Cymeriadau (T. Gwynn Jones)

Cymeriadau
Enghraifft o'r canlynol	llyfr
Awdur	Thomas Gwynn Jones
Cyhoeddwr	Hughes a'i Fab
Gwlad	Cymru
Iaith	Cymraeg
Dyddiad cyhoeddi	1933
Lleoliad cyhoeddi	Wrecsam
	Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae Cymeriadau yn gyfrol gan T Gwynn Jones a gyhoeddwyd gan gwmni Hughes a'i fab Wrecsam ym 1933. Mae'r gyfrol yn cynnwys 13 o ysgrifau o atgofion yr awdur am bobl yr oedd yn eu hadnabod neu a gyfarfu yn ystod ei fywyd. Mae deg o'r ysgrifau yn ymdrin â dynion oedd yn Gymry amlwg yn eu dydd. Mae'r tair pennod olaf yn trafod pobl nad oedd yr awdur yn eu hadnabod yn dda, ond a chafodd dylanwad arno yn ystod y cyfnod byr y bu yn eu cwmni.

Mae gan Wicidestun destun sy'n berthnasol i'r erthygl hon:

Cymeriadau (T. Gwynn Jones)

Cynnwys golygu

Dydy'r erthyglau ddim yn rhai bywgraffiadol, nac yn gofiannau cyflawn, yn hytrach maent yn cynnwys argraffiadau Gwynn Jones am gymeriad a phersonoliaeth y gwrthrychau a natur ei berthynas ef a hwy.

Y bobl sydd yn cael eu cofio yw :

Syr Edward Anwyl,^[1] (1866-1914) ysgolhaig, awdur ac ieithydd

Tawel, pwyllog, gafaelgar, cryf, gwyddai ei feddwl a'i amcan yn drwyadl, a medrai edrych ymhell, a disgwyl yn hir.^[2]

Thomas Francis Roberts^[3] (1860 - 1919), ail brifathro Coleg y Brifysgol, Aberystwyth

Am y Prifathro, teimlwn bob amser fod dau beth rhyfeddol ynddo—y cywirdeb a'r dyfalwch y ceir cymaint ohonynt ymhlith y Bedyddwyr fel pobl, a'r neilltuedd tynghedfennol a geir yng nghytganau'r ddrama Roeg.^[4]

Dic Tryfan (Richard Hughes Williams 1878–1919), newyddiadur ac awdur straeon byrion.^[5]

Yr oedd ganddo ddychymyg hynod fyw—mor fyw, yn wir, fel yr ymrithiai ei ddychmygion fel ffeithiau iddo yn aml; ond ni bu gywirach na diniweitiach dyn erioed. Chwarddai am ben gwendidau dynion—a bu yn y cyfle i weled cryn lawer ohonynt—ond maddeuai'n rhwydd a llwyr.^[6]

Syr Henry Jones, (1852--1922) ddarlithydd mewn athroniaeth ym mhrifysgol Aberystwyth ac yn athro athroniaeth ym mhrifysgolion Bangor a St Andrews.^[7]

Y pryd hwnnw, yr oedd yn ei rwysg, corff gosgeiddig, wyneb glân, wedi ei eillio onid y trawswch, cnwd da o wallt; ysgogiadau cyflym, byw; lleferydd rhwydd, Cymraeg ardderchog.^[8]

John Humphrey Davies, (1871-1926) cyfreithiwr, ysgolhaig a chasglwr llyfrau a llawysgrifau.^[9]

Erbyn ei ddyfod ef a minnau i gysylltiad agos a'n gilydd, yr oedd tymor rhyw gastiau bachgennaidd drosodd, ond yr oedd y synnwyr iach hwnnw yno o hyd. Synnwyr rhadlon, hynaws a di-wenwyn ydoedd. Nid oedd derfyn ar ei ddiddordeb mewn cymeriadau, na'i gyffelyb am adrodd hanes dynion a rhywbeth anghyffredin neu ddigrif o'u cwmpas.^[10]

David Williams, (1877 - 1927) gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd ac athro coleg yn Nhrefeca, Aberystwyth a'r Bala.^[11]

Llawer tro yr aeth oriau dros ein pennau megis heb yn wybod i ni, a minnau'n gwrando ar ei wybodaeth a'i brofiad a'i ddoethineb, ei ddysg helaeth a manwl, ei reddf at ddeall pethau anodd, ei ddawn at ddewis gair, ac yn bennaf dim, praffter ardderchog ei feddwl.^[12]

