Coesyn rhychog du

Coesyn rhychog du; Helvella lacunosa ,
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas:	Fungi
Dosbarth:	Ascomycota
Urdd:	Pezizales
Teulu:	Helvellaceae
Genws:	Helvella[*]
Rhywogaeth:	Helvella lacunosa
Enw deuenwol
	Helvella lacunosa;

Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Helvellaceae yw'r Coesyn rhychog du (Lladin: Helvella lacunosa; Saesneg: Elfin Saddle).^[1] Y Coesynnau yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. Mae'r coesyn yma'n edrych yn debyg i nifer o goesynnau, er mai un sydd yno mewn gwirionedd. Mae'r teulu Helvellaceae yn gorwedd o fewn urdd y Pezizales.

Defnyddir y ffwng hwn wedi'i goginio mewn bwydydd a gellir ei fwyta'n amrwd. Mae'r cemegolion o fewn y ffwng yma'n wenwynig. Mae'r rhywogaeth yma'n fwytadwy.

Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Ewrop, Asia a Gogledd America.

Lliw sborau'r fadarchen hon yw gwyn. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un amgrwm. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: smooth. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel maethiad saproffytig.

Ffyngau

Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.^[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.^[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.

Aelodau eraill o deulu'r Helvellaceae

Mae gan Coesyn rhychog du ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:

Rhestr Wicidata:

Diweddarwch y rhestr nawr | WQS | Chwiliwch am ddelweddau

rhywogaeth	enw tacson	delwedd
Helvella foliacea	Helvella foliacea
Helvella friesiana	Helvella friesiana
Helvella fuegiana	Helvella fuegiana
Helvella fuliginea	Helvella fuliginea
Helvella fungiformis	Helvella fungiformis
Helvella fuscolacunosa	Helvella fuscolacunosa
Helvella gabretae	Helvella gabretae
Helvella galeriformis	Helvella galeriformis
Helvella gelatinosa	Helvella gelatinosa
Helvella glutinosa	Helvella glutinosa

Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Gweler hefyd

Cyfeiriadau

↑ Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
↑ Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
↑ Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.

Safonwyd yr enw Coesyn rhychog du gan un o brosiectau . Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.

Gofal!

Er bod rhai madarch yn fwytadwy, mae eraill yn fwytadwy gan rai pobl ond yn wenwyn i eraill!
Gall corff rhai bobl adweithio'n ddifrifol i rai 'madarch bwytadwy'! Mynwch gyngor gan arbenigwr cyn profi unrhyw fadarch gwyllt.

[1] Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.

[2] Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6

[3] Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.

[1]

[2]

[3]