Ichthyosaur

Ichthyosoriaid Amrediad amseryddol: Triasig Cynnar – Cratasaidd Hwyr 250–90 Miliwn o fl. CP PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Amrywiaeth rhywogaethau o ichthyosoriaid
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas:	Animalia
Ffylwm:	Chordata
Urdd:	†Ichthyosauria

Ymlusgiad enfawr a fu unwaith i'w cael yn y moroedd yw ichthyosor (Groeg am ‘pysgfadfall, pysgymlusgiad’ - ichthys (ιχθυς) ‘pysgodyn’ a sauros (σαυρος) ‘madfall’); mae felly'n perthyn i gyfnod o ddau gan miliwn o flynyddoedd yn ôl (200,000,000). Roedd yr ichthyosor yn un o brif ysglyfaethwr y môr ac edrychai fel dolffin gyda dannedd miniog, gan ei fod yn gigysydd. Gallai'r oedolyn fesur dros 15m o hyd, a'u prif fwyd oedd amonitau a belemnitau.

Cafwyd hyd i ffosiliau o'r ichthyosor yn 2008 ar draeth Penarth, ger Caerdydd; roedd y ffosil hwn yn 7tr (2.1 metr).

Mae'r ichthyosoriaid yn perthyn i'r urdd a elwir yn Ichthyosauria neu Ichthyopterygia '‘pibellau pysgod’ (dynodiad a gyflwynwyd gan y paleontolegwr Cymreig Richard Owen yn 1840, er bod y term bellach yn cael ei ddefnyddio yn fwy ar gyfer rhiant-gytras yr Ichthyosauria.

Bu'r ichthyosoriaid yn byw yn ystod llawer o'r cyfnod Mesosöig; gwyddom hyn o dystiolaeth gyfoethog o ffosiliau. Ymddangosodd yn gyntaf oddeutu 250 miliwn o flynyddoedd yn ôl a goroesodd o leiaf un rhywogaeth tan oddeutu 90 miliwn o flynyddoedd yn ôl - i'r Cretasaidd Hwyr.

Ichthyosor (chwith) yn ymaflyd gyda plesiosor (dde).

Ichthyosor Penarth

Cafwyd hyd i ffosiliau o'r ichthyosor yn y 2010au ar draeth Penarth, ger Caerdydd; roedd yn 7tr (2.1 metr).

Yn y cyfnod Jwrasig cynnar, roedd de ddwyrain Cymru wedi'i orchuddio â môr cynnes, bas a oedd yn fwrlwm o fywyd. Roedd yr ichthyosor yn un o'r prif ysglyfaethwyr a edrychai fel dolffin. Gallai'r oedolyn fesur dros 15m o hyd, a'u prif fwyd oedd amonitau a belemnitau. Mae esgyrn a dannedd ichthyosoriaid yn ffosilau unigol cymharol gyffredin yn ne Cymru ac yn Dorset a Gwlad yr Haf, ond mae sgerbydau llawn yn brinach. Mae'r ffosil a ddarganfuwyd ym Mhenarth yn cynnwys rhan isaf y pen, asgell sy'n debyg i rwyf, darn o'r ysgwydd a nifer o asennau.

Gweler hefyd

• Deinosoriaid yng Nghymru