Euskaltzaindia
Mae'r Euskaltzaindia yn academi iaith swyddogol sy'n gyfrifol am warchod, dadansoddi, lledaenu, safoni a gwella'r Fasgeg, a sefydlwyd ym 1919. Gall fod hyd at 32 aelod llawn o'r academi (hyd at 2007, roedd uchafswm o 24 aelod) [1] ac, yn ogystal â'r aelodau hyn, mae nifer di-derfyn o aelodau gohebol ac aelodau anrhydeddus. Arwyddair yr Euskaltzaindia yw Ekin eta jarrai - "cychwyn a pharhau".
Sefydlwyd yr Euskaltzaindia gan bedair talaith deheuol Gwlad y Basg, ynghyd ag Eusko Ikaskuntza (Cymdeithas Astudiaethau Basgeg). Lleolir y pencadlys ar Sgwâr Barria yn hen dref Bilbao, ac mae swyddfeydd yn Gasteiz, Donostia , Iruñea a Baiona yn ogystal. Y prif ffynhonnell cyllid ar gyfer yr Euskaltzaindia yw grantiau, ac erbyn hyn pedwar corff cyhoeddus yw'r prif ariannwyr: y Llywodraeth Gwlad y Basg, Awdurdod Rhanbarthol Araba, Awdurdod Rhanbarthol Bizkaia ac Awdurdod Rhanbarthol Gipuzkoa.
Crëwyd Euskara Batua (Basgeg Unedig) yn y 1970au gan yr Euskaltzaindia, yn seiliedig yn bennaf ar dafodiaith ganolog y Fasgeg ac ar y traddodiad ysgrifenedig. Wedi i'r iaith cael ei gormesu ers canrifoedd gan awdurdodau Sbaen a Ffrainc, ac yn enwedig o dan reolaeth Franco pan gwaharddwyd yr iaith Fasgeg gan arwain at leihad sylweddol yn nifer y siaradwyr, roedd Academi yn teimlo bod angen creu math unedig o Fasgeg, fel bod gan yr iaith fwy o siawns i fyw.
Cynhaliwyd Cyngres Arantzazu yn 1968 mewn mynachdy, lle gosodwyd y canllawiau sylfaenol ar gyfer geirfa, gramadeg a sillafu. Cymerwyd cam pellach ym 1972 gyda chynnig i safoni rhediad berfau.
Er i ddadleuon godi ynglŷn â dyfeisio set newydd o reolau iaith safonol (1968-1976) cafodd Euskara Batua ei derbyn fwyfwy fel iaith safonol y Fasgeg mewn addysgu, y cyfryngau, a gweinyddiaeth (1976 -1983).
Aelodau llawn
golyguMae gan aelodau (Euskaltzain) llawn yr holl hawliau sydd ynghlwm ag aelodaeth, sef bod yn gyfarwyddwyr a gallu pleidleisio yng nghyfarfodydd academi yr Euskaltzaindia. Rhaid i'r Euskaltzain bod wedi eu geni neu eu magu yn un o blith y tiriogaethau Basgeg, fel y gall Euskaltzaindia at ei gilydd gynrychioli'r holl dafodieithoedd[2]. Ar hyn o bryd mae 27 aelod, a gall fod hyd at 32. Pan fydd holl aelodau'r Academi yn cyrraedd 75 oed, maent yn dod yn aelodau emeritws awtomatig. Ni all nifer yr aelodau emeritws fod yn fwy na thraean o'r aelodau.
| Aelodau Llawn [3] | |||||
| Sagrario Aleman | Adolfo Arejita | Aurelia Arkotxa | Bernardo Atxaga | Miren Azkarate | Jean-Baptiste Coyos |
| Jean-Louis Davant | Patxi Goenaga | Andres Iñigo | Jabier Kaltzakorta | Xabier Kintana | Joseba Lakarra |
| Jose Luis Lizundia | Beñat Oihartzabal | Miren Lurdes Oñederra | Txomin Peillen | Andoni Sagarna | Patxi Salaberri |
| Pello Salaburu | Ibon Sarasola | Ana Toledo | Joan Mari Torrealdai | Patxi Uribarren | Andres Urrutia |
| Xarles Videgain | Patxi Zabaleta | Mikel Zalbide | |||