Wicipedia

Cyflafan Sandy Hook

(Ailgyfeiriad o Cyflafan Newtown)

Cyfres o lofruddiaethau yn Newtown, Connecticut, UDA, ar 14 Rhagfyr 2012 oedd cyflafan Sandy Hook neu gyflafan Sandy Newtown. Ar fore'r Dydd Gwener hwnnw, lladdodd Adam Lanza[1] ei fam, Nancy Lanza, a gyrrodd i Ysgol Gynradd Sandy Hook a saethu 20 o blant a chwech o oedolion yn farw cyn iddo ladd ei hunan.

Cyflafan Sandy Hook
Enghraifft o'r canlynolschool shooting, saethu torfol, matricide, murder–suicide, pedicide Edit this on Wikidata
Dyddiad14 Rhagfyr 2012 Edit this on Wikidata
Lladdwyd28 Edit this on Wikidata
Rhan olist of school shootings in the United States Edit this on Wikidata
LleoliadSandy Hook Elementary School Edit this on Wikidata
Map
GwladwriaethUnol Daleithiau America Edit this on Wikidata
RhanbarthFairfield County Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Map o ardal Newton, Connecticut.
Du: lleoliad tŷ Adam Lanza
Coch: lleoliad yr ysgol

Bu farw 18 o blant a chwe oedolyn yn yr ysgol ei hun. Bu farw dau blentyn arall yn hwyrach yn yr ysbyty lleol. Menywod oedd yr oedolion i gyd: dwy athrawes, dwy gynorthwywraig addysg, y brifathrawes, a seicolegydd yr ysgol. Roedd y plant fu farw i gyd yn 6 neu 7 mlwydd oed, ac wyth ohonynt yn fechgyn a 12 yn ferched. Cafodd dwy athrawes arall eu hanafu.

Y llofrudd

golygu

Dyn 20 oed oedd Adam Peter Lanza (22 Ebrill 1992 – 14 Rhagfyr 2012) a drigai gyda'i fam yn Sandy Hook, adran o Newtown, mewn tŷ 8 km o'r ysgol gynradd.[2] Nid oedd ganddo gofnod troseddau.[3][4][5][6] Mynychodd Ysgol Gynradd Sandy Hook am gyfnod,[7] ac yna Eglwys Gatholig St. Rose Lima yn Newtown.[8] Mynychodd Ysgol Uwchradd Newtown ac yno'n fyfyriwr ar restr yr anrhydeddau,[9] ond cafodd ei dynnu allan o'r ysgol yn 16 oed.[10] Cafodd ei addysgu yn y cartref gan ei fam a'i dad, ac enillodd gymhwyster yr GED.[11] Mynychodd Prifysgol Daleithiol Gorllewin Connecticut yn 2008 a 2009.[11] Yn ôl ei athrawon a'i gyd-ddisgyblion o'r ysgol uwchradd, roedd Lanza yn "ddeallus, ond yn bryderus ac aflonydd", ac yn fachgen swil heb unrhyw gyfeillion agos.[2]

Derbynodd diagnosis o anhwylder prosesu synhwyraidd, nodwedd gyffredin o awtistiaeth, pan dechreuodd yn yr ysgol gynradd.[12] Cafwyd bod syndrom Asperger ganddo pan oedd yn 13 oed. Ym mis Hydref 2006 derbynodd presgripsiwn am gyffuriau gwrthiselder Celexa a therapi ymddygiadol i drin anhwylder gorfodaeth obsesiynol. Cafodd y driniaeth ei chwestiynu gan ei fam, a pheidiodd Adam gymryd y feddyginiaeth a mynychu'r therapi ar ôl pedwar sesiwn.[13] Mewn cyfweliad yn 2013, awgrymodd Peter Lanza yr oedd gan ei fab sgitsoffrenia yn ogystal â'i afiechydon eraill.[10][14][15][16][17] Mae'n debyg roedd yn dioddef anorecsia pan oedd yn ei arddegau. Yn ôl cofnod meddygol o Chwefror 2008, roedd ganddo daldra o 5'10" ac yn pwyso 112 o bwysau.[18] Pan fu farw, roedd yn dioddef o ddiffyg maeth a niwed felly i'w ymennydd, yn 6' o daldra a 112 o bwysau.[19]

Yn ôl ei chwaer-yng-nghyfraith, "selogyn gynnau" oedd Nancy Lanza ac yn berchen ar ddeuddeg o ddrylliau o leiaf.[20][21][22][23] Roedd yn aml yn hebrwng ei meibion i'r maes saethu lleol a'u addysgu i saethu.[24][25] Roedd Nancy Lanza wedi prynu reiffl o galibr .22, AR-15, a nifer o arfau eraill yn y blynyddoedd cyn y cyflafan.[26] Roedd gan Adam ddiddordeb yn nhorflofruddiaethau, gan gynnwys cyflafanau Ysgol Uwchradd Columbine a Phrifysgol Gogledd Illinois. Arddangosodd Adam ymddygiadau gwrthgymdeithasol a rhyfedd,[27] ond ni chredai ei dad Peter roedd Nancy yn ofni ei mab.[14]

