Bardd, dramodydd, ac awdur straeon byrion Iddewig o Wlad Pwyl yn yr iaith Iddew-Almaeneg oedd Isaac Leib Peretz (Yitskhak Leybush Perets; 18 Mai 18523 Ebrill 1915) sydd yn nodedig am ei lên ddifyr a dychanol yn ogystal â'i gyfraniadau at ysgolheictod gwyddonol yn yr iaith.

I. L. Peretz
Ganwyd18 Mai 1852 (yn y Calendr IwliaiddEdit this on Wikidata
Zamość Edit this on Wikidata
Bu farw3 Ebrill 1915 Edit this on Wikidata
Warsaw Edit this on Wikidata
DinasyddiaethYmerodraeth Rwsia, Gwlad Pwyl Edit this on Wikidata
Alma mater
  • Uniwersytet Warszawski Edit this on Wikidata
Galwedigaethbardd-gyfreithiwr, awdur ffeithiol, dramodydd, cyfreithiwr, bardd, awdur storiau byrion Edit this on Wikidata
Arddullstori fer, barddoniaeth, traethawd, drama Edit this on Wikidata

Ganed yn Zamość yn ne-ddwyrain Gwlad Pwyl, a oedd ar y pryd yn rhan o Ymerodraeth Rwsia. Cychwynnodd ar ei yrfa lenyddol yn ysgrifennu yn yr iaith Hebraeg, ond ymhen fawr o dro trodd at yr Iddew-Almaeneg fel ei brif gyfrwng. Mae ei ffuglen yn ymwneud gan amlaf â bywyd y shtetl a phrofiadau'r Iddewon tlawd yn Nwyrain Ewrop. Ceisiai Peretz annog ei gyd-Iddewon i gyfoethogi eu diwylliant seciwlar a'u byd materol cymaint â'u crefydd a'u hurddas ysbrydol. Dylanwadwyd arno gan y mudiadau neo-Ramantaidd a Symbolaidd yn llên Gwlad Pwyl. Cesglir ei straeon byrion yn y cyfrolay Bakante bilder (1890), Khasidish (1907), a Folkstimlekhe geshikhtn (1908). Un o'i ddramâu amlycaf, sydd yn ymwneud â themâu hanes a diwylliant Iddewig, yw Die goldene keyt (1909). Peretz oedd golygydd y cyfnodolyn Di yudishe bibliotek (1891–95), a chyfrannodd sawl erthygl ar bynciau ffiseg, cemeg, economeg, ac ati. Cyhoeddodd hefyd y gyfrol ffeithiol Bilder fun a provints-rayze (1891) am fywyd yng nghefn gwlad Pwyl, a'r hunangofiant Mayne zikhroynes (1913–14).[1]

Teithiodd llenorion Iddewig ifainc, gan gynnwys Sholem Asch a Jacob Glatstein, i dŷ Peretz yn Warsaw. Yn niwedd ei oes, Peretz oedd un o brif arweinwyr y mudiad Iddew-Almaenaidd, gyda Mendele Mocher Sforim a Sholem Aleichem, a ddadleuodd dros hyrwyddo hunaniaeth Iddewig drwy ddiwylliant Iddew-Almaeneg yn hytrach na sefydlu gwladwriaeth Seionaidd. Gwasanaethodd Peretz yn ddirprwy gadeirydd yng Nghynhadledd Czernowitz (1908) i hyrwyddo'r iaith Iddew-Almaeneg a'i diwylliant. Bu farw yn Warsaw yn 62 oed.[1]

Cyfeiriadau

golygu
  1. 1.0 1.1 (Saesneg) I.L. Peretz. Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 11 Tachwedd 2020.