Wrecsam

dinas yng Nghymru

Dinas[1] yng ngogledd-ddwyrain Cymru yw Wrecsam[2][3] (Saesneg: Wrexham). Mae'n canolfan weinyddol Bwrdeistref Sirol Wrecsam a'r dref fwyaf o ran poblogaeth yng ngogledd Cymru, gyda phoblogaeth o dros 42,576 yn Cyfrifiad y Deyrnas Unedig 2001, ac roedd gan Ardal Drefol Wrecsam, fel y diffiniwyd gan y Swyddfa Ystadegau Cenedlaethol, boblogaeth o 63,084.[4] Mae gan ardal ehanagach Bwrdeistref Sirol Wrecsam, sy'n gorchuddio ardal o 50,500 hectar, boblogaeth o dros 130,000. Hon yw'r dref nawfed fwyaf yng Nghymru yn ôl poblogaeth, ond y pedwrydd yn ôl ei hardal drefol. Yn hanesyddol bu'n rhan o'r hen Sir Ddinbych, ac mae'n rhan o sir seremonïol Clwyd. Yr enw Saesneg Wristleham yw tarddiad yr enw Wrecsam yn Gymraeg, mae'r enw Saesneg hefyd wedi newid i Wrexham erbyn heddiw.

Wrecsam
Mathdinas Edit this on Wikidata
Poblogaeth61,603 Edit this on Wikidata
Gefeilldref/iRacibórz, Iserlohn Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirWrecsam Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Yn ffinio gydaGwaunyterfyn Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau53.0463°N 2.9932°W Edit this on Wikidata
Cod OSSJ335505 Edit this on Wikidata
Cod postLL11-14 Edit this on Wikidata
Gwleidyddiaeth
AC/auLesley Griffiths (Llafur)
AS/auSarah Atherton (Ceidwadwyr)
Map
Gweler hefyd Wrecsam (gwahaniaethu).

Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Lesley Griffiths (Llafur) a'r Aelod Seneddol yw Sarah Atherton (Ceidwadwyr).[5][6]

Canol Wrecsam

Hanes golygu

Mae tystiolaeth o weithgaredd dyn yn ardal Wrecsam yn dyddio'n hyd i 8,000 o flynyddoedd yn ôl. Mae cofnod o Edward I, brenin Lloegr yn aros yn Wrecsam am gyfnod byr yn ystod ei ymgyrch i atal gwrthryfel Madog ap Llywelyn ym 1294. Daeth y dref yn rhan o Sir Ddinbych pan grewyd y sir ym 1536. Roedd Wrecsam wedi ei rannu'n ddwy drefgordd gwahanol, Wrexham Regis (dan reolaeth Brenin Lloegr) a Wrexham Abbot (rhannau hynaf y dref yn gyffredinol, a fu'n eiddo i Abaty Glyn y Groes, Llangollen yn wreiddiol).

Digwyddodd un o'r trychinebau mwyaf erchyll yn hanes pyllau glo Prydain yng Nglofa Gresffordd ger Wrecsam, pan laddwyd 265 o löwyr ar ôl ffrwydrad nwy yn y pwll ar yr 22 Medi 1934.

Clwb Pêl-droed Wrecsam yw'r clwb pêl-droed proffesiynol hynaf yng Nghymru.

Mewn rhigwm adnabyddus mae clochdy eglwys Wrecsam yn un o Saith Rhyfeddod Cymru.

Fe wnaeth Cyngor Wrecsam lunio tri cais anllwyddiannus am statws dinas - yn 2000, 2002 a 2012. Yn 2022, llwyddodd eu cais i gael statws dinas fel rhan o ddathliadau Jiwbilî Blatinwm y Frenhines Elizabeth. Roedd yn un o 8 tref a ddewiswyd drwy wledydd Prydain.[1]

Diwylliant golygu

Mae Wrecsam wedi bod yn ganolfan ddiwylliannol, cyhoeddi a pherfformio yn y Gymraeg a'r Saesneg.

Neuadd William Aston golygu

Neuadd berfformio ar gyfer cyngherddau clasurol, pop, comedi, drama a dawns yw Neuadd William Aston. Mae'n rhan o Prifysgol Wrecsam. Mae'n ganolfan ar gyfer Cerddorfa Symffoni Wrecsam.

Eisteddfod Genedlaethol golygu

Cynhaliwyd Eisteddfod Genedlaethol yn Wrecsam ym 1888, 1912, 1933, 1977 a 2011.

Tarddiad yr enw golygu

Yn ôl y Dictionary of the Place-Names of Wales, daw'r enw o gyfuniad o'r enw person 'Wryhtel' a'r gair 'hamm' sef dôl mewn hen Saesneg, ond mae hefyd yn nodi 16 ffurf wahanol.[7]

Addysg uwch golygu

Mae yna berthynas freintiedig rhwng Wrecsam (Prifysgol Glyndŵr - Athrofa Addysg Uwch Gogledd Ddwyrain Cymru cynt) a Saint-Dié-des-Vosges (Institut universitaire de technologie), yn Ffrainc.

Pobol enwog golygu

Gefeilldrefi golygu

Oriel golygu

Gweler hefyd golygu

Cyfeiriadau golygu

  1. 1.0 1.1 Cais Wrecsam i gael statws dinas yn llwyddiannus , BBC Cymru Fyw, 20 Mai 2022.
  2. "Rhestr o Enwau Lleoedd Safonol Cymru". Llywodraeth Cymru. 13 Hydref 2021.
  3. British Place Names; adalwyd 16 Tachwedd 2021
  4.  ONS Statistics for Urban Areas 2001.
  5. Gwefan y Cynulliad;[dolen marw] adalwyd 24 Chwefror 2014
  6. Gwefan parliament.uk; adalwyd 24 Chwefror 2014
  7. Owen, Hywel Wyn (2007). Dictionary of the place-names of Wales. Richard Morgan. Llandysul: Gwasg Gomer. ISBN 978-1-84323-901-7. OCLC 191731809.