybio defnydd uchel o danwydd ffosil yn ystod y ganrif hon, yn rhagweld codiad yn lefel y môr o hyd at 132 cm (4.3 tr) ar gyfartaledd - a senario eithafol gyda chymaint â 189 cm (6.2 ft), erbyn 2100. Gallai hyn olygu codiad cyflym yn lefel y môr o hyd at 19 mm (0.75 modf) y flwyddyn erbyn diwedd y ganrif. Daeth yr astudiaeth i'r casgliad hefyd y byddai'r senario a ddisgrifir yng Nghytundeb Hinsawdd Paris, o'i fodloni, yn arwain at ganolrif 52 cm (20 mewn) o godiad yn lefel y môr erbyn 2100.[27][28]

Yn ôl y Pedwerydd (2017) Asesiad Hinsawdd Cenedlaethol (NCA) yr Unol Daleithiau mae'n debygol iawn y bydd lefel y môr yn codi rhwng 30 a 130 cm (1.0–4.3 troedfedd) erbyn 2100 o'i gymharu â'r flwyddyn 2000. Mae codiad o 2.4 m (8 troedfedd) yn bosibl o dan senario allyriadau uchel ond nid oedd yr awduron yn gallu dweud pa mor debygol. Dim ond gyda chyfraniad mawr gan Antarctica y gall y senario gwaethaf hwn ddigwydd; rhanbarth sy'n anodd ei fodelu.[9]

Awgrymwyd y posibilrwydd i'r llen iâ Gorllewin-Antarctig ddadmer a chodiad cyflym yn lefel y môr yn ôl yn y 1970au.[29] Er enghraifft, cyhoeddodd Mercer astudiaeth ym 1978 pan ragwelodd y gallai cynhesu anthropogenig carbon deuocsid a'i effeithiau posibl ar yr hinsawdd yn yr 21g achosi codiad yn lefel y môr o oddeutu 5 metr (16tr) o ddadmer llen iâ Gorllewin yr Antarctig yn unig.[29][30]

Yn 2019, rhagwelodd astudiaeth, mewn senario allyriadau isel, y bydd lefel y môr yn codi 30 centimetr erbyn 2050 a 69 centimetr erbyn 2100, o'i gymharu â'r lefel yn 2000. Mewn senario allyriadau uchel, bydd yn 34 cm erbyn 2050 a 111 cm erbyn 2100. Mae'n debygol y bydd y codiad y tu hwnt i 2 fetr erbyn 2100 yn y senario allyriadau uchel, a fydd yn achosi dadleoli 187 miliwn o bobl.[31]

Ym mis Medi 2019 cyhoeddodd y Panel Rhynglywodraethol ar Newid Hinsawdd adroddiad am effaith newid hinsawdd ar y cefnforoedd gan gynnwys codiad yn lefel y môr. Y prif syniad yn yr adroddiad yn ôl un o’i awduron Michael Oppenheimer yw, os bydd dynoliaeth yn lleihau allyriadau nwyon Tŷ Gwydr yn sylweddol yn y degawdau nesaf, bydd y broblem yn anodd ond yn hylaw. Os bydd y cynnydd mewn allyriadau yn parhau, ni fydd modd rheoli'r broblem.[32]

Yn Chwefror 2021, awgrymodd ymchwilwyr o Ddenmarc a Norwy fod rhagamcanion yn y gorffennol ar gyfer codiad yn lefel y môr yn fyd-eang erbyn 2100 a adroddwyd gan yr IPCC yn debygol o fod yn geidwadol, ac y bydd lefelau'r môr yn codi mwy na'r disgwyl o'r blaen.[33]

 
Map o'r Ddaear gyda 6 metr (20tr) o godiad yn lefel y môr a gynrychiolir mewn coch. Bydd cynnydd gwirioneddol yn lefel y môr yn amrywio'n rhanbarthol a bydd mesurau addasu lleol hefyd yn cael effaith ar lefelau'r môr yn lleol.

Mae consensws eang ymhlith gwyddonwyr hinsawdd bod codiad yn lefel y môr yn llusgo ymhell y tu ôl i'r cynnydd mewn tymheredd sy'n ei achosi, ac y bydd codiad hirdymor sylweddol yn lefel y môr yn para am ganrifoedd i ddod hyd yn oed os yw'r tymheredd yn sefydlogi.[34]

Cyfeiriadau

golygu
  1. ↑ USGCRP (2017). "Climate Science Special Report. Chapter 12: Sea Level Rise". science2017.globalchange.gov. Cyrchwyd 2018-12-27.
  2. ↑ WCRP Global Sea Level Budget Group (2018). "Global sea-level budget 1993–present". Earth System Science Data 10 (3): 1551–1590. Bibcode 2018ESSD...10.1551W. doi:10.5194/essd-10-1551-2018. "This corresponds to a mean sea-level rise of about 7.5 cm over the whole altimetry period. More importantly, the GMSL curve shows a net acceleration, estimated to be at 0.08mm/yr2."
  3. ↑ Mengel, Matthias; Levermann, Anders; Frieler, Katja; Robinson, Alexander; Marzeion, Ben; Winkelmann, Ricarda (8 Mawrth 2016). "Future sea level rise constrained by observations and long-term commitment". Proceedings of the National Academy of Sciences 113 (10): 2597–2602. Bibcode 2016PNAS..113.2597M. doi:10.1073/pnas.1500515113. PMC 4791025. PMID 26903648. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4791025.
  4. ↑ "Chapter 4: Sea Level Rise and Implications for Low-Lying Islands, Coasts and Communities — Special Report on the Ocean and Cryosphere in a Changing Climate". Cyrchwyd 2021-04-18.
  5. ↑ 5.0 5.1 WCRP Global Sea Level Budget Group (2018). "Global sea-level budget 1993–present". Earth System Science Data 10 (3): 1551–1590. Bibcode 2018ESSD...10.1551W. doi:10.5194/essd-10-1551-2018. "This corresponds to a mean sea-level rise of about 7.5 cm over the whole altimetry period. More importantly, the GMSL curve shows a net acceleration, estimated to be at 0.08mm/yr2."
  6. ↑ IPCC, "Summary for Policymakers", Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007, page 13-14, http://www.ipcc.ch/publications_and_data/ar4/syr/en/spm.html, adalwyd 2021-07-24"Models used to date do not include uncertainties in climate-carbon cycle feedback nor do they include the full effects of changes in ice sheet flow, because a basis in published literature is lacking."
  7. ↑ Mooney, Chris. "Scientists keep upping their projections for how much the oceans will rise this century". The Washington Post.
  8. ↑ Bamber, Jonathan L.; Oppenheimer, Michael; Kopp, Robert E.; Aspinall, Willy P.; Cooke, Roger M. (June 4, 2019). "Ice sheet contributions to future sea-level rise from structured expert judgment". Proceedings of the National Academy of Sciences 116 (23): 11195–11200. Bibcode 2019PNAS..11611195B. doi:10.1073/pnas.1817205116. PMC 6561295. PMID 31110015. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6561295.
  9. ↑ 9.0 9.1 USGCRP (2017). "Climate Science Special Report. Chapter 12: Sea Level Rise". science2017.globalchange.gov. Cyrchwyd 2018-12-27.
  10. ↑ Grinsted, Aslak; Christensen, Jens Hesselbjerg (2021-02-02). "The transient sensitivity of sea level rise" (yn English). Ocean Science 17 (1): 181–186. Bibcode 2021OcSci..17..181G. doi:10.5194/os-17-181-2021. ISSN 1812-0784. https://os.copernicus.org/articles/17/181/2021/.
  11. ↑ "The strange science of melting ice sheets: three things you didn't know". The Guardian. 12 Medi 2018.
  12. ↑ Bindoff, N.L.; Willebrand, J.; Artale, V.; Cazenave, A.; Gregory, J.; Gulev, S.; Hanawa, K.; Le Quéré, C. et al. (2007), "Section 5.5.1: Introductory Remarks", in IPCC AR4 WG1, Chapter 5: Observations: Ocean Climate Change and Sea Level, ISBN 978-0-521-88009-1, http://www.ipcc.ch/publications_and_data/ar4/wg1/en/ch5s5-5.html#5-5-1, adalwyd 25 Ionawr 2017
  13. ↑ Box SYN-1: Sustained warming could lead to severe impacts, p. 5, in: Synopsis, in National Research Council 2011
  14. ↑ "Sea level to increase risk of deadly tsunamis". UPI. 2018.
  15. ↑ Holder, Josh; Kommenda, Niko; Watts, Jonathan (3 Tachwedd 2017). "The three-degree world: cities that will be drowned by global warming". The Guardian. Cyrchwyd 2018-12-28.
  16. ↑ "Sea Level Rise". National Geographic. January 13, 2017.
  17. ↑   Mae'r erthygl hon yn ymgorffori Copyright status of work by the U.S. government from the NOAA document: NOAA GFDL, Geophysical Fluid Dynamics Laboratory – Climate Impact of Quadrupling CO2, Princeton, NJ, USA: NOAA GFDL, http://www.gfdl.noaa.gov/climate-impact-of-quadrupling-co2
  18. ↑ Church, J.A.; Clark, P.U. (2013). "Sea Level Change". In Stocker, T.F. (gol.). Climate Change 2013: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA.
  19. ↑ "Sea level rise from ice sheets track worst-case climate change scenario". phys.org (yn Saesneg). Cyrchwyd 8 Medi 2020.
  20. ↑ "Earth's ice sheets tracking worst-case climate scenarios". The Japan Times. 1 Medi 2020. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-08-02. Cyrchwyd 8 Medi 2020.
  21. ↑ "Ice sheet melt on track with 'worst-case climate scenario'". www.esa.int (yn Saesneg). Cyrchwyd 8 Medi 2020.
  22. ↑ Slater, Thomas; Hogg, Anna E.; Mottram, Ruth (31 Awst 2020). "Ice-sheet losses track high-end sea-level rise projections" (yn en). Nature Climate Change 10 (10): 879–881. Bibcode 2020NatCC..10..879S. doi:10.1038/s41558-020-0893-y. ISSN 1758-6798. https://www.nature.com/articles/s41558-020-0893-y. Adalwyd 8 Medi 2020. Alt URL
  23. ↑ Pattyn, Frank (16 Gorffennaf 2018). "The paradigm shift in Antarctic ice sheet modelling". Nature Communications 9 (1): 2728. Bibcode 2018NatCo...9.2728P. doi:10.1038/s41467-018-05003-z. PMC 6048022. PMID 30013142. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6048022.
  24. ↑ Pollard, David; DeConto, Robert M.; Alley, Richard B. (February 2015). "Potential Antarctic Ice Sheet retreat driven by hydrofracturing and ice cliff failure". Earth and Planetary Science Letters 412: 112–121. Bibcode 2015E&PSL.412..112P. doi:10.1016/j.epsl.2014.12.035.
  25. ↑ 25.0 25.1 Hansen, James; Sato, Makiko; Hearty, Paul; Ruedy, Reto; Kelley, Maxwell; Masson-Delmotte, Valerie; Russell, Gary; Tselioudis, George et al. (22 Mawrth 2016). "Ice melt, sea level rise and superstorms: evidence from paleoclimate data, climate modeling, and modern observations that 2 °C global warming could be dangerous". Atmospheric Chemistry and Physics 16 (6): 3761–3812. arXiv:1602.01393. Bibcode 2016ACP....16.3761H. doi:10.5194/acp-16-3761-2016.
  26. ↑ "James Hansen's controversial sea level rise paper has now been published online". The Washington Post. 2015.
  27. ↑ Chris Mooney (October 26, 2017). "New science suggests the ocean could rise more — and faster — than we thought". The Chicago Tribune.
  28. ↑ Nauels, Alexander; Rogelj, Joeri; Schleussner, Carl-Friedrich; Meinshausen, Malte; Mengel, Matthias (1 Tachwedd 2017). "Linking sea level rise and socioeconomic indicators under the Shared Socioeconomic Pathways". Environmental Research Letters 12 (11): 114002. Bibcode 2017ERL....12k4002N. doi:10.1088/1748-9326/aa92b6.
  29. ↑ 29.0 29.1 Pattyn, Frank (16 Gorffennaf 2018). "The paradigm shift in Antarctic ice sheet modelling". Nature Communications 9 (1): 2728. Bibcode 2018NatCo...9.2728P. doi:10.1038/s41467-018-05003-z. PMC 6048022. PMID 30013142. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6048022.
  30. ↑ Mercer, J. H. (January 1978). "West Antarctic ice sheet and CO2 greenhouse effect: a threat of disaster". Nature 271 (5643): 321–325. Bibcode 1978Natur.271..321M. doi:10.1038/271321a0. https://archive.org/details/sim_nature-uk_1978-01-26_271_5643/page/n37.
  31. ↑ L. Bamber, Jonathan; Oppenheimer, Michael; E. Kopp, Robert; P. Aspinall, Willy; M. Cooke, Roger (May 2019). "Ice sheet contributions to future sea-level rise from structured expert judgment". Proceedings of the National Academy of Sciences 116 (23): 11195–11200. Bibcode 2019PNAS..11611195B. doi:10.1073/pnas.1817205116. PMC 6561295. PMID 31110015. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6561295.
  32. ↑ MEYER, ROBINSON (September 25, 2019). "The Oceans We Know Won't Survive Climate Change". The Atlantic. Cyrchwyd 29 Medi 2019.
  33. ↑ Grinsted, Aslak; Christensen, Jens Hesselbjerg (2021-02-02). "The transient sensitivity of sea level rise" (yn English). Ocean Science 17 (1): 181–186. Bibcode 2021OcSci..17..181G. doi:10.5194/os-17-181-2021. ISSN 1812-0784. https://os.copernicus.org/articles/17/181/2021/.
  34. ↑ National Research Council (2010). "7 Sea Level Rise and the Coastal Environment". Advancing the Science of Climate Change. Washington, D.C.: The National Academies Press. t. 245. doi:10.17226/12782. ISBN 978-0-309-14588-6. |access-date= requires |url= (help)

Dolenni allanol

golygu
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Codi_lefel_y_môr&oldid=13346384"