Gwalchwyfyn y benglog

Acherontia atropos
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas:	Animalia
Ffylwm:	Arthropoda
Dosbarth:	Insecta
Urdd:	Lepidoptera
Teulu:	Sphingidae
Genws:	Acherontia
Rhywogaeth:	A. atropos
Enw deuenwol
	Acherontia atropos; (Linnaeus, 1758)
	Distribution map (red: all year distribution; orange: summer distribution possible)
Cyfystyron
	Sphinx atropos Linnaeus, 1758; Acherontia sculda Kirby, 1877; Acherontia solani Oken, 1815; Acherontia atropos charon Closs, 1910; Acherontia atropos confluens Dannehl, 1925; Acherontia atropos conjuncta Tutt, 1904; Acherontia atropos diluta Closs, 1911; Acherontia atropos extensa Tutt, 1904; Acherontia atropos flavescens Tutt, 1904; Acherontia atropos griseofasciata Lempke, 1959; Acherontia atropos imperfecta Tutt, 1904; Acherontia atropos intermedia Tutt, 1904; Acherontia atropos moira Dannehl, 1925; Acherontia atropos myosotis Schawerda, 1919; Acherontia atropos obscurata Closs, 1917; Acherontia atropos obsoleta Tutt, 1904; Acherontia atropos pulverata Cockayne, 1953; Acherontia atropos radiata Cockayne, 1953; Acherontia atropos suffusa Tutt, 1904; Acherontia atropos variegata Tutt, 1904; Acherontia atropos violacea Lambillion, 1905; Acherontia atropos virgata Tutt, 1904;

Gwyfyn sy'n perthyn i urdd y Lepidoptera yw gwalchwyfyn y benglog, sy'n enw gwrywaidd; yr enw lluosog ydy gwalchwyfynod y benglog; yr enw Saesneg yw Death's-head Hawk-moth, a'r enw gwyddonol yw Acherontia atropos.^[1]^[2]

Cylched bywyd

Siani flewog

Chwiler

Oedolyn

Gellir dosbarthu'r pryfaid (neu'r Insecta) sy'n perthyn i'r Urdd a elwir yn Lepidoptera yn ddwy ran: y gloynnod byw a'r gwyfynod. Mae'r dosbarthiad hwn yn cynnyws mwy na 180,000 o rywogaethau mewn tua 128 o deuluoedd.

Wedi deor o'i ŵy mae'r gwalchwyfyn y benglog yn lindysyn sy'n bwyta llawer o ddail, ac wedyn mae'n troi i fod yn chwiler. Daw allan o'r chwiler ar ôl rhai wythnosau. Mae pedwar cyfnod yng nghylchred bywyd glöynnod byw a gwyfynod: ŵy, lindysyn, chwiler ac oedolyn.

Hanesion unigol

Lindysen fawr “hynod o liwgar ac yn anferth wedi ei weld yn Mhenrallt Pwllheli” 31 Awst 2019 [2] wedi ei gofnodi ar Grwp FB Cymuned Llên Natur gan Dyfed Ellis Pritchard.
Mae un o blant dosbarth Conwy, Ysgol Bro Gwydir wedi dod a gwyfyn i'r ysgol. Cafodd y plentyn y gwyfyn tra ar wyliau yn Lanzarote [yn 2010]. “Ar ol edrych ar y we, rydym yn meddwl mae Death Head Hawk moth [gwalchwyfyn y benglog] ydy o. Ydy o’n byw yng Nghymru?”
24 Awst 1987 Adroddiad ar Radio Cymru am walchwyfyn penglog yn cyrraedd Ynys Mon. Awgrymodd Huw John Huws mai'r un tywydd a ddaeth a'r tywod o'r Sahara wythnos diwethaf gludodd y gwyfynod yma (haenen dywod dros geir yr ardal)^[3]
Gwalchwyfyn y Benglog yn 1973? Dangoswyd paentiad o Walchwyfyn y Benglog mewn dyfrlliw a phensil, mewn arddangosfa o luniau Elsie Eldridge, Plas Glyn y Weddw, Llanbedrog, Pwllheli, Ebrill 2013.[3] Dyddiad y llun oedd 1973, blwyddyn casglu’r pryf tybed?^[4]
Mai 1954: Un yng nghyffiniau Ysgol Dr. Williams, Dolgellau ddechrau Mai 1954^[5]
Cafodd rhai eu gweld yn y blyddoedd hyn: 1825, 1954, 1970, 1971, (1973?) 1976, 1983, 1984, 1987, 1998, 2003. Ewch I’r Tywyddiadur [4] i weld mwy.
Roedd 1865 yn arbennig o dda i wyfyn mwyaf Cymru, ac yn fewnfydwr mewn blynyddoedd ffafriol^[6]

Gweler hefyd

Cyfeiriadau

↑ Gwefan Cyngor Cefn Gwlad Cymru. Cyngor Cefn Gwlad Cymru. Adalwyd ar 29 Chwefror 2012.
↑ Y Bywiadur [1] ar Wefan Llên Natur. Adalwyd 13/12/2012.
↑ Bwletin Llên Natur rhif 23
↑ Bwletin Llên Natur rhifyn 63
↑ Field Notes, Nature in Wales 1i
↑ Bwletin Llên Natur rhifyn 149

[1] Gwefan Cyngor Cefn Gwlad Cymru. Cyngor Cefn Gwlad Cymru. Adalwyd ar 29 Chwefror 2012.

[2] Y Bywiadur [1] ar Wefan Llên Natur. Adalwyd 13/12/2012.

[3] Bwletin Llên Natur rhif 23

[4] Bwletin Llên Natur rhifyn 63

[5] Field Notes, Nature in Wales 1i

[6] Bwletin Llên Natur rhifyn 149

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]