Gini Newydd Almaenig
Roedd Gini Newydd Almaenig (Almaeneg: Deutsch-Neuguinea) yn rhan o Ymerodraeth yr Almaen. Roedd yn wladfa o 1884 hyd 1914 pan gafodd ei gymryd gan luoedd arfog Awstralia ar ddechrau'r Rhyfel Byd Cyntaf. Roedd yn cynnwys rhan ogledd-ddwyreiniol Gini Newydd a sawl ynys gyfagos. Mae tir mawr Gini Newydd Almaenig ac ynysoedd cyfagos yr Ynysoedd Bismarck a gogledd Ynysoedd Solomon bellach yn rhan o Papua Gini Newydd.
 | |
| Math | protectoriaeth, trefedigaeth  |
|---|---|
| Prifddinas | Herbertshöhe, Rabaul, Stephansort, Finschhafen, Friedrich-Wilhelmshafen |
| Sefydlwyd |
|
| Iaith/Ieithoedd swyddogol | Almaeneg |
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol | ymerodraeth drefedigaethol yr Almaen |
| Gwlad | Ymerodraeth yr Almaen |
| Cyfesurynnau | 4.2149°S 152.1606°E |
 | |
| Arian | marc yr Almaen, New Guinean mark |
Hanes golygu
Mae'n debyg bod yr Almaenwyr cyntaf a oedd yn bresennol yn Ne'r Môr Tawel yn forwyr ar fwrdd y llongau a arweiniwyd gan Abel Tasman ar ei fordaith gyntaf, roedd capten y llong Heemskerck yn Holleman (neu Holman), a aned yn Jever yng ngogledd orllewin yr Almaen.[1][2] Masnachwyr y Gynghrair Hanseatic oedd y cyntaf i sefydlu ffatrïoedd yno. Roedd gan Johann Cesar Godeffroy a Sohn o Hamburg eu pencadlys yn Samoa o 1857 a bu'n gweithredu ym Moroedd y De, yn enwedig yn y farchnad copra a daeth â mewnfudwyr o'r Almaen.[3] Ar ddiwedd y 1870au, trefnodd lleiafrif gweithgar o wahanol bleidiau Almaenig sawl cymdeithas drefedigaethol yn yr Almaen er mwyn perswadio Bismarck i gychwyn ar bolisi trefedigaethol.[4]
Pan ddychwelodd ei alldaith Almaenig i'r Môr Tawel ym 1879-1882, ymrestrodd Otto Finsch grŵp â diddordeb mewn ehangu trefedigaethol yr Almaen dan arweiniad y bancwr Adolph von Hansemann. Anogodd Finsch nhw i ddod o hyd i wladfa ar arfordir gogledd-ddwyrain Gini Newydd ac Archipelago Bismarck.[5]
Ar 3 Tachwedd 1884, dan nawdd y Deutsche Neuguinea-Compagnie, codwyd baner yr Almaen dros Kaiser-Wilhelmsland, Ynysoedd Bismarck ac Ynysoedd Gogledd Solomon (daeth rhan fwyaf o'r Ynysoedd Gogledd Solomon gan eithro Bougainville wedyn yn rhan o diriogaeth Prydain fawr pan ffeiriwyd hwy am diroedd yn Samoa Almaenig a Togoland Almaenig).
Llyfryddiaeth golygu
- Peter Biskup: Hahl at Herbertshoehe, 1896–1898: The Genesis of German Native Administration in New Guinea, in: K. S. Inglis (ed.): History of Melanesia, Canberaa – Port Moresby 1969, 2nd ed. 1971, 77–99.
- Firth, Stewart: Albert Hahl: Governor of German New Guinea. In: Griffin, James, Editor : Papua New Guinea Portraits: The Expatriate Experience. Canberra: Australian National University Press; 1978: 28–47.
- Firth, S. G.: The New Guinea Company, 1885–1899: A Case of Unprofitable Imperialism. in: Historical Studies. 1972; 15: 361–377.
- Firth, Stewart G.: Arbeiterpolitik in Deutsch-Neuguinea vor 1914. In: Hütter, Joachim; Meyers, Reinhard; Papenfuss, Dietrich, Editors: Tradition und Neubeginn: Internationale Forschungen zur deutschen Geschichte im 20. Jahrhundert. Köln: Carl Heymanns Verlag KG; 1975: 481–489.
- Noel Gash – June Whittaker: A pictorial history of New Guinea, Jacaranda Press: Milton, Queensland 1975, 312 p., ISBN 186273 025 3.
- Firth, Stewart: German Firms in the Western Pacific Islands, 1857–1914. in: Journal of Pacific History. 1973; 8: 10–28.
- Firth, Stewart: The Germans in New Guinea. In: May, R. J.; Nelson, Hank, Editors: Melanesia: Beyond Diversity. Canberra: Australian National University, Research School of Pacific Studies; 1982: 151–156.
- Moses, John, and Kennedy, Paul, Germany in the Pacific and Far East 1870–1914, St Lucia Qld: Queensland University Press, 1977. ISBN 9780702213304
- Sack, Peter, ed., German New Guinea: A Bibliography, Canberra ACT: Australian National University Press, 1980, ISBN 9780909596477
- Firth, Stewart: New Guinea Under the Germans, Melbourne University Press : International Scholarly Book Services: Carlton, Vic. 1983, ISBN 9780522842203, reprinted by WEB Books: Port Moresby 1986, ISBN 9980570105.
- Foster, Robert J. "Komine and Tanga: A Note on Writing the History of German New Guinea," Journal of Pacific History (1987) 22#1 56–64; historiography.
Cyfeiriadau golygu
- ↑ "Chronology of Germans in Australia". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2009-11-30. Cyrchwyd 2015-09-16.
- ↑ Gutenberg Australia Abel Janszoon Tasman's Journal, edited by J E Heeres (1898), see descriptive note.
- ↑ Townsend, M. E. (1943) "Commercial and Colonial Policies" The Journal of Economic History 3 pp 124–134 at p 125
- ↑ Hartmut Pogge von Strandmann, "Domestic Origins of Germany's Colonial Expansion under Bismarck" (1969) Past & Present 42 pp 140–159 at p 144 citing R. V. Pierard, "The German Colonial Society, 1882–1914" (Iowa State University, PhD thesis, 1964); K. Klauss, Die Deutsche Kolonialgesellschaft und die deutsche Kolonialpolitik von den Anfangen bis 1895 (Humboldt Universitat, East Berlin, PhD thesis, 1966); F. F. Muller, Deutschland-Zanzibar-Ostafrika. Geschichte einer deutschen Kolonialeroberung (Berlin, 1959).
- ↑ P. G. Sack 'Finsch, Otto (1839–1917)' Australian Dictionary of Biography
Dolenni allanol golygu
- Archives of the German Colonial Society (in German) Archifwyd 2005-05-07 yn y Peiriant Wayback.
- Deutsch-Neuguinea Archifwyd 2015-09-27 yn y Peiriant Wayback.