Y drosedd

golygu

Saethodd Adam Lanza ei fam Nancy pedair gwaith yn ei phen gyda'r reiffl .22 a'i lladd. Cyn iddo adael y tŷ, dinistriodd Adam disgyrrwr caled ei gyfrifiadur. Casglodd ei arfau a gyrrodd yng nghar ei fam i Ysgol Gynradd Sandy Hook, ysgol gyhoeddus i blant o'r dosbarth meithrin i'r pedwerydd dosbarth. Teithiodd Adam i'r ysgol gyda'r AR-15, dau bistol lled-awtomatig, dryll pelets, a channoedd o rowndiau o fwledi. Cyrhaeddodd yr ysgol tua 9:30 y bore, a gadawodd y dryll pelets yn y car. Roedd drws yr ysgol ar glo, ond saethodd Lanza ffenestr i ddringo mewn i'r ysgol. Cafodd ei gwrdd yn y coridor gan y brifathrawes, Dawn Hochsprung, a seicolegydd yr ysgol, Mary Sherlach, a'r athrawes Natalie Hammond. Saethwyd y tair ohonynt, a bu farw Hochsprung a Sherlach. Llwyddodd Hammond i lusgo'i hunan i'r gynadleddfa. Tua 9:35, derbynodd y gwasanaethau brys y galwad ffôn cyntaf o'r ysgol.

Cafodd sŵn taniadau'r gwn ei glywed gan yr holl ystafelloedd dosbarth drwy'r system sain. Dechreuodd yr athrawon ddiogelu'r plant yn unol â'r drefn argyfwng a ymarferid ynghynt. Cafodd plant eu cuddio mewn cypyrddau a'r tai bach, a chafodd drysau eu rhwystro gyda dodrefn neu gan yr athrawon eu hunain. Cerddodd Lanza i mewn i ystafell yr athrawes Lauren Rousseau gan ladd hi a 14 o blant. Yn yr ail ystafell, roedd yr athrawes Victoria Soto wedi cuddio'i disgyblion mewn cwpwrdd. Dywedodd Soto i Lanza roedd ei dosbarth hi yn y neuadd ar ochr draw'r adeilad. Saethodd Soto, a chwe phlentyn a geisiodd ffoi o'r guddfan. Llofruddiodd hefyd y cynorthwywraig anghenion arbennig Anne Marie Murphy, a'r therapydd ymddygiad Rachel D’Avino. Aeth y heddweision cyntaf i mewn i'r ysgol a gwelant unigolyn yn gwisgo dillad tywyll. Am 9:40, clywodd y taniad olaf pan wnaeth Lanza ladd ei hun gyda phistol. Canfuwyd ei gorff ger drws ystafell Victoria Soto.

Danfonwyd nifer mawr o heddweision lleol a thaleithiol i'r ysgol i ymchwilio i fangre'r drosedd. Wrth gynnal awtopsïau ar gyrff y meirw, dangoswyd i bob un ohonynt gael eu saethu mwy nag unwaith.

Ymateb

golygu
Sylwadau'r Arlywydd Obama ar ddiwrnod y cyflafan.

Cafodd y drychineb hon effaith sylweddol ar y cyhoedd Americanaidd, yn enwedig oherwydd oedran y meirw.

Cynhaliwyd munud o dawelwch ar draws yr Unol Daleithiau ar 21 Rhagfyr 2012 er cof am feirw Sandy Hook.[28]

Y ddadl dros ddrylliau

golygu

Yn debyg i nifer o gyflafanau drylliau eraill yn hanes yr Unol Daleithiau, cododd ddadl dros ddeddfau ar reoli drylliau yn sgil y drychineb. Galwodd Dan Malloy, Llywodraethwr Connecticut, am ddeddfwriaeth lymach i reoli drylliau ar lefel genedlaethol.[29]

Canolbwyntiodd y dadleuon o blaid rheoli drylliau ar yr AR-15, fersiwn lled-awtomatig o'r reiffl ymosodol filwrol M16, a'r storgelloedd 30-rownd.[26]

Yn y dyddiau wedi'r cyflafan, datganodd yr Arlywydd Barack Obama y byddai’n "gwneud popeth yn ei allu" i geisio osgoi trychineb arall o’r fath[30] ac addawodd cyflwyno deddfwriaeth i dynhau'r rheolau ynglŷn ag arfau erbyn mis Ionawr 2013.[31] Ceisiodd nifer o wleidyddion ail-gyflwyno'r Gwaharddiad Ffederal ar Arfau Ymosodol, adran o Ddeddf Rheoli Tor-cyfraith Tresigar a Gorfodi'r Gyfraith 1994 aeth yn ddi-rym yn 2004.

