Gruffudd ap Rhydderch

Roedd Gruffydd ap Rhydderch (bu farw 1055) yn frenin Gwent a rhan o Forgannwg, ac yn ddiweddarach yn frenin Deheubarth.

Gruffudd ap Rhydderch
Bu farw	1055
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	teyrn
Tad	Rhydderch ap Iestyn
Plant	Caradog ap Gruffudd

Roedd Gruffudd yn fab i Rhydderch ap Iestyn, oedd wedi meddiannu teyrnas Deheubarth o 1023 hyd 1033. Daeth Gruffudd ei hun yn frenin rhan o Forgannwg. Pan feddiannwyd Deheubarth, gan Gruffudd ap Llywelyn o Wynedd yn 1044, wedi iddo yrru Hywel ab Edwin, brenin Deheubarth ar ffo, gwrthwynebwyd ef gan Gruffydd ap Rhydderch. Yn 1045 gallodd Gruffudd ap Rhydderch yrru Gruffydd ap Llywelyn o Ddeheubarth a meddiannu'r deyrnas ei hun. Dywedir ei fod yn frenin nerthol, a orchfygodd ymosodiadau'r Daniaid ac ymderchion Gruffudd ap Llywelyn i adfeddiannu'r deyrnas. Fodd bynnag, yn 1055 lladdwyd ef mewn brwydr gan Gruffudd ap Llywelyn, a gipiodd Deheubarth eto.

Yn ddiweddarach, ceisiodd ei fab Caradog ap Gruffudd, ddilyn esiampl ei dad a'i daid trwy gael meddiant ar Ddeheubarth, ond lladdwyd ef ym Mrwydr Mynydd Carn.

Llyfryddiaeth

John Edward Lloyd (1911) A history of Wales from the earliest times to the Edwardian conquest (Longmans, Green & Co.)