John Montagu, 4ydd Iarll Sandwich

John Montagu, 4ydd Iarll Sandwich
John Montagu, 4ydd Iarll Sandwich
Ganwyd	13 Tachwedd 1718
Bu farw	30 Ebrill 1792 ; Chiswick
Dinasyddiaeth	Teyrnas Prydain Fawr
Alma mater	Coleg Eton; Coleg y Drindod, Caergrawnt ;
Galwedigaeth	diplomydd, swyddog milwrol, cricedwr, gwleidydd
Swydd	Ysgrifennydd Gwladol Adran y Gogledd, Board of Admiralty, Postfeistr Cyffredinol y Deyrnas Unedig, llysgennad, Prif Arglwydd y Morlys, Prif Arglwydd y Morlys, Prif Arglwydd y Morlys, ambassador of the Kingdom of Great Britain in the Kingdom of Spain
Tad	Edward Montagu
Mam	Elizabeth Popham
Priod	Dorothy Montagu, Martha Ray
Partner	Fanny Murray
Plant	Basil Montagu, John Montagu, William Augustus Montagu, Augusta Montagu, Robert Montagu, Mary Montagu, Edward Montagu
Gwobr/au	Cymrawd y Gymdeithas Frenhinol
Chwaraeon

Olynodd John Montagu, 4ydd Iarll Sandwich, PC, FRS (3 Tachwedd 1718 – 30 Ebrill 1792)^[1] ei daid, y 3ydd Iarll i Iarllaeth Sandwich, yn 1729, pan oedd ond yn ddeg oed. Daliodd amryw o swyddi milwrol a gwleidyddol yn ystod ei oes, ond mae fwyaf enwog oherwydd i bobl honni mai ef ddyfeisiodd y frechdan, Sandwich yn Saesneg.

Bywgraffiad

Addysgwyd yn Eton a Choleg y Drindod, Caergrawnt, treuliodd Montagu cryn dipyn o amser yn teithio, a phan ddychwelodd i Loegr ym 1739 cymerodd ei sedd yn Nhŷ'r Arglwyddi fel un o gefnogwyr Dug Bedford. Apwyntiwyd ef yn un o Gomisiynwyr y Forlys o dan arweinyddiaeth Bedford, ac yn Chyrnol yn y Fyddin.

Anfonwyd ef i weinyddu fel plenipotensiwr yn y gyngres yn Breda yn 1746, a fe gariodd ymlaen i gymryd rhan yn nhrafodaethau heddwch Cytundeb Aix-la-Chapelle, a ddaeth i ban ym 1748. Yn Chwefror 1748, daeth e'n Arglwydd Cyntaf y Forlys, a ddailiodd y swydd hyd Mehefin 1751. Yn Awst 1753, daeth Sandwich yn un o brif Ysgrifenyddion Gwladol, a cymerodd ran arweiniol yn erledigaeth John Wilkes am enllib aflan, er ei fod wedi ymwneud â Wileken yn yr Hellfire Club ddrwg-enwog. Perfformiwyd The Beggar's Opera gan John Gay yn Covent Garden yn fuan wedyn, fe ymglymwyd Sandwich i gymeriad Jemmy Twitcher, bradwr Macheath yn y ddrama, fyth wedyn oherwydd ymddygiad Sandwich.

Yn The State Tinkers (1780), fe wnaeth James Gillray gwawdlun o Sandwich (chwith) a'i gynghreiriaid gwleidyddol fel tinceriaid analluog.

Daeth yr Arglwydd Sandwich yn Bostfeistr Cyffredin yn 1768, ac yn Ysgrifennydd Gwladol yn 1770, ac eto yn Arglwydd Cyntaf y Forlys o dan weinyddiaeth Arglwydd North o 1771 hyd Mawrth 1782. Er iddo ddal sawl swydd pwysig, roedd Sandwich yn analluog ac yn llwgr.

Dywed y tanseilwyd yr ymdrechion morol yn y Rhyfel Cylchdroadol Americanaidd gan anallu Sandwich yn y Forlys.^[2]

Priododd Sandwich Dorothy Fane, merch Isiarll 1af Fane, a chawsant fab, John, Isiarll Hinchingbrooke (1743–1814), a olynodd ei dad fel y 5ed Iarll. Trasiedi personol cyntaf Sandwich oedd dirywiad yn iechyd ei wraig, yn y diwedd, aeth hi'n wallgof. Fe gafodd Sandwich 16 mlynedd o hapusrwydd yn ddiweddarach gyda'r cantores opera Martha Ray, a chawsant tua naw o blant, roedd Basil Montagu (1770–1851), llenor, arbenigwr cyfreithiol a dyngarwr, yn un ohonynt.^[3] Bu trasiedi arall yn Ebrill 1779 pan llofruddiwyd Ray yng nghyntedd y Tŷ Opera Brenhinol yn Covent Garden gan gwynwr cenfigennus, James Hackman, Rheithor Wiveton. Ni ddaeth Sandwich fyth dros ei alar.

Y Frechdan

Mae'n bosib y gymerwyd y gair Saesneg am frechdan, sandwich, ar ôl Arglwydd Sandwich, ond ni ddyfeisiwyd y frechdan ganddo.^[4] Mae amgylchiadau dyfeisio'r frechdan yn dal i gael eu dadlau hyd heddiw. Fe argraffwyd achlust yn llawlyfr teithio Tour to London gan Pierre Jean Grosley, gan ffurfio'r chwedl boblogaidd mai bara a chig a gynhaliodd yr Arglwydd Sandwich wrth y bwrdd gamblo^[5]. Ond mae bywgraffwr Sandwich, N.A.M. Rodger, yn cynnig y syniad y bu'n mwy tebygol iddo fwyta ei frechdan cyntaf wrth ei ddesg oherwydd ei ymrwymiadau i'r forlu, gwleidyddiaeth a'r celfyddydau.

Mae'n bosib mai brawd yng nghyfraith Sandwich, Jerome de Salis a anwyd yn Gweriniaeth Grisons, a ddygodd ef am frechdanau.

Cronoloeg

1718 Ganwyd ar 3 Tachwedd 1718
1729 olynu ei daid, Edward y 3ydd Iarll, i'r iarllaeth
1729 Addysgwyd yn Eton a Coleg y Drindod, Caergrawnt
1740/41 (hen galendr/calendr newydd), 14 Mawrth, priodi yr Anrhydeddus Dorothy Fane yn Sant James, Westminster
1746 Cael ei anfon fel plenipotensiwr i'r gyngres yn Breda, ac yn cario 'mlaen i gymryd rhan yn y trafodaethau hyd i Gytundeb Aix-la-Chapelle cael ei arwyddo ym 1748
1748 Dod yn Arglwydd Cyntaf y Forlys
1763 Dod yn un o'r prif Ysgrifenyddion Gwladol
1768 Dod yn Postfeistr Cyffredin
1770 Dod yn Ysgrifennydd Gwladol
1771–1782 Dod yn Arglwydd Cyntaf y Forlys unwaith eto
1779 Cafodd Martha Ray ei llofruddion gan James Hackman
1782 Ymddeolodd ym mis Mawrth
1792 Bu farw ar 30 Ebrill

Cyfeiriadau

↑ William Weber. "4th Earl of Sandwich", Grove Music Online, gol. L. Macy, grovemusic.com (angen cofrestru).
↑ "National Register of Historic Places Application for HMS Culloden". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-02-12. Cyrchwyd 2008-11-08.
↑ Covent Garden : Part 2 of 3, Old and New London: Volume 3 (1878), tud. 255-269. "Miss Ray had borne to Lord Sandwich no less than nine children, five of whom were then living. One of these afterwards attained distinction, Mr. Basil Montague, Q.C., eminent both as a lawyer and as a man of letters, who died in 1851.."
↑ Sandwiches, History of Sandwiches
↑ Hexmasters Faktoider: Sandwich

N. A. M. Rodger, The Insatiable Earl: A Life of John Montagu, Fourth Earl of Sandwich (London: Harper Collins, 1993)
Mae'r erthygl hon yn cynnwys testun wedi'i gyfieithu o unfed argraffiad ar ddeg Encyclopædia Britannica, sydd erbyn hyn yn y parth cyhoeddus.

Dolenni allanol

Montague family history page Archifwyd 2003-06-25 yn y Peiriant Wayback
Guide to the papers of Lord Sandwich, 1718–1792 yn Saesneg
Smithsonian Magazine Article on the Earl's Love Triangle Archifwyd 2005-11-26 yn y Peiriant Wayback
The Lives & Times of the Hell-Fire Club

Swyddi gwleidyddol
Rhagflaenydd: The Duke of Bedford	Arglwydd Cyntaf y Forlys 1748–1751	Olynydd: Arglwydd Anson
Rhagflaenydd: George Grenville	Arglwydd Cyntaf y Forlys 1763	Olynydd: Iarll Egmont
Rhagflaenydd: Iarll Halifax	Ysgrifennydd Gogleddol 1763–1765	Olynydd: Dug Grafton
Rhagflaenydd: Iarll Rochford	Ysgrifennydd Gogleddol 1770–1771	Olynydd: Iarll Halifax
Rhagflaenydd: Sir Edward Hawke	Arglwydd Cyntaf y Forlys 1771–1782	Olynydd: The Viscount Keppel
Pendefigaeth Lloegr
Rhagflaenydd: Edward Montagu	Iarll Sandwich 1729–1792	Olynydd: John Montagu

[weber-1] William Weber. "4th Earl of Sandwich", Grove Music Online, gol. L. Macy, grovemusic.com (angen cofrestru).

[2] "National Register of Historic Places Application for HMS Culloden". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-02-12. Cyrchwyd 2008-11-08.

[3] Covent Garden : Part 2 of 3, Old and New London: Volume 3 (1878), tud. 255-269. "Miss Ray had borne to Lord Sandwich no less than nine children, five of whom were then living. One of these afterwards attained distinction, Mr. Basil Montague, Q.C., eminent both as a lawyer and as a man of letters, who died in 1851.."

[4] Sandwiches, History of Sandwiches

[5] Hexmasters Faktoider: Sandwich

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]