Ymatebodd y Gymdeithas Reiffl Genedlaethol (NRA) drwy feio gemau fideo a ffilmiau arswyd, a galwodd am warchodwyr arfog ym mhob ysgol yn yr Unol Daleithiau.[32] Yn yr wythnosau wedi'r lladdfa, bu mwy a mwy o Americanwyr yn prynu gynnau pwerus, gan ddisgwyl y bydd deddfau newydd yn cyfyngu ar y rheiny. Fel rheol, mae cynnydd mewn gwerthiant drylliau yn digwydd ar ôl pob trychineb o'r fath yn yr Unol Daleithiau, ond yn ôl ffigurau o nifer o daleithiau prynwyd mwy nag erioed o ynnau yn sgil cyflafan Newtown. Bu rhieni hefyd yn prynu bagiau ysgol sy'n gallu gwrthsefyll bwledi.[28]

Ymateb rhyngwladol

golygu

Roedd newyddion y cyflafan yn stori fawr mewn nifer o wledydd, gan gynnwys Japan, Gweriniaeth Pobl Tsieina, a'r Deyrnas Unedig.[33] Anfonodd Carwyn Jones, Prif Weinidog Cymru, lythyr ar yr Arlywydd Obama i fynegi cydymdeimlad ar ran pobl Cymru.[34] Yn y cyfnod rhwng y cyflafan a'r Nadolig, danfonwyd degau o filoedd o deganau i blant Sandy Hook gan bobl ar draws y byd.[35]

Cefnogwyd y mudiad rheoli drylliau gan leisiau ar draws y byd, gan gynnwys Rowan Williams, Archesgob Caergaint, a ddywedodd: "Mae pobl yn defnyddio gynnau, ond mae gynnau yn defnyddio pobl hefyd. Pan mae technoleg dreisgar ar gael mor rhwydd, mae'n bosib i ninnau gael ein cyflyru i ymddwyn yn dreisgar. Pan mai gwn yw'r unig beth sydd gyda chi, mae popeth arall yn edrych fel targed."[36]

