Defnyddiwr:Deri Tomos/Pwll Tywod
Cwantwm
golyguAnsoddair (yn hytrach nag enw) yw Cwantwm. Mae'n disgrifio agwedd ar ymddygiad pethau - neu'r maesydd sydd yn ymwneud a'r ymddygiad hwnw. Tardda defnydd fodern dechnegol y gair o gyhoeddiadau Max Planck - yn enwedig ei disgrifiad newydd o fater a thrydan yn 1901.
Tudalennau ychwanegol:
Thomas Ceiri Griffith
golygu
Ffisegydd ac achyddwr oedd Thomas Ceiri Griffith (1925-26 Mawrth 2016)[1].Yn hynaf o dri mab John a Rebecca Griffith. Fe'i ganwyd yn Llanbedr, Harlech, cyn symud i Gwm Bifor, Gwmystradllyn. Pan foddwyd y tŷ hwnnw wrth ymestyn Ystradllyn aeth y teulu i Benllechog, Llanaelhaearn ac yna i Blas Gwyn, Y Ffôr. Bu Ceiri Griffith yn ddisgybl yn Ysgol Ramadeg Pwllheli, cyn graddio[2] a gwneud doethuriaeth yng Ngholeg Prifysgol Cymru, Aberystwyth (BSc 1946; PhD 1950). Roedd ei brosiect ymchwil (dan oruchwyliaeth George Evans) yn ddilyniant i waith Evan J. Williams[3] (Dessin, y bu farw mis Mai 1946)). Mae'r tri yn gyd-awduron ar bapur gyntaf Ceiri Griffiths yn y cylchgrawn Nature. Bu'n swyddog ymchwil (yn Sefydliad Ymchwil Atomig Harwell[4]) gyda Harrie Massey[5] yn Ngholeg Prifysgol Llundain (UCL) (1948-1950) cyn ei benodi (1950) yn ddarlithydd yn adran ffiseg y brifysgol honno, lle arhosodd tan ei ymddeoliad yn 1989. Yn ystod y cyfnod hwn bu'n weithgar ym mywyd Cymry Llundain gan fod yn Is Lywydd Anrhydeddus Gymdeithas y Cymmrodorion am nifer o flynyddoedd ac yn Lywydd 1986-8[6].
Bu'n briod tair gwaith. Gyda Myra Jones (1925-2009) ganwyd iddynt fab, y radiolegydd blaenllaw Tudor Morley Griffiths (1951-2011)[7]. Gyda Winifred June Roberts (1929-1989), un o bileri Gymdeithas Cymry Llundain a'r Cymmrodorion a'i ysgrifennyddes o1980[6], cafwyd tri o blant Gareth, Nia ac Alun[1]. Yn 1990 priododd ag Ann Eluned Owen, ac ymgartrefu ym mro ei febyd yn Chwilog[1]. Bu farw yno yn 2016[8].
Ffiseg y Positron
golygu
Yn sicr ei gyswllt â Evan J. Williams oedd cyflwyniad cyntaf Ceiri Griffiths i'r positron, sef yr wrth-ronyn (antiparticle) sy'n cyfateb i'r electron. Ond mae'n debyg mai Harrie Massey a'i perswadiodd i droi at hwn fel ei brif faes ymchwil wrth gychwyn ei yrfa yn Llundain. Yn 1968 sefydlodd Ceiri a George Heyland Labordy Ffiseg Arbrofol y Positron yn UCL[10]. Roedd yr uned yma'n dal yn weithredol pan fu farw Ceiri. Ymysg ei darganfyddiadau oedd canfod cyfrwng arafu (moderator) ar gyfer y positron[11], mesur trawstoriad ymarferol y positron[12] a hyd ei oes wrth adweithio a nwyon, megis Heliwm[13]. "Grŵp Griffith" oedd un o arweinwyr y byd ym maes ffiseg positronau egni isel.
.jpg)
Achyddwr
golyguYn ôl y sôn ymweliad ag un o deulu June ei wraig, a gweld cart achau yno, oes ysbrydoliaeth Ceiri Griffith am Achyddiaeth[1]. Aeth ati ag arddeliad ymhell cyn oes y Gwefannau Achau. Yn 2003 ymddangosodd Achau rhai o deuluoedd hen siroedd Caernarfon, Meirionydd, a Threfaldwyn[14]. Bu argraffiad arall, wedi'i ymhelaethi yn 2012. Er bod ynddi ambell lithriad, mae'r gyfrol hon yn darllen angenrheidiol a gwerthfawr i bawb sydd yn hel eu hachau yn y rhan yma o Gymru.
Cyfeiriadau
golygu- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Roberts, Enid (Mehefin 2016). "T. Ceiri Griffith (1925-2016)". Barn: 24.
- ↑ "Yr Athro T. Ceiri Griffith (1925-2016). Cyn lywydd Cymdeithas y Cyn-Fyfyrwyr". Prom (Cylchgrawn Prifysgol Aberystwyth). 2016. https://www.aber.ac.uk/document-viewer/?pdf=/en/media/departmental/daro/21527_Prom_2016-Nov-Welsh-WEB.pdf.
- ↑ Wynne, Rowland (2017). Evan James Williams. Ffisegydd yr Atom. Gwasg Prifysgol Cymru. ISBN 9781786830722.
- ↑ "Atomic Energy Research Establishment". Wikipedia (en). 11 Gorffennaf 2023. Cyrchwyd 12 Tachwedd 2023.
- ↑ "Harrie Massey". Wikipedia (en). 13 Tachwedd 2022. Cyrchwyd 12 Tachwedd 2023.
- ↑ 6.0 6.1 Powell, Dewi Watkin (2001). The Honourable Society of Cymmrodorion. Rhan II. The Honourable Society 1951-2001. (https://www.cymmrodorion.org/wp-content/uploads/2014/07/The-Honourable-Society-of-Cymmrodorion-a-concise-history-1751-2001.pdf): Cymdeithas y Cymmrodorion. tt. 13–24.CS1 maint: location (link)
- ↑ "Tudor Morley Griffith". Wikipedia (en). 8 Gorffennaf 2023. Cyrchwyd 12 Tachwedd 2023.
- ↑ (Trwy law Gareth Griffith, Prifysgol Aberystwyth) (Ebrill 2016). "Cofio'r Arloeswr". Y Ffynon (Papur Bro Eifionydd). tud 26.
- ↑ "Carl David Anderson". Wikipedia (en). 2 Awst 2023. Cyrchwyd 12 Tachwedd 2023.
- ↑ Griffith, T.C. (1994). "Early experiments with slow positrons in atomic physics.". Hyperfine Interactions 89: 3-17. https://link.springer.com/article/10.1007/BF02064492.
- ↑ T.C Griffith a G.R Heyland (1978). "Experimental aspects of the study of the interaction of low-energy positrons with gases". Physics Reports 39 (3): 169-277. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0370157378901278.
- ↑ K F Canter, P G Coleman, T C Griffith a G R Heyland (1972). "Measurement of total cross sections for low energy positron-helium collisions. (Positron backscattering from metal surface)". Journal of Physics B: Atomic and Molecular Physics 5: L167. https://iopscience.iop.org/article/10.1088/0022-3700/5/8/007/meta.
- ↑ P G Coleman, T C Griffith, G R Heyland a T L Killeen (1975). "Positron lifetime spectra for the noble gases". Journal of Physics B: Atomic and Molecular Physics 8 (10): 1734. https://iopscience.iop.org/article/10.1088/0022-3700/8/10/021.
- ↑ Griffith, T. Ceiri (2012). Achau rhai o deuluoedd hen siroedd Caernarfon, Meirionnydd a Threfaldwyn. Y Lolfa. ISBN 9781847714930.