Groeg (iaith)

Iaith Gwlad Groeg yw Groeg (Groeg: Ελληνικά), sydd yn aelod o deulu'r ieithoedd Indo-Ewropeaidd, ac yn gangen ynddi'i hun. Datblygodd y Roeg gyfoes o'r hen Roeg, mae ganddi felly hanes ysgrifenedig o ryw 3,500 o flynyddoedd, sy'n hwy nag unrhyw iaith arall yn y teulu hwn. Ysgrifennir yr iaith yn yr Wyddor Roeg.

Groeg

Enghraifft o:	iaith naturiol, iaith fyw
Math	Hellenic, Ieithoedd De Ewrop
Yn cynnwys	gair Lladin neu Groeg, Hen Roeg, Groeg cyffredin, Groeg Canoloesol, Groeg Modern
Enw brodorol	ελληνικά
Nifer y siaradwyr	13,100,000 (2019),   13,156,880 (2018),   13,000,000
Gwladwriaeth	Gwlad Groeg, Cyprus, Awstralia, Albania, Armenia, y Deyrnas Unedig, yr Almaen, Georgia, Yr Aifft, Israel, yr Eidal, Casachstan, Canada, Rwsia, Unol Daleithiau America, Twrci, Wcráin, Sweden, Aserbaijan, Rwmania, Abchasia
System ysgrifennu	Yr wyddor Roeg
Corff rheoleiddio	Canolfan yr iaith Roeg
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Wikipedia

Argraffiad Groeg (iaith) Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd

Mae 24 llythyren yn yr wyddor, a chan bob un ffurf fawr a ffurf fechan.

Yr wyddor Roeg
Α α Alffa	Ν ν Nu
Β β Beta	Ξ ξ Xi
Γ γ Gamma	Ο ο Omicron
Δ δ Delta	Π π Pi
Ε ε Epsilon	Ρ ρ Rho
Ζ ζ Zeta	Σ σ ς Sigma
Η η Eta	Τ τ Tau
Θ θ Theta	Υ υ Upsilon
Ι ι Iota	Φ φ Ffi
Κ κ Kappa	Χ χ Chi
Λ λ Lambda	Ψ ψ Psi
Μ μ Mu	Ω ω Omega
Llythrennau Hynafol
Ϝ ϝ Fau	Ϻ ϻ San
Ϛ ϛ Stigma	Ϟ ϟ Qoppa
Ͱ ͱ Heta	Ϡ ϡ Sampi
	Ϸ ϸ Sho

Ymadroddion

• Cwrw, os gwelwch yn dda: μια μπύρα παρακαλώ
• Ouzo, os gwelwch yn dda: ένα ούζο παρακαλώ

Hanes diweddar

Erbyn dechrau'r 19g, roedd diglosia yn bodoli rhwng gwahanol fathau o Roeg, traddodiad ysgrifenedig yn parhau o'r hen Roeg, a iaith lafar oedd wedi esblygu dros y canrifoedd gydag ynganiad, gramadeg a geirfa tra wahanol. Gyda thwf cenedlaetholdeb, ac wrth i ennill annibyniaeth yn y 19g a'r 20g, datblygwyd ffurf safonol o'r enw Καθαρεύουσα (Katharevousa) oedd yn anelu at burdeb ieithyddol a dychwelyd at elfennau o'r Hen Roeg. Bu cryn dadlau rhwng y sawl oedd yn arddel y ffurf yma a phobl a'r sawl oedd yn arddel ysgrifennu Δημοτική (Demotiki), sef yr iaith lafar. Er bod dylanwad Katharevousa i'w gweld o hyd, fe'i gwrthodwyd yn y diwedd, a Demotiki yw iaith swyddogol Gwlad Groeg ers 1976.

Map yn dangos tafodieithoedd Groeg yn Anatolia yn 1910

Wedi'r Rhyfel Byd Cyntaf, crebachodd yr ardal lle siaredid Groeg wrth i siaradwyr Groeg gael eu gorfodi i ffoi o'r Twrci newydd. Yn yr un cyfnod, gorfodwyd i siaradwyr Tyrceg ffoi o Wlad Groeg. Trwy'r 20g, mae nifer siaradwyr ieithoedd brodorol eraill yr hyn sydd bellach yn Wlad Groeg, megis Iddew-Sbaeneg, Ieithoedd Slafonaidd fel Macedoneg a Bwlgareg, ac Aromaneg wedi lleihau - erbyn hyn (2025) mae 99.5% o boblogaeth y Wlad yn siarad Groeg.

Eginyn erthygl sydd uchod am Wlad Groeg. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato