Pwllheli
Tref hynafol yw Pwllheli ar arfordir deheuol Llŷn yng Ngwynedd, sy'n dyddio'n ôl i'r canol oesoedd. Bu'r porthladd yn bwysig i'r dref ar hyd y canrifoedd. Roedd yno ddiwydiant adeiladu llongau llewyrchus yn y 19g. Tyfodd i fod yn dref marchnad i Lŷn gyfan, fel y tystia'r safle a adwaenir fel 'Y Maes' lle y cynhelid y ffeiriau, a 'Stryd Moch'. Mae Caerdydd 178.4 km i ffwrdd o Pwllheli ac mae Llundain yn 331.8 km. Y ddinas agosaf ydy Bangor sy'n 41.1 km i ffwrdd.
 | |
| Math | tref, cymuned  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Gwynedd |
| Gwlad | .svg){kind=small} Cymru |
| Cyfesurynnau | 52.88°N 4.42°W |
| Cod SYG | W04000098 |
| Cod OS | SH374350 |
| Cod post | LL53 |
| Gwleidyddiaeth | |
| AC/au | Dafydd Elis-Thomas (Annibynnol) |
| AS/au | Liz Saville Roberts (Plaid Cymru) |
 | |
.jpg)
Mae Pwllheli yn un o gadarnleoedd y Gymraeg, gyda tua 80% o'r boblogaeth yn medru'r iaith. Yn yr oedrannau 10-14 mae'r canran uchaf o bobol sydd yn gwybod yr iaith, sef 94%.
Cynrychiolir yr ardal hon yn y Cynulliad Cenedlaethol gan Dafydd Elis-Thomas (Annibynnol) a'r Aelod Seneddol yw Liz Saville Roberts (Plaid Cymru).[1][2]
TrafnidiaethGolygu
Mae'r prif ffyrdd A497 a'r A499 yn rhedeg trwy'r dref. Mae'r A497 yn rhedeg yn orllewinol o Borthmadog i Bwllheli ac yna i'r gogledd at Nefyn, tra bod yr A499 yn brif ffordd Benrhyn Llŷn.
Terfynfa'r Rheilffordd Arfordir Cambria yw Gorsaf reilffordd Pwllheli, sydd yn rhedeg i Fachynlleth gyda gwasanaethau yn parhau i Amwythig a Birmingham. Mae'r orsaf yn cael ei weithredu a'i weini gan Trafnidiaeth Cymru. Daeth y rheilffordd i Bwllheli yn 1867 gan ei chysylltu ag Aberystwyth a Chaernarfon. Ger Pwllheli, ym mhlwyf Penrhos, mae Penyberth, safle'r ysgol fomio a losgwyd mewn protest yn erbyn militariaeth gan Saunders Lewis, D. J. Williams a Lewis Valentine yn 1936.
Ceir hefyd safle tacsis wedi'i leoli tu allan i'r fynedfa i'r orsaf reilffordd.
Mae gwasanaethau bws yn y dref yn cael eu gweithredu gan Fysiau Arriva Cymru a Nefyn Coaches a gwasanaethu'r rhan fwyaf o'r dref yn ogystal â gweddill yr ardal ehangach Penrhyn Llŷn. Mae Clynnog & Trefor yn rhedeg gwasanaethau i Gaernarfon lle gall cysylltiadau gael eu gwneud i Fangor a'r ardal ehangach Gogledd Cymru. Mae gorsaf fysiau Pwllheli wedi ei leoli yng nghanol y dref, yn Y Maes.
ChwaraeonGolygu
Mae tref Pwllheli yn gartref i dîm pêl-droed C.P.D. Pwllheli a thîm rygbi'r undeb, Clwb Rygbi Pwllheli.
Eisteddfod GenedlaetholGolygu
Cynhaliwyd Eisteddfod Genedlaethol ym Mhwllheli ym 1925 a 1955. Am wybodaeth bellach gweler:
EnwogionGolygu
- Albert 'Cynan' Evans-Jones, bardd a dramodydd
- Owain Owain, llenor a gwyddonydd
Olion hynafolGolygu
Ceir Clwstwr cytiau caeedig Clogwyn Bach gerllaw, sy'n dyddio yn ôl i Oes yr Efydd.