Alafon (Owen Griffith Owen 1847-1916) Gweinidog a bardd^[13]

Gŵr tal, golygus. O ran teip, pe dodesid cap Cardinal am ei ben, tyngasech mai Eidalwr o Gardinal ydoedd, ac nid Cymro o weinidog Methodist.^[14]

John Morris-Jones (1864–1929) ysgolhaig, bardd, academydd, safonwr orgraff y Gymraeg.^[15]

Hebddo ef, y mae'n lled sicr na buasai lawer o lun ar astudio'r Gymraeg yn y colegau Cymreig hyd heddiw.^[16]

Richard Ellis (1865 - 1928), hanesydd Cymry Rhydychen, llyfrgellydd a llyfryddwr^[17]

Gŵr tawel, bonheddig, gwylaidd, rhy wylaidd, oedd Richard Ellis. Oni bai ei wyleiddied, nid aethai drwy'r byd heb fod ond ychydig a wyddai am ei ddiddordeb eang a'i wybodaeth helaeth am bob math o bobl a phethau mewn meysydd diarffordd. Llenyddiaeth Gymraeg a Saesneg, hanes Cymru ac ysgolheigion Cymreig, hanes Rhydychen a godidowgrwydd pethau coll yn byw byth yn ei hawyr; hanes ac achau teuluoedd, eu ffyniad a'i orffeniad; hanes y Sipsiwn Cymreig, llên gwerin, arferion a defodau,—aeth ffrwyth sylw ac ymchwil oes lafurus i'w ganlyn i'r distawrwydd mawr, ac nid oes yn aros onid ychydig gyfeillion a ŵyr hynny.^[18]

Daniel Rees, (1855 - 1931), newyddiadurwr, cyfieithydd gwaith Dante i'r Gymraeg ac ystadegydd^[19]

Yr oedd yn dra hoff o rifyddiaeth a mechaneg, a dyfeisiodd beiriant cyfrif, "Melinrivo" oedd yr enw a roddai arno. Credai y gallai wella ar y peiriannau cyfrif sydd eisoes ar arfer, ac yr oedd ganddo beiriannau cymhleth a droid gan olwyn ddŵr at ddwyn ei arbrofion ymlaen.^[20]

Mae tair pennod olaf y llyfr yn ymwneud â phobl di enw sef:

Y Ffilosoffydd-sef hen ffermwr oedd a barn am doriad y Rhyfel Byd Cyntaf a wnaeth i'r awdur credu bod priodoledd yr hen ffilosoffwyr Groeg a Rhufeinig yn dal i fodoli ymysg Cymry cefn gwlad.^[21]

Y Chwildroadwr-Ym 1905, treuliodd T Gwynn Jones cyfnod yn yr Aifft i geisio adfer ei iechyd wedi cael pwl o'r diciâu. Mae'r ysgrif yn ymdrin â dau o'i gyd gleifion Almaenwr a Rwsiad yn trafod y ddrama "Le Temple Enseveli, gan Maurice Maeterlinck sy'n ymwneud â phechod a maddeuant. Mae'r Rwsiad yn cyfaddef iddo ladd dyn (mae teitl y bennod a'r cyfnod yn awgrymu fel rhan o Wrthryfel Rwsia 1905, ond nid yw'n cael ei nodi'n benodol yn yr ysgrif) mae'r tri yn trafod os oes modd iddo gael maddeuant, yn ôl ffynnon mesur Maeterlinck:

Cyfododd yn sydyn a cherddodd ymaith. Ni soniasom byth am y peth wedyn, ond pa beth bynnag a fu, yr oedd yn hoff gennym y gŵr a'r wyneb agored a'r llygaid dwfn. Ar draws chwarter canrif, y mae'r olaf o'r tri yn cofio amdano â thynerwch a thosturi. Pwy a edwyn galon dyn? Barned ni, o'i dosturi, bawb ohonom.^[22]

Gwas-Hanes mab i ffermwr go llewyrchus a syrthiodd i lawr y graddau cymdeithasol i ddyfod yn un oedd yn llafurio ar ran eraill, yn hytrach nag at ei lesiant ei hun

Diniwed, gonest, diwyd, hael, mud. Dyna'i fywyd. Aberth i syniadau cul, caled, am ddau fyd. Nid wyf yn meddwl iddo unwaith dybio bod dim o'i le ynddynt chwaith. A thristach fyth yw na feddyliodd ei dad hynny mwy nag yntau. Na'i ddosbarth. Na neb.^[23]