Cyfeiriadau

golygu
  1. ↑ (Saesneg) Adam Lanza: Profile of suspected US school shooting gunman. BBC (16 Rhagfyr 2012). Adalwyd ar 16 Rhagfyr 2012.
  2. ↑ 2.0 2.1 Halbfinger, David M (December 14, 2012). "A Gunman, Recalled as Intelligent and Shy, Who Left Few Footprints in Life". The New York Times. Cyrchwyd December 14, 2012.
  3. ↑ (Saesneg) Holly Yan (16 Rhagfyr 2012). Connecticut massacre suspect Adam Lanza was a 'nice kid,' some say. CNN. Adalwyd ar 16 Rhagfyr 2012.
  4. ↑ Llanos, Miguel (December 14, 2012). "Authorities ID gunman who killed 27 in elementary school massacre". NBC News. Associated Press. Cyrchwyd December 14, 2012.
  5. ↑ Misur, Susan; Carter, Angi; Smith, Jenn (December 14, 2012). "Adam Lanza's family seemed like normal family, neighbors say". The Evening Sun. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-12-18. Cyrchwyd December 15, 2012.
  6. ↑ Yost, Pete; Keyser, Jason (December 14, 2012). "Connecticut shooting suspect was honors student". Boston Globe. Associated Press. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-01-19. Cyrchwyd December 15, 2012.
  7. ↑ Stoller, Gary; Dorell, Oren (December 18, 2012). "Sandy Hook killer was a former student at school". USA Today. Cyrchwyd December 18, 2012.
  8. ↑ Miller, John (December 16, 2012). "The Brief, Enigmatic Life of Mass-Murderer Adam Lanza". Anchorage, Alaska: KTVA. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-12-20. Cyrchwyd December 19, 2012.
  9. ↑ Yost, Pete; Keyser, Jason (December 15, 2012). "Correction: Conn school shooting-suspect story". NPR. Associated Press. Archifwyd o'r gwreiddiol ar December 15, 2012. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  10. ↑ 10.0 10.1 "Raising Adam Lanza". Frontline. PBS. February 19, 2013. Cyrchwyd December 11, 2013.
  11. ↑ 11.0 11.1 "Adam Lanza Took Western Connecticut State University Courses When He Was 16". Huffington Post. December 17, 2012. Cyrchwyd December 19, 2012.
  12. ↑ "Newtown Shooter Lanza Had Sensory Processing Disorder". ABC News. Cyrchwyd February 20, 2013.
  13. ↑ "Sandy Hook shooter treated at Yale". Yale Daily News. January 22, 2014. Cyrchwyd June 23, 2014.
  14. ↑ 14.0 14.1 "The Reckoning". The New Yorker. New Yorker. March 17, 2014. Cyrchwyd March 10, 2014.
  15. ↑ Falco, Miriam (December 17, 2012). "Groups: Autism not to blame for violence". CNN. Cyrchwyd December 17, 2012.
  16. ↑ Goodwin, Liz (February 19, 2013). "New photos, details emerge of Newtown mass shooter Adam Lanza | The Lookout". Yahoo! News. Cyrchwyd February 19, 2013.
  17. ↑ "Adam Lanza Diagnosed With Sensory Integration Disorder | Video". ABC News. February 18, 2013. Cyrchwyd February 19, 2013.
  18. ↑ Shooting at Sandy Hook Elementary School (Adroddiad). 21 Tachwedd 2014. p. 71. http://www.ct.gov/oca/lib/oca/sandyhook11212014.pdf. Adalwyd 28 Tachwedd 2014. "The record notes that he was 112 pounds and almost 5 feet, 10 inches tall, suggesting possible anorexia at this time."
  19. ↑ Shooting at Sandy Hook Elementary School (Adroddiad). 21 Tachwedd 2014. p. 8. http://www.ct.gov/oca/lib/oca/sandyhook11212014.pdf. Adalwyd 28 Tachwedd 2014. "AL was anorexic at the time of death, measuring 6 feet tall and weighing only 112 pounds."
  20. ↑ "Friends: Newtown gunman's mother home-schooled son, kept arsenal of guns". CBS News. December 16, 2012.
  21. ↑ Bankoff, Caroline (December 2012). "Newtown Shooter Adam Lanza's Mother Was an Avid Gun Collector". New York. Cyrchwyd December 16, 2012.
  22. ↑ "Investigators look for insight into Newtown gunman's mind". CBS News. Associated Press. December 14, 2012.
  23. ↑ Goodwin, Liz (December 19, 2012). "Survivalists worry 'preppers' will be scapegoated for Newtown shooting". Yahoo! News. Cyrchwyd December 19, 2012.
  24. ↑ Alexander, Harriet; Barrett, David; Donnelly, Laura; Swaine, Jon (December 15, 2012). "Connecticut school shooting: Troubled life of Adam Lanza, a fiercely intelligent killer". The Daily Telegraph. London.
  25. ↑ Lysiak, Matthew; Slattery, Dennis; Siemaszko, Corky (December 15, 2012). "Newtown, Conn. shooting: Sandy Hook elementary school gunman Adam Lanza learned to shoot from his gun-collecting mom". Daily News. New York. Cyrchwyd December 15, 2012.
  26. ↑ 26.0 26.1 (Saesneg) Newtown shootings of 2012. Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 19 Ionawr 2017.
  27. ↑ "Sandy Hook killer Adam Lanza took motive to his grave". CNN. November 26, 2013. Archifwyd o'r gwreiddiol ar December 18, 2013. Cyrchwyd December 29, 2013. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  28. ↑ 28.0 28.1 Munud o dawelwch i gofio’r plant, Golwg360 (21 Rhagfyr 2012). Adalwyd ar 19 Ionawr 2017.
  29. ↑ (Saesneg) Newtown shootings: Connecticut's Malloy urges gun control. BBC (16 Rhagfyr 2012). Adalwyd ar 16 Rhagfyr 2012.
  30. ↑ Obama: ‘Rhaid i America newid i ddiogelu ei phlant’, Golwg360 (17 Rhagfyr 2012). Adalwyd ar 19 Ionawr 2017.
  31. ↑ Obama: Cynlluniau i dynhau rheolau gynnau erbyn mis Ionawr, Golwg360 (20 Rhagfyr 2012). Adalwyd ar 19 Ionawr 2017.
  32. ↑ (Saesneg) David Nakamura a Tom Hamburger. Put armed police in every school, NRA urges, The Washington Post (21 Rhagfyr 2012). Adalwyd ar 19 Ionawr 2017.
  33. ↑  Saethu Connecticut – y byd yn cydymdeimlo. Golwg360 (15 Rhagfyr 2012). Adalwyd ar 16 Rhagfyr 2012.
  34. ↑  Carwyn yn anfon llythyr o gydymdeimlad at Obama. Golwg360 (16 Rhagfyr 2012). Adalwyd ar 16 Rhagfyr 2012.
  35. ↑ Plant Sandy Hook yn denu sylw’r byd i gyd, Golwg360 (23 Rhagfyr 2012). Adalwyd ar 19 Ionawr 2017.
  36. ↑ Archesgob – “angen rheoli gynnau”, Golwg360 (22 Rhagfyr 2012). Adalwyd ar 19 Ionawr 2017.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Cyflafan_Sandy_Hook&oldid=11767942"