Helynt yr Ymddiorseddiad

Argyfwng cyfansoddiadol yn yr Ymerodraeth Brydeinig yn Rhagfyr 1936 oedd Helynt yr Ymddiorseddiad a achoswyd gan fwriad Edward VIII, brenin y Deyrnas Unedig, i briodi â Wallis Simpson, Americanes a oedd yn cael ysgariad oddi wrth ei hail ŵr. Gwrthwynebwyd y briodas gan lywodraethau'r Deyrnas Unedig a Dominiynau'r Gymanwlad Brydeinig. Gwrthwynebwyd y briodas am resymau crefyddol, cyfreithiol, gwleidyddol, a moesol, yn enwedig am fod y teyrn Prydeinig yn bennaeth mewn enw ar Eglwys Loegr, a ni chaniatawyd i ysgaredigion ailbriodi mewn eglwys os oedd eu cyn-briod yn dal i fyw.

Helynt yr Ymddiorseddiad

Yr Offeryn Ymddiorseddu a arwyddwyd gan Edward VIII, brenin Lloegr, a'i frodyr.
Enghraifft o'r canlynol	argyfwng gwleidyddol
Dyddiad	1936
Gwladwriaeth	yr Ymerodraeth Brydeinig

Cychwynnodd y cyfeillgarwch rhwng Edward, Tywysog Cymru, a Wallis Simpson ym 1930. Bu'r honno, a aned Bessie Wallis Warfield yn Pennsylvania, yn briod i Earl Winfield Spencer Jr., swyddog yn Llynges yr Unol Daleithiau, o 1916 hyd at eu hysgariad ym 1927, ac yna'n briod i Ernest Simpson, brocer llongau Llundeinig, ers 1928. Bu'r Simpsons yn cymdeithasu â'r Tywysog Edward, ac erbyn 1934 yr oedd efe wedi ymserchu â Wallis. Bu farw ei dad Siôr V ar 20 Ionawr 1936 ac etifeddodd Edward y goron. Pryd hwnnw, gofynnodd i Wallis Simpson ei briodi, a chedwid eu dyweddïad yn breifat.

Ceisiodd Edward ddwyn perswâd ar ei deulu i dderbyn Simpson, a daeth y Cabinet yn ymwybodol o'r berthynas. Yn ystod haf 1936 cyhoeddwyd newyddion y berthynas yn y wasg yn yr Unol Daleithiau ac Ewrop, gan gynnwys lluniau o'r ddau ar daith yn y Môr Canoldir, ond dewisiodd y papurau newydd ym Mhrydain anwybyddu'r stori oherwydd eu teyrngarwch i'r teulu brenhinol a phwysau oddi ar y llywodraeth. Fodd bynnag, cynyddodd sŵn y sibrydion yn y wlad, ac wedi i Simpson gael rhagddyfarniad i ysgariad ar 27 Hydref 1936, penderfynodd y Prif Weinidog Stanley Baldwin drafod y mater gydag Edward. Cofio'i ddyletswyddau ac ystyried yr effaith a gâi ail ysgariad Simpson ar farn y cyhoedd oedd cyngor Baldwin i'r brenin. Er gwaethaf, bu Edward yn benderfynol o barhau â'i berthynas.

Wrth i'r berthynas ddod yn gyfrinach agored ym Mhrydain, gwrthwynebwyd priodas rhwng y brenin a Simpson gan Eglwys Loegr a chan y mwyafrif o wleidyddion ar draws y Gymanwlad. Yr unig wleidydd nodedig i gefnogi Edward oedd Winston Churchill, a oedd pryd hwnnw yn aelod o'r meinciau cefn yn Nhŷ'r Cyffredin. Ar 16 Tachwedd, cynigodd Edward briodas forganatig—hynny yw, heb ddyrchafu Simpson yn frenhines—ond gwrthodwyd hynny gan y Cabinet a llywodraethau'r Dominiynau, ac ar 2 Rhagfyr datganodd Baldwin i'r brenin nad oedd priodas yn bosib. Ar 3 Rhagfyr cyhoeddwyd yr helynt yn y wasg Brydeinig ac yn y Senedd, ac ar 4 Rhagfyr dechreuodd y papurau newydd sôn am bosibilrwydd ymddiorseddu. O'r diwedd, penderfynodd Edward ildio'r orsedd er mwyn priodi ei gariad, ac ar 10 Rhagfyr 1936 arwyddodd ei offeryn i ymddiorseddu, ym mhresenoldeb ei frodyr iau Albert, Henry, a George, gan wadu ei hawl efe a'i ddisgynyddion i goron y Deyrnas Unedig. Derbyniodd yr offeryn gydsyniad y Senedd ar 11 Rhagfyr, a'r noson honno anerchodd y cyn-frenin y bobl ar y radio: "I have found it impossible to carry the heavy burden of responsibility and to discharge my duties as King as I would wish to do without the help and support of the woman I love." Fe'i olynwyd gan ei frawd Albert—Siôr VI—a roddai'r teitl Dug Windsor i Edward ar 12 Rhagfyr.

Aeth Edward i'r cyfandir nes i ysgariad Simpson gael ei gyflawni. Ar 3 Mehefin 1937, priodasant yn Ffrainc. Buont yn briod am 35 mlynedd, hyd at farwolaeth Edward ym 1972.