Coleg Jeswitaidd Sant Beuno

eglwys rhestredig Gradd II* yn Nhremeirchion

Canolfan ysbrydolrwydd ac encil yn Nhremeirchion, Sir Ddinbych, Cymru yw Canolfan Ysbrydolrwydd Jeswitiaid Sant Beuno, a adnabyddir yn lleol fel Coleg Beuno Sant. Adeiladwyd ef yn 1847 gan y Jeswitiaid, fel coleg diwinyddiaeth. Yn ystod y 1870au bu'r bardd Gerard Manley Hopkins yn astudio yno. Ers 1980, mae wedi bod yn ganolfan ysbrydolrwydd ac encil. Yn sefyll ar Fryniau Clwyd, mae blaen yr adeilad yn wynebu tua'r gorllewin, dros Ddyffryn Clwyd. Daeth yr adeilad yn adeilad rhestredig Gradd II* ac yn Heneb Hanesyddol Gymreig yn 2002.

Coleg Jeswitaidd Sant Beuno
Matheglwys, adeilad prifysgol, ysgol Edit this on Wikidata
Enwyd ar ôlBeuno Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 1848 Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
LleoliadTremeirchion Edit this on Wikidata
SirSir Ddinbych Edit this on Wikidata
Gwlady Deyrnas Unedig Edit this on Wikidata
Uwch y môr128 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau53.2571°N 3.3807°W Edit this on Wikidata
Map
Statws treftadaethadeilad rhestredig Gradd II* Edit this on Wikidata
Cysegrwyd iBeuno Edit this on Wikidata
Manylion
EsgobaethEsgobaeth Wrecsam Edit this on Wikidata

Hanes golygu

Sefydlu golygu

Ym 1832, yn dilyn Deddf Rhyddfreinio'r Catholigion 1829, daeth nifer o Jeswitiaid i Ogledd Cymru a sefydlwyd Eglwys y Santes Gwenffrewi yn Nhreffynnon, Sir y Fflint gerllaw.[1] Ym 1846, ymwelodd y Tad Randal Lythgoe, (pennaeth y Jeswitiaid yng ngwledydd Prydain) â Threffynnon a theithio o amgylch yr ardal gyfagos. Pan ddaeth i Dremeirchion, i weld y tir amaethyddol yr oedd y Jeswitiaid yn berchen arno, penderfynodd yn fuan mai dyma safle coleg newydd i hyfforddi recriwtiaid Jeswitaidd ar gyfer yr offeiriadaeth. Enwyd y coleg ar ôl sant lleol, Sant Beuno.

Adeiladu golygu

 
Capel y Graig

Cynlluniwyd St Beuno gan y pensaer Joseph Aloysius Hansom, sy'n adnabyddus am y cab Hansom. Aeth ymlaen i gynllunio llawer o eglwysi i'r Jeswitiaid, megis yr <i>Oxford Oratory</i> ac Eglwys St Walburge, Preston. Yn y 1870au hwyr, tra'n astudio yno, disgrifiodd Gerard Manley Hopkins yr adeilad, fel un "wedi'i adeiladu o galchfaen, yn weddus y tu allan, yn brin oddi mewn, roedd Gothig fel Coleg Lancing ond yn waeth."[2]

Yn wreiddiol, petrual o amgylch gardd oedd Coleg Beuno Sant. Roedd y waliau allanol wedi'u gwneud o garreg, gyda gargoiliau Gothig a cherfiadau carreg, a thu mewn roedd coridorau llydan ac ystafelloedd mawr ond syml. Roedd ystafelloedd dosbarth, llyfrgell, parlwr ac ystafell hamdden, i gyd wedi'u cysylltu gan goridor ar yr ochr isaf, ar ochr orllewinol yr adeilad. Ar yr ochr ddeheuol, y rhan uchaf o'r cwadrangl, yr oedd tair ystafell yn cartrefu'r athrawon a'r myfyrwyr. Ar yr ochr ogleddol roedd y ffreutur.

Roedd y gwres ar gyfer y llawr isaf yn cael ei ddarparu gan wres yn cael ei sianelu i mewn i'r tŷ o dŷ gwydr sydd ynghlwm wrth ochr orllewinol blaen yr adeilad. Darparwyd dŵr ffres o nentydd lleol a'i gadw mewn tanciau, sy'n dal i fodoli heddiw uwchben y terasau. Tyfwyd bwyd yn lleol ar dir y coleg ac ar fferm gyfagos y coleg. Roedd gan y coleg ei waith nwy ei hun. Ymhellach, o fewn y tiroedd, yn agos i'r fynedfa, adeiladwyd ysgoldy bychan i wasanaethu'r boblogaeth leol.

Ugain mlynedd ar ôl ei adeiladu, roedd angen ehangu Coleg Beuno Sant i gynnwys y niferoedd cynyddol o Jeswitiaid oedd yn fyfyrwyr yno. Ychwanegwyd ystafelloedd ychwanegol yn yr atig ac adeiladwyd Adain Ogleddol newydd i'r chwith o'r tŵr.

Yn ystod yr Ail Ryfel Byd bu'n lloches i lawer o Jeswitaidd ifanc a anfonwyd o Manresa House yn Roehampton, yn ystod ac ar ôl y Blitz. Ar ôl y rhyfel dychwelodd i'w rôl fel canolfan addysg.

Capel y Graig golygu

Ym 1876 adeiladwyd 'Capel y Graig' ar fryn coediog i’r de o Sant Beuno. Fe'i cynlluniwyd gan fyfyriwr Jeswit, sef Ignatius Scoles, a oedd wedi dilyn ôl traed ei dad, Joseph John Scoles, fel pensaer cyn ymuno â'r Jeswitiaid. Aeth Ignatius ymlaen i gynllunio Eglwys St Wilfrid yn Preston, Swydd Gaerhirfryn, Eglwys Gadeiriol Brickdam a Neuadd y Ddinas Georgetown yn Guyana. O Gapel y Roc mae modd gweld pentref Tremeirchion a Dyffryn Clwyd. Yn 2020 gwnaed atgyweiriadau i'r to a'r gwaith carreg, a lansiwyd apêl i ariannu gwelliannau i ddodrefn a mynediad.

Oriel golygu

Cyfeiriadau golygu

  1. St Winefride's Church Holywell from British Listed Buildings, retrieved 5 December 2018
  2. Poems and Prose of Gerard Manley Hopkins By Gerard Manley Hopkins, W. H. Gardner p.175

Dolenni allanol golygu