Bryniau Clwyd

Bryniau Clwyd (neu Moelydd Clwyd; Saesneg: the Clwydian Range) yw'r gadwyn o tua 21 o fryniau yng ngogledd-ddwyrain Cymru sy'n ymestyn o gyffiniau Llandegla-yn-Iâl a Nant y Garth yn y de i gyffiniau Prestatyn yn y gogledd, gyda Moel Famau (554 metr) yr uchaf ohonynt. Er nad ydynt yn arbennig o uchel, ceir golygfeydd braf o'u copaon hyd at fynyddoedd Eryri i'r gorllewin a thros Sir y Fflint i wastadeddau Swydd Gaer a chyffiniau Lerpwl i'r dwyrain. Gorwedd y rhan fwyaf o'r gadwyn yn Sir Ddinbych ond mae'r ffin â Sir y Fflint yn rhedeg ar hyd y copaon. I'r gorllewin i'r moelydd, ac yn gyfochrog iddynt gorwedd Dyffryn Clwyd. Mae'r rhan helaethaf wedi'i glustnodi'n Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol. Ceir yma dystiolaeth o wareiddiad bywiog a oedd yn ffynnu yn yr Oes Efydd ac yn Oes y Cerrig, sydd yn ôl yr archeolegydd Ian Brown yn un o'r llefydd pwysicaf drwy orllewin Ewrop o dystiolaeth o fywyd dyn.^[1]

Copa Moel Famau, yr uchaf o Fryniau Clwyd; Mam y bryniau

Bryniau Clwyd o Fwlchgwyn ger Wrecsam.

Moel Arthur

HanesGolygu

I'r gorllewin yn yr Oesoedd Canol yr oedd Tywysogaeth Gwynedd a'r 'Mercia' Anglo Sacsonaidd gelwid yr ardal rhwng Afon Conwy ac Afon Ddyfrdwy Y Berfeddwlad sef "y tir canol".

Y MoelyddGolygu

Fe'u gelwir yn Fryniau Clwyd am eu bod yn codi ar hyd ymyl ddwyreiniol Dyffryn Clwyd. Ar hyd yr oesoedd mae'r bryniau hyn wedi bod yn llinell amddiffyn naturiol i Ogledd Cymru. Mae'r gadwyn yn cynnwys nifer o fryngaerau o Oes yr Haearn, e.e. Foel Fenlli, Penycloddiau a Moel Arthur. Ceir nifer o garneddi cynhanesyddol ar y copaon hefyd. Mae Llwybr Clawdd Offa yn nadreddu o fryn i fryn.

Enwau'r bylchauGolygu

Ceir nifer o fylchau'n croesi Bryniau Clwyd, gan gynnwys Allt Rhuallt a groesir gan yr A55, prif draffordd Gogledd Cymru, a'r hen ffordd Rufeinig o Gaer i Segontiwm cyn hynny. Mae bylchau hanesyddol eraill yn cynnwys Bwlch Pen Barras, sy'n cael ei groesi gan yr hen ffordd fynydd rhwng Tafarn-y-Gelyn a Rhuthun.

Ardal o Harddwch NaturiolGolygu

Heddiw mae bron y cyfan o'r bryniau yn Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol. Fe'i dynodwyd yn Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol ar 24 Gorffennaf 1985. Mae hyn yn rhoi cydnabyddiaeth genedlaethol i'r Bryniau fel ardal o dirwedd safon uchel. Mae'n un o 5 AHNE yng Nghymru. Mae'n ardal gyfoethog ei llên gwerin, gan gynnwys traddodiadau am y brenin Arthur.

Copaon (o'r gogledd i'r de)Golygu

Delweddau (o'r gogledd i'r de)Golygu

Copaon a gofrestrwydGolygu

Moel Fenlli.

Lleoliad Bryniau Clwyd


Rhwng Llandudno a Wrecsam
Enw	Cyfesurynnau OS		Cyfesurynnau Daearyddol
Bryn Alyn	SJ200587	map	53.119°N, 3.196°W
Foel Fenlli	SJ164600	map	53.13°N, 3.25°W
Mynydd yr Hob	SJ294568	map	53.103°N, 3.055°W
Moel Arthur	SJ145660	map	53.184°N, 3.28°W
Moel Famau	SJ161626	map	53.153°N, 3.256°W
Moel Gyw	SJ171575	map	53.108°N, 3.239°W
Moel Maenefa	SJ087744	map	53.258°N, 3.37°W
Moel y Gaer (Rhosesmor)	SJ210690	map	53.212°N, 3.184°W
Mynydd Rhyd Ddu	SJ054477	map	53.018°N, 3.411°W
Mynydd y Cwm (Coed Cwm)	SJ073767	map	53.279°N, 3.391°W
Penycloddiau	SJ127678	map	53.2°N, 3.308°W

Gweler hefydGolygu

CyfeiriadauGolygu

↑ Discovering a Welsh Landscape gan Ian Brown; Cyhoeddwyd gan Windgather Press; 2004; ISBN 0-9545575-7-3; tudalen 5.

[1] Discovering a Welsh Landscape gan Ian Brown; Cyhoeddwyd gan Windgather Press; 2004; ISBN 0-9545575-7-3; tudalen 5.

[1]