Breuddwyd annymunol yw hunllef. Mae hunllefau yn achosi ymateb emosiynol cryf gan y sawl sy'n cwsgu, yn enwedig ofn a dychryn neu arswyd. Yn eu cwsg, gall pobl brofi sefyllfa o berygl eithriadol, teimlo poen, neu fod mewn sefyllfa annymunol fel syrthio, boddi, trais, colli rhywun agos neu rywbeth gwerthfawr, cwrdd angenfilod neu ellyllon, cael ei ladd, bod yn gaeth a methu dianc a bod mewn perygl am eu bywyd. Yr esboniad traddodiadol am freuddwydion fel hyn oedd bod y sawl sy'n cysgu yng ngafael rhyw ellyll neu'i gilydd. Heddiw mae meddygon a seicolegwyr yn dangos bod gan hunllefau achosion corfforol fel dioddef twymyn uchel neu gysgu gyda'r wyneb i lawr ar y clustog, neu rai seicolegol fel trawma seicolegol neu straen sy'n dod i'r amlwg ym meddwl y cysgwr, ond weithiau does dim rheswm amlwg chwaith. Gall profiad annymunol neu eiliad o ofn a brofwyd yn effro ddod yn ôl i aflonyddu'r meddwl pan fo rhywun yn breuddwydio; felly mae cyn-filwyr weithiau'n cael hunllefau am ymladd a gall rywun a fu mewn damwain yn ailfyw hynny fel hunllef. Gall person ddeffro o hunllef yn teimlo'n anghysurus a methu mynd yn ôl i gysgu eto. Does dim ateb syml i atal hunllefau, ond gall bwyta yn syth cyn mynd i'r gwely, sy'n peri i fetaboleg y corff a gweithgaredd yr ymennydd gynyddu, fod yn achos potensial hunllefau.

Yr Hunllef, Johann Heinrich Füssli, 1781 (The Detroit Institute of Arts, Detroit)

Yn draddodiadol, credai pobl mewn sawl diwylliant fod 'Yr Hunllef' yn rhyw fath o fod goruwchnaturiol neu yn cael ei chreu gan ryw fod o'r fath. Enghraifft o hyn yw'r creadur goruwchnaturiol Germanaidd, y mare (tarddiad y gair Saesneg nightmare), sy'n eistedd ar bobl yn eu cwsg i beri iddynt gael hunllefau.

Does dim creadur tebyg yn nhraddodiadau Cymru, er bod nifer o draddodiadau ac arferion llên gwerin sy'n ymwneud â breuddwydion. Hun ('cwsg') yw'r elfen gyntaf yn y gair hunllef. Ymddengys mai lle yn yr hen (ail) ystyr 'prudd, trwm, trist' yw'r ail elfen; magwyd y llythyren -f derfynol am fod geirdarddeg boblogaidd yn ei esbonio fel 'llef' (h.y. 'hun-llef') am fod rhywun sy'n cael hunllef yn gweiddi allan yn ei gwsg.[1]

Cyfeiriadau

golygu
  1. Geiriadur Prifysgol Cymru, Cyfrol I, tud. 1924.

Gweler hefyd

golygu

Dolenni allanol

golygu
 
Comin Wikimedia
Mae gan Gomin Wikimedia
gyfryngau sy'n berthnasol i: