Hywel Hughes (Bogotá)

ranshwr, cymwynaswr a chenedlaetholwr

Miliwnydd Cymreig o Langollen, Sir Ddinbych, oedd Hywel Stanford Hughes (24 Ebrill 188619 Mawrth 1970).[1] Gadawodd Gymru ac ymsefydlu yn Bogotá, prifddinas Colombia. Gwnaeth ei arian drwy allforio coffi, nwyddau eraill, olew a magu gwartheg ar ddwy fferm enfawr. Bu'n gymwynaswr i Blaid Cymru gan gyfrannu'n hael iddi, yn ariannol. Ar ei dir ef - ar gaeau Plas Tŷ'n-dŵr, ei gartref ger Llangollen - y cynhaliwyd gwersyll cyntaf yr Urdd yn 1929.

Hywel Hughes
Ganwyd24 Ebrill 1886 Edit this on Wikidata
Yr Wyddgrug Edit this on Wikidata
Bu farw19 Mawrth 1970 Edit this on Wikidata
Bogotá Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Cymru Cymru
Alma mater
  • Academi Groves Park Edit this on Wikidata
Galwedigaethranshwr Edit this on Wikidata

Magwraeth a theulu golygu

 
Priodas ei ferch, Catherine Teleri Hughes, a Cyril W. Jones, Lerpwl, ym Miwmares, 28 Medi 1961.

Ganwyd Hywel Hughes yn yr Wyddgrug ar 24 Ebrill 1886, yn unig fab i Owen Hughes, gweinidog Wesleaidd, a'i wraig, Elizabeth merch fferm y "Gefeilie", Llandysilio-yn-Iâl. Roedd ganddynt dair merch hŷn na Hywel. Bu'r tair yn flaenllaw iawn gyda'r swffragetiaid: Vyrnwy, Morfydd a Blodwen, ac roedd y tair yn gyfeillion mynwes i Emmeline Pankhurst. Roedd Vyrnwy yn newyddiadurwraig a bu'n golofnydd i'r Daily Mail dan y llysenw 'Anne Temple'. Addysgwyd Hywel yn ysgolion Grove Park, Wrecsam, a Kingswood, Caerfaddon, sefydliad Wesleaidd. Wedi iddo adael yr ysgol prentisiodd gyda milfeddyg yn Llangollen.

Bogotá golygu

Cyfoeth golygu

Roedd dau o ewythrod Hywel Hughes wedi symud i Colombia, De America, ac yn 1907 hwyliodd yntau atyn nhw. Roeddent ill dau wedi sefydlu cwmni masnach a oedd yn mewnforio nwyddau. Ymegniodd Hywel yntau yn y gwaith a chyn hir roedd yn berchennog 27,000 o erwau yn rhanbarth Honda, ac arni datblygodd ransh er mwyn magu anifeiliaid. Cychwynnodd allforio coffi a sefydlodd swyddfeydd yn Efrog Newydd a mannau eraill. Pan ddaeth y dirwasgiad economaidd byd-eang yn 1929-33 chwalwyd ei deyrnas, ond drwy ddyfalbarhad, lledodd ei ddiddordebau i feysydd peiriannau amaethyddol, olew, a magu gwartheg. Cefnodd ar allforio coffi. Cyn hir roedd wedi prynu ransh, 'Poponte'.[2]

Herwgipio golygu

Ym mis Ionawr 1980 cafodd ei ferch Teleri Jones a'i mab Owen eu herwgipio gan herwfilwyr yr Ejército de Liberación Nacional.[3] Cawsant eu dal yn y jwngl am saith mis a hanner.[4]

Cyfeiriadau golygu

  1.  Hughes, Hywel Stanford (1886–1970). Y Bywgraffiadur Cymreig. Llyfrgell Genedlaethol Cymru. Adalwyd ar 4 Gorffennaf 2014.
  2. Y Bywgraffiadur Cymreig Arlein; Llyfrgell Genedlaethol Cymru; adalwyd 19 Mawrth 2017.
  3. (Saesneg) Britons snatched in error. 'The Glasgow Herald' (9 Ionawr 1980). Adalwyd ar 4 Gorffennaf 2014.
  4. (Saesneg) Jones of Columbia embraces heartland. WalesOnline (23 Awst 2004). Adalwyd ar 4 Gorffennaf 2014.