Basgeg

Iaith Gwlad y Basg yw Basgeg (Basgeg: Euskara; ceir hefyd y ffurfiau Euskera, Eskuara ac Ũskara). Siaredir hi gan dros 700,000 o bobl yng Ngwlad y Basg, y mwyafrif llethol ohonynt yn Sbaen. Ynghyd â'r Sbaeneg, mae hi'n iaith swyddogol o fewn Cymunedau Ymreolaethol Gwlad y Basg.

Basgeg
Euskara
Siaredir yn	Sbaen  Ffrainc
Rhanbarth	Gwlad y Basg  Navarra Iparralde
Cyfanswm siaradwyr	665,800 yn 2006
Teulu ieithyddol	Basgeg (Unigyn)
Statws swyddogol
Iaith swyddogol yn	Gwlad y Basg
Rheoleiddir gan	Euskaltzaindia
Codau ieithoedd
ISO 639-1	eu
ISO 639-2	baq (B)	eus (T)
ISO 639-3	eus
Wylfa Ieithoedd	–

Trawsyriad teulu o'r Fasgeg (y Fasgeg yn iaith gychwynnol)

Lleoliad tiriogaeth y Fasgeg o fewn Sbaen a Ffrainc

Nid yw'r Fasgeg yn perthyn i deulu'r ieithoedd Indo-Ewropeaidd fel y rhan fwyaf o ieithoedd eraill Ewrop. Mae hi'n unigyn iaith, hynny yw, nid oes perthynas hanesyddol rhyngddi hi ac unrhyw iaith arall, er bod rhai cysylltiadau dadleuol ag ieithoedd y Cawcasws wedi cael eu hawgrymu. Mae'n bosibl felly ei bod yn oroeswr o'r ieithoedd a siaradwyd yng ngorllewin Ewrop cyn dyfodiad yr ieithoedd Indo-Ewropeaidd.

Hanes yr iaith

Ceir olion o'r Fasgeg o'r cyfnod Rhufeinig mewn arysgrifau yn yr iaith Acquitaneg o'r dalaith Rufeinig Gallia Aquitania. Y dystiolaeth bwysicaf yw cyfres o arysgrifau Lladin sy'n cynnwys tua 400 o enwau personol a 70 o enwau duwiau. Mae'r rhain yn awgrymu fod gan yr iaith berthynas glos a'r iaith Fasgeg neu'n dafodiaith o'r Fasgeg.

Enghreifftiau o'r iaith

• Kaixo = Helo
• Eskerrik asko = Diolch
• Ikasle/ak = Myfyriwr/Myfyrwyr
• Euskal Herria/Euskadi = Gwlad y Basg
• Euskara/Euskera = Basgeg
• Txokolatea = Siocled
• Eta = a/ac
• Nire Jauna eta nire Jaunko = Fy Arglwydd a'm Duw (Geiriau Sant Tomos yn y Beibl)
• Bai = Ie
• Ez = Nage
• Kaixo!, Agur! = Hwyl!
• Agur!, Adio! = Tara!
• Ikusi arte = Tan tro nesaf!
• Egun on = Bore da
• Mesedez = Os gwelwch yn dda
• Barkatu = Esgusodwch fi
• Komunak = Tai bach
• Komuna non dago? = Ble mae'r tai bach?
• Non dago tren-geltokia? = Ble mae'r orsaf drên?
• Ba al dago hotelik hemen inguruan? = Ble mae'r gwesty agosaf?
• Zorionak = Gwyliau da
• Ez dut ulertzen / Ez ulertzen dut = Dwi ddim yn deall
• Ez dakit euskaraz = Dwi ddim yn siarad Basgeg
• Ba al dakizu galesez? = Ydych chi'n siarad Cymraeg?
• Zein da zure izena? = Beth ydy'ch enw chi?
• Ongi etorri! = Croeso!
• Egun on denoi = Croeso i bawb!
• Berdin / Hala zuri ere = A chi hefyd
• Jakina! Noski! = Mae'n iawn!
• Nongoa zara? = O ble ydych chi'n dod?
• Non dago ... ? = Ble mae'r ... ?
• Badakizu euskaraz? = Ydych chi'n siarad Basgeg?
• Bai ote? = Wel wrth gwrs?
• Bizi gara! = Yma o hyd!
• Bagarela = Ni hefyd
• Topa! = Iechyd da!
• Hementxe! = Yma ac acw!
• Geldi! = Arhoswch!
• Ez dut nahi... / Ez nahi dut... = Dwi ddim eisiau...

Y Fasgeg yng Nghymru

Trefnwyd gwersi Basgeg bob dydd adeg Eisteddfod Genedlaethol Cymru Caerdydd 2008 gan Gymdeithas yr Iaith.

Llyfryddiaeth

Cyfieithiadau i'r Gymraeg

Mae Cyfieithiadau i'r Gymraeg o ambell i stori fer, yn bennaf yn y cylchgrawn Breizh-Llydaw, a gyhoeddir gan Gymdeithas Cymru-Llydaw:

• O eira bedair gwaith (Lau aldiz elur) gan Bernardo Atxaga, cyfieithiad Cymraeg gan Rhisiart Hincks yn Taliesin, tud. 127, rhif 138, Gaeaf 2009.
• Yfory wna i ddim colli Mam (Bihar ez diot amari huts egingo) gan Patxi Zubizarreta, cyfieithiad Cymraeg gan Rhisiart Hincks yn Taliesin tud. 56 rhif 133, Gwanwyn 2008.
• Breuddwydion yn y Gogledd / Huñvreioù en hanternoz skornet (Ametzak iparralde izoztuan) gan Bernardo Atxaga, cyfieithwyd yn ddwyieithog gan Rhisiart Hincks yn Breizh-Llydaw, tud. 31 rhif 49, Awst 2008.
• Dirgelion y Swyddfa / Kevrinoù ar Burev (Bulegoko misterioak), stori fer gan Patxi Zubizarreta, cyfieithwyd yn ddwyieithog gan Rhisiart Hincks yn Breizh-Llydaw, tud. 37 rhif 47, Awst 2007.
• Y Peiriant Golchi (Garbigailua), gan Patxi Zubizarreta, cyfieithiadau Cymraeg a Llydaweg gan Rhisiart Hincks yn Breizh / Llydaw. tud. 16 rhif 44, Awst 2006.
• Dau Asyn / Daou Azen (Bi Asto), stori fer gan Pernando Amezketarra (2001), cyfieithwyd yn ddwyieithog gan Rhisiart Hincks yn Breizh-Llydaw, tud. 25 rhif 42, Ionawr 2006.
• Esgidiau Rhad / Botou Marc'had Mad (Oenataku Merkeak), stori fer gan Pernando Amezketarra (2001), cyfieithwyd yn ddwyieithog gan Rhisiart Hincks yn Breizh-Llydaw, tud. 24 rhif 43, Mai 2006.
• Y Fendith / Ar Benediste (Aitaren eta ...), stori fer gan Pernando Amezketarra (2001), cyfieithwyd yn ddwyieithog gan Rhisiart Hincks yn Breizh-Llydaw, tud. 24 rhif 41, Awst 2005.
• Erthygl ddwyieithog am Patxi Zubizarreta, yn Llydaweg a Chymraeg, gan Rhisiart Hincks yn Breizh-Llydaw, tud. 16 rhif 44, Awst 2006.

Dolenni allanol

Argraffiad Basgeg Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd