John Locke
Athronydd gwleidyddol o Sais oedd John Locke (29 Awst 1632 – 28 Hydref 1704). Bu fyw drwy'r Pla Du a than mawr Llundain; dyma gyfnod o arbrofi yn y system lled-ddemocrataidd frenhinol a seneddol yn Lloegr. Y prif themâu a drafodir yn ei weithiau ydy cymdeithas, hawliau ac eiddo. Roedd llawer o'i syniadau wedi bod yn ddylanwad cryf ar gyfraith yr Unol Daleithiau; roedd yn amddiffyn coloneiddio.
| John Locke | |
|---|---|
 Portread o John Locke (1697) gan Godfrey Kneller (1646–1723) | |
| Ganwyd | 29 Awst 1632  Wrington |
| Bu farw | 28 Hydref 1704 High Laver |
| Dinasyddiaeth | Teyrnas Lloegr |
| Alma mater | |
| Galwedigaeth | athronydd, gwleidydd, meddyg, ysgrifennwr, gwyddonydd, athronydd y gyfraith |
| Cyflogwr |
|
| Adnabyddus am | An Essay Concerning Human Understanding, Two Treatises of Government, A Letter Concerning Toleration, Some Thoughts Concerning Education, Of the Conduct of the Understanding, The prince and the cobbler |
| Prif ddylanwad | Thomas Hobbes, René Descartes, Hugo Grotius, Robert Filmer, Samuel von Pufendorf, Thomas Sydenham, Anthony Ashley Cooper, Damaris Cudworth Masham |
| Mudiad | Empiriaeth |
| Tad | John Locke |
| Mam | Agnes Keene |
| Gwobr/au | Cymrawd y Gymdeithas Frenhinol |
| llofnod | |
 | |
Syniadau Locke Golygu
Hawliau Golygu
Cred Locke fod yna hawliau naturiol mewn grym; cred fod y cyfreithiau naturiol yma yn deillio gan Dduw. Noda fod pawb yn eiddo i Dduw a phawb a'r gallu i resymu. Felly gan ein bod ni gyd yn hafal (h.y. yn eiddo i Dduw) ac ein bod ni'n medru rhesymu noda Locke os ydym ni'n mwynhau yr hawliau naturiol fe ddylem ni barchu fod eraill eisiau'r run hawliau hefyd. Noda fod hawl gan ddyn amddiffyn ei hun a chosbi pobl sy'n torri'r cyfreithiau/hawliau naturiol
Awdurdod Golygu
Mae Locke yn nodi fod ei ymdriniaeth ef yn wahanol i un Hobbes, ef sy'n trafod dyn yn y cyflwr naturiol tra bod Hobbes yn ei drafod mewn cyflwr o ryfel. Gwahaniaeth arall rhwng Lock a Hobbes ydy fod Locke yn credu fod hawl gwrthwynebu'r awdurdod. Cred Hobbes fod yr awdurdod yn absoliwt sofran, dim modd ei wrthwynebu. Ond cred Locke fod hawl ei wrthwynebu os yw'n methu yn ei dasg o warchod hawliau naturiol pobl.
Eiddo Golygu
Credu fod y byd a'i ffrwythau i bawb yn gyffredin; ond mae rhoi gwaith mewn i rywbeth yn ei wneud yn eiddo i chi. E.e. dwr yn y ffynnon yn eiddo i bawb - dwr wedi ei godi o'r ffynnon yn eiddo i'r dyn a'i gododd o’r ffynnon. Defnyddia Locke y theori yma yn ei amddiffyniad o goloneiddio. Er fod y tir yn eiddo i bawb, gan gynnwys y brodorion; oherwydd mae llafur a thechnoleg y gorllewinwyr sydd wedi cloddio am y mwynau ayyb.. Y gorllewinwyr sydd yn berchen ar yr eiddo oherwydd nhw gwnaeth y llafur.
Llyfryddiaeth Golygu
Prif weithiau Golygu
- (1689) A Letter Concerning Toleration
- (1690) A Second Letter Concerning Toleration
- (1692) A Third Letter for Toleration
- (1689) Two Treatises of Government
- (1689) An Essay Concerning Human Understanding
- (1693) Some Thoughts Concerning Education
- (1695) The Reasonableness of Christianity, as Delivered in the Scriptures
- (1695) A Vindication of the Reasonableness of Christianity
Gwaith na chyhoeddwyd yn ystod ei oes Golygu
- (1660) First Tract on Government (neu yr English Tract)
- (c.1662) Second Tract on Government (neu y Latin Tract)
- (1664) Questions Concerning the Law of Nature (Testun Lladin, gyda chyfieithiad Saesneg yn, Robert Horwitz et. al. (gol.), John Locke, Questions Concerning the Law of Nature, Ithaca: Cornell University Press, 1990).
- (1667) Essay Concerning Toleration
- (1706) Of the Conduct of the Understanding
- (1707) A Paraphrase and Notes on the Epistles of St. Paul
Cyfeiriadau Golygu
Darllen pellach Golygu
- Alan P. F. Sell, John Locke and the Eighteenth-Century Divines (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru, 1997).