Cyfrifiad 2011Golygu
Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[3][4][5]
CyfeiriadauGolygu
- ↑ Gwefan y Cynulliad;[dolen marw] adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ Gwefan parliament.uk; adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
- ↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
Dolenni allanolGolygu
- Enwau strydoedd Pwllheli ar wefan Owain Owain.
Aberangell · Aberdaron · Aberdesach · Aberdyfi · Abererch · Abergwyngregyn · Abergynolwyn · Aberllefenni · Abermaw · Abersoch · Afon Wen · Arthog · Y Bala · Bangor · Beddgelert · Bethania · Bethel · Bethesda · Betws Garmon · Blaenau Ffestiniog · Boduan · Bontddu · Bontnewydd (Arfon) · Bontnewydd (Meirionnydd) · Botwnnog · Brithdir · Bronaber · Bryncir · Bryncroes · Bryn-crug · Brynrefail · Bwlchtocyn · Caeathro · Caernarfon · Carmel · Carneddi · Cefnddwysarn · Clynnog Fawr · Corris · Cricieth · Croesor · Crogen · Cwm-y-glo · Chwilog · Deiniolen · Dinas, Llanwnda · Dinas, Llŷn · Dinas Dinlle · Dinas Mawddwy · Dolgellau · Dolbenmaen · Dolydd · Dyffryn Ardudwy · Edern · Efailnewydd · Fairbourne · Y Felinheli · Y Ffôr · Y Fron · Fron-goch · Ffestiniog · Ganllwyd · Garndolbenmaen · Garreg · Gellilydan · Glan-y-wern · Glasinfryn · Golan · Groeslon · Harlech · Llanaber · Llanaelhaearn · Llanarmon · Llanbedr · Llanbedrog · Llanberis · Llandanwg · Llandecwyn · Llandegwning · Llandwrog · Llandygái · Llanddeiniolen · Llandderfel · Llanddwywe · Llanegryn · Llanenddwyn · Llanengan · Llanelltyd · Llanfachreth · Llanfaelrhys · Llanfaglan · Llanfair · Llanfihangel-y-pennant (Abergynolwyn) · Llanfihangel-y-pennant (Cwm Pennant) · Llanfihangel-y-traethau · Llanfor · Llanfrothen · Llangelynnin · Llangïan · Llangwnadl · Llwyngwril · Llangybi · Llangywer · Llaniestyn · Llanllechid · Llanllyfni · Llannor · Llanrug · Llanuwchllyn · Llanwnda · Llanymawddwy · Llanystumdwy · Llanycil · Llithfaen · Maentwrog · Mallwyd · Minffordd · Minllyn · Morfa Bychan · Morfa Nefyn · Mynydd Llandygái · Mynytho · Nantlle · Nantmor · Nant Peris · Nasareth · Nebo · Nefyn · Pant Glas · Penmorfa · Pennal · Penrhos · Penrhosgarnedd · Penrhyndeudraeth · Pen-sarn · Pentir · Pentrefelin · Pentre Gwynfryn · Pentreuchaf · Penygroes · Pistyll · Pontllyfni · Porthmadog · Portmeirion · Prenteg · Pwllheli · Rachub · Y Rhiw · Rhiwlas · Rhos-fawr · Rhosgadfan · Rhoshirwaun · Rhoslan · Rhoslefain · Rhostryfan · Rhos-y-gwaliau · Rhyd · Rhyd-Ddu · Rhydyclafdy · Rhydymain · Sarnau · Sarn Mellteyrn · Saron · Sling · Soar · Talsarnau · Tal-y-bont, Abermaw · Tal-y-bont, Bangor · Tal-y-llyn · Talysarn · Tanygrisiau · Trawsfynydd · Treborth · Trefor · Tregarth · Tremadog · Tudweiliog · Tywyn · Waunfawr