Dinas fechan yn Wcráin yw Hlukhiv (Wcreineg: Глу́хів) a leolir yn Oblast Sumy yng ngogledd-ddwyrain y wlad, nid nepell o'r ffin â Ffederasiwn Rwsia. Saif ar lannau Afon Esman.

Hlukhiv
Trem ar Hlukhiv, gydag Eglwys y Tair Santes Anastasia yng nghanol y llun.
Mathdinas bwysig i'r rhanbarth yn Wcráin Edit this on Wikidata
Poblogaeth33,478 Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 992 Edit this on Wikidata
Pennaeth llywodraethMishelʹ Tereshchenko Edit this on Wikidata
Cylchfa amserUTC+2, UTC+03:00 Edit this on Wikidata
Gefeilldref/iSvishtov Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirHlukhiv Hromada Edit this on Wikidata
GwladBaner Wcráin Wcráin
Arwynebedd83.74 km² Edit this on Wikidata
Uwch y môr166 metr Edit this on Wikidata
GerllawEsman' Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau51.676458°N 33.907781°E Edit this on Wikidata
Cod post41400 Edit this on Wikidata
Pennaeth y LlywodraethMishelʹ Tereshchenko Edit this on Wikidata
Map

Sonir am Hlukhiv yn gyntaf yng Nghronicl Hypatia fel dinas yn Nhywysogaeth Chernihiv, yn rhanbarth hanesyddol y Seferiaid, ym 1152. Yn sgil goresgyniad y Rws Kiefaidd gan y Mongolwyr yng nghanol y 13g, Hlukhiv oedd prifddinas un o'r is-dywysogaethau (neu apanaeth-dywysogaethau) hyd at ganol y 14g. Cipiwyd y ddinas gan Uchel Ddugiaeth Lithwania yn y 1530au, a chan Uchel Ddugiaeth Moscfa ym 1503. Ym 1618 daeth yn rhan o'r Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd, a derbyniodd hawliau dinesig dan Gyfraith Magdeburg.[1]

Yn sgil Gwrthryfel Khmelnytsky (1648–57) yn erbyn Coron Pwyl, daeth Cosaciaid Zaporizhzhia dan benarglwyddiaeth Tsaraeth Rwsia, a daeth Hlukhiv felly yn rhan o'r Hetmanaeth. Yma ar 16 Mawrth 1669 arwyddwyd Erthyglau Hlukhiv gan yr Hetman Demian Mnohohrishny a dirprwyon Rwsiaidd, gan ddiffinio'r berthynas wleidyddol a chyfreithiol rhwng yr Hetmanaeth a'r Tsaraeth. Byddai Hlukhiv yn safle fasnach bwysig rhwng Rwsia a Glan Chwith Wcráin, ac yn ganolfan filwrol yng Nghatrawd Nizhyn. Yn sgil dinistr Baturyn ym 1708, dyrchafwyd Hlukhiv yn brifddinas Hetmaniaid Zaporizhzhia hyd at 1722, pryd daeth yn ganolfan i Golegiwm Rwsia Fechan, corff gweinyddol Ymerodraeth Rwsia yn y Lan Chwith. Yn sgil diddymu'r Colegiwm ym 1727 daeth unwaith eto yn brifddinas yr Hetmanaeth, a thyfodd yn sylweddol dan reolaeth Danylo Apostol (1727–34) a Kyrylo Rozumovsky (1750–64). Ym 1738 sefydlwyd Ysgol Ganu Hlukhiv, yr ysgol gyntaf o'i bath yn yr ymerodraeth. O 1764 i 1773, Hlukhiv oedd prifddinas y drefn ymerodrol newydd yng Nglan Chwith Wcráin, Llywodraethiaeth Rwsia Fechan. Yn ystod y cyfnod hwn o ddarostyngiad Wcráin i Rwsia, bu Hlukhiv yn dref sirol yn Rhaglawiaeth Novhorod-Siverskyi o 1782 i 1802 ac yn Llywodraethiaeth Chernihiv o 1802 ymlaen.[1]

Wedi Chwyldro Rwsia ym 1917 datganwyd Hlukhiv yn rhan o Weriniaeth Pobl Wcráin, ac yn ystod y rhyfel annibyniaeth fe'i meddiannwyd gan luoedd Sofietaidd yn Ionawr 1919. Byddai'n rhan o Weriniaeth Sosialaidd Sofietaidd Wcráin hyd at annibyniaeth Wcráin ym 1991—ac eithrio ei meddiannaeth gan fyddin yr Almaen Natsïaidd o Fedi 1941 i Awst 1943 yn ystod yr Ail Ryfel Byd. Yn sgil goresgyniad Wcráin gan Rwsia yn Chwefror 2022, lansiwyd cyrchoedd ar Hlukhiv. Erbyn 11 Ebrill, llwyddodd lluoedd Wcráin i adennill rheolaeth dros y ddinas.[2]

Lleolir gorsaf drydan Elektropanel yn Hlukhiv, ac mae economi'r ddinas yn dibynnu ar gynhyrchu bwyd, llin, peirianwaith, defnyddiau adeiladu, a nwyddau gwlân. Prif sefydliadau addysg y ddinas ydy'r Sefydliad Ymchwil i Blanhigion Ffibrau (sefydlwyd 1931), Prifysgol Bedagogaidd Genedlaethol Oleksandr Dovzhenko (sefydlwyd 1874), a'r coleg amaethyddol (sefydlwyd 1899) sydd yn rhan o Brifysgol Amaeth Sumy. Mae pensaernïaeth y ddinas yn cynnwys y Porth Buddugoliaeth (codwyd ym 1744), Eglwys Sant Niclas (1696), Eglwys y Gweddnewidiad (1765), Eglwys y Dyrchafael (1767), ac Eglwys y Tair Sant Anastasia (1884–93).[1] Ymhlith yr enwogion o Hlukhiv mae'r cyfansoddwyr Maksym Berezovsky a Dmytro Bortniansky a'r diplomydd Oleksander Bezborodko.

Gostyngodd y boblogaeth o 35,800 yn 2001[1] i 32,200 yn 2021.

Cyfeiriadau

golygu
  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 (Saesneg) "Hlukhiv" yn Encyclopedia of Ukraine. Adalwyd ar 26 Medi 2022.
  2. (Wcreineg) Christina Chlek, "Українські прикордонники відновлюють контроль на кордоні Сумщини", Суспільне Новини (11 Ebrill 2022). Adalwyd ar 26 Medi 2022.