Korrika

Korrika
Enghraifft o'r canlynol	digwyddiad sy'n ailadrodd
Math	gŵyl ddiwylliannol, relay race
Gwlad	Cymru
Dechrau/Sefydlu	1980
Yn cynnwys	Korrika 1980
Gwladwriaeth	Gwlad y Basg
Gwefan	http://www.korrika.eus/
	Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Rhediad 2300 km (1400 milltir) ydy'r Korrika (Rhedeg) a gynhelir pob ail flwyddyn ers 1980 er mwyn hyrwyddo'r iaith Fasgeg.

Hanes y Korrika, a ysbrydolodd Siôn Jobbins i gychwyn Ras yr Iaith.

Mae miloedd o bobl yn cymryd rhan, gan redeg yn eu tro rhannau'r marathon trwy'r dydd a thrwy'r nos am 11 diwrnod dros Euskal Herria (Gwlad y Basg). Trefnir y rhediad gan fudiad AEK i godi arian ar gyfer eu canolfannau dysgu Basgeg ac ymgyrchoedd llythrennedd i oedolion.

Mae rhedwr ar flaen y Korrika yn dal yn uchel 'y tyst' sef pastwn pren, yn debyg i'r modd mae rhedwr Olympaidd yn dal y fflam. Mae pastwn 'y tyst' yn cael ei basio ymlaen i redwr nesaf pob cilomedr.

Wrth i'r Korrika cael ei rhedeg dydd a nos mae'n meddwl bod pastwn 'y tyst' yn mynd o law i law yn ddi-stop am 11 diwrnod.^[1]^[2]

Mae arian yn cael ei godi trwy 'brynu' neu noddi cilomedrau'r rhedwyr.

Y tu mewn y pastwn mae neges gudd wedi'i ysgrifennu. Tynnir y neges a'i darllen ar ddiwedd y 2300 km fel uchafbwynt y seremoni derfynol.

Slogan y flwyddyn

Tu ôl i'r rhedwr yn dal y pastwn mae trof mawr o redwyr eraill gyda baner slogan Korrika y flwyddyn honno.

Mae rhai slogannau y gorffennnol wedi cynnwys:

Euskara, zeurea (Mae Euskara yn berthyn i ti)
Maitatu, ikasi, ari... euskalakari (Caru, dysgu, ymarfer yr Iaith)
Ongi etorri euskaraz (Croeso i fywyd yn yr iaith)
Heldu (Cyrraedd)
Yn 2015: Eusk – ahal- dun (chwarae ar y gair 'Euskaldun' = siaradwr yr iaith gyda'r gair 'ahal' = gallu)^[3]

Wrth gyrraedd trefi a phentrefi croesawir y rhedwyr gan dorfeydd yn chwifio baneri a digwyddiadau cerddoriaeth a dawnsio.

AEK

Trefnwyr y Korrika yw Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea - AEK (Llythrennedd a Chydweithrediad dros Fasgeg). Mudiad a sefydlwyd ym 1976 i hyrwyddo Euskara – yr iaith Fasgeg trwy ei dysgu fel ail iaith i oedolion.

Mae AEK hefyd yn rhoi cryn bwyslais ar lythrennedd ac yn annog a chynorthwyo oedolion sydd yn siaradwyr Euskara yn barod i fod yn hyderus gyda ysgrifennu a darllen yr iaith.

Mae AEK wedi datblygu rhwydwaith eang o dros 100 Euskaltegi (canolfannau dysgu'r iaith Fasgeg) sydd yn cyflogi dros 600 o athrawon. Mae'r Euskaltegi bellach wedi'u lleoli ym mhob rhan o Euskal Herria (Gwlad y Basg), yn cynnwys yr ardaloedd yn Ffrainc a Nafarroa (Sbaeneg: Navarra).

Dechreuwyd AEK ar ddiwedd cyfnod pan orfodid y Sbaeneg yn unig iaith y wlad gan lywodraeth Madrid.

Ers y 1970au sefydlwyd senedd hunanlywodraethol yn debyg i Senedd Cymru mewn tair o saith talaith Gwlad y Basg. Yn yr ardaloedd yma mae'r llywodraeth Basgeg yn noddi'n hael gweithgaredd AEK. Ond yn y tair talaith yn Ffrainc a hefyd Nafarroa (Sbaeneg: Navarra, talaith nid yw lywodraeth Sbaen yn cydnabod fel rhan o weddill Gwlad y Basg) mae statws a defnydd swyddogol o'r iaith dal yn gyfyngedig iawn.

Mae llywodraeth leol Nafarroa wedi bod yn wrthwynebus i'r Korrika'n croesi eu tiriogaeth a bu tensiwn rhwng y rhedwyr a'r Guarda Civil (heddlu milwrol Sbaen).^[4]^[5]

Ysbrydoli gwledydd eraill

Mae llwyddiant y Korrika wedi ysbrydoli rhediadau dros ieithoedd eraill.

Correllengua - Catalunya
Correlingua, - Galicia
Ar Redadeg - Llydaw
Rith – Iwerddon]]
Ras yr Iaith – Cymru. Cynhaliwyd fersiwn Cymru o'r Korrika dros y Gymraeg am y tro cyntaf ar Wener 20 Mehefin 2014. Yn ystod y dydd, rhedodd hyd at 1,000 o bobl o Senedd-dy Glyn Dŵr ym Machynlleth trwy ganol trefi Aberystwyth, Tregaron, Llambed, Aberaeron, Cei Newydd, Llandysul, Castell Newydd Emlyn ac Aberteifi^[6]

Darllen Pellach

Lleoliad Gwlad y Basg

Taleithiau Gwlad y Basg

Korrika: Basque Ritual For Ethnic Identity (The Basque Series), Teresa Del Valle, ISBN 978-0874172157
Gwlad y Basg - Yma o Hyd! Hanes Goroesiad Cenedl - Robin Evans, 2012. Gwasg Carreg Gwalch. ISBN 9781845273316 (1845273311)

Dolenni allanol

Gwefan y Korrika
Gwefan AEK - Mudiad Llythrennedd a Chydweithrediad dros Fasgeg
Gwefan Ras yr Iaith Archifwyd 2017-09-29 yn y Peiriant Wayback

Cyfeiriadau

↑ "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-03-13. Cyrchwyd 2015-03-24.
↑ http://www.euskomedia.org/aunamendi/54923
↑ http://www.korrika.eus/index.php?option=com_content&view=article&id=1154&Itemid=679&lang=es^{[dolen farw]}
↑ Korrika: Basque Ritual For Ethnic Identity (The Basque Series), Teresa Del Valle, ISBN 978-0874172157, tud 152
↑ "El Gobierno de Navarra anula su colaboración con la Korrika por «exaltar el terrorismo»". 30 March 2009. Unknown parameter |autor= ignored (|author= suggested) (help)
↑ "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2017-09-29. Cyrchwyd 2015-03-24.

[1] "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-03-13. Cyrchwyd 2015-03-24.

[2] ttp://www.euskomedia.org/aunamendi/54923

[3] ttp://www.korrika.eus/index.php?option=com_content&view=article&id=1154&Itemid=679&lang=es^{[dolen farw]}

[4] Korrika: Basque Ritual For Ethnic Identity (The Basque Series), Teresa Del Valle, ISBN 978-0874172157, tud 152

[El_Diario_Vasco-5] "El Gobierno de Navarra anula su colaboración con la Korrika por «exaltar el terrorismo»". 30 March 2009. Unknown parameter |autor= ignored (|author= suggested) (help)

[6] "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2017-09-29. Cyrchwyd 2015-03-24.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]