Ieithoedd Indo-Ewropeaidd

     mwyafrif y boblogaeth yn siarad iaith Indo-Ewropeaidd      ieithoedd Indo-Ewropeaidd yn lleiafrifol ond gyda statws swyddogol      Dim llawer o siarad iaith Indo-Ewropeaidd

Ieithoedd Indo-Ewropeaidd

Teulu ieithyddol yw'r ieithoedd Indo-Ewropeaidd. Maen nhw'n cynnwys y rhan fwyaf o ieithoedd Ewrop a llawer o ieithoedd De a De-orllewin Asia. Maen nhw'n tarddu o un iaith hynafiadol (Proto-Indo-Ewropeg).

Dosbarthiad

(Mae'r ieithoedd gyda seren (*) wedi darfod a'r rhai a dwy seren (**) wedi'u hadfer).

• Albaneg
• Ieithoedd Germanaidd (Germaneg)
  • Gorllewinol: Afrikaans, Almaeneg, Ffriseg, Iseldireg, Saesneg, Sgoteg, Hen Uchel Almaeneg*, Hen Sacsoneg*, Hen Saesneg*
  • Gogleddol: Daneg, Ffaröeg, Islandeg, Norwyeg, Swedeg, Hen Norseg*
  • Dwyreiniol: Gotheg*
• Ieithoedd Anatolaidd*: e.e. Hetheg*
• Armeneg
• Ieithoedd Baltaidd: Latfieg, Lithwaneg, Prwsieg*
• Ieithoedd Celtaidd (Celteg)
  • Brythoneg: Cymraeg, Cernyweg**, Llydaweg
  • Goedeleg: Gwyddeleg, Gaeleg yr Alban, Manaweg**
  • Galeg*
• Feneteg*
• Ieithoedd Italaidd: Lladin*, Osgeg*, Wmbreg*
  • Ieithoedd Romáwns (Rhufeinaidd): Catalaneg, Dalmatieg* (Veliot*), Eidaleg, Ffrangeg (Ffrangeg, Ffrangeg Creol, Ffrangeg Normanaidd*), Galiseg, Ocsitaneg, Portiwgaleg (Portiwgaleg, Portiwgaleg Creol, Profensaleg, Rwmaneg (Rwmaneg neu Daco-Rwmaneg, Aromunieg neu Macedo-Rwmaneg, Megleniteg neu Megleno-Rwmaneg, Istro-Rwmaneg), Rhaetieg (Ffriŵleg, Ladineg, Romaunsch), Sbaeneg (Sbaeneg, Sbaeneg Creol, Sbaeneg Iddewig neu Ladino)
• Groeg
• Ieithoedd Indo-Iraneg:
  • Ieithoedd Indo-Ariaidd: e.e. Sansgrit*, Hindi, Wrdw, Bengaleg, Pwnjabeg, Cashmireg, Gwjarati, Nepaleg, Sinhaleg
  • Ieithoedd Iranaidd: e.e. Ffarsi, Cwrdeg, Pashto
• Ieithoedd Slafonaidd
  • Gorllewinol: Pwyleg, Slofaceg, Sorbeg, Tsieceg, Panoneg*
  • Dwyreiniol: Belarwsieg, Rwsieg, Wcraineg
  • Deheuol: Bwlgareg, Croatieg, Macedoneg, Serbeg, Slofeneg, Hen Slafoneg Eglwysig*
• Ieithoedd Tocharaidd*: Tochareg A*, Tochareg B*

Morffoleg

Mae’r holl ieithoedd Indo-Ewropeaidd yn synthetig i ryw radd neu gilydd; yr ieithoedd Slafeg yw’r ieithoedd mwyaf ceidwadol i Broto-Indo-Ewropeg yn nhermau’u morffoleg gyda lefelau uchel o ffurfdroad enwol a berfol, a Saesneg ac Afrikaans yw’r ieithoedd lleiaf ceidwadol. Maent hefyd yn ymasiadol, er enghraifft yn Lladin mae’r terfyniad -us yn y gair bonus (da) , yn dynodi’r cenedl gwrywaidd, y cyflwr goddrychol, rhif unigol a’r modd dangosol. Mae hyn hefyd yn amlwg yn yr ieithoedd Germanaidd a Cheltaidd lle effeithir gwreiddyn y gair gan y ffurfdroad, er enghraifft y Saesneg sing, sang, sung a song a’r Gymraeg ffordd a ffyrdd. Mae Ffrangeg fel eithriad wedi dod yn fwy dodiadol. Tuedd ymysg yr ieithoedd Indo-Ewropeaidd yw i ddod yn fwy analytig, er enghraifft mae’r ieithoedd Romáwns a’r ieithoedd Celtaidd wedi colli eu holl gyflyrau enwol. Yn wahanol i grwpiau eraill o ieithoedd mae’r ieithoedd Indo-Ewropeaidd wedi colli morffoleg heb ei ail-greu; mae’r symudiad unffordd hwn tuag at ddadelfeniad wedi bod yn digwydd am 6,000 o flynyddoedd yn wahanol i nifer o ieithoedd eraill lle gynhelir morffoleg yn well.

Gweler hefyd

• Iaith
• Proto-Indo-Ewropeg