Mabinogi Iesu Grist

Cyfieithiad neu drosiad Cymraeg Canol o'r testun crefyddol Lladin De Infantia Jesu Christi ("Ynglŷn â phlentyndod Iesu Grist") gan y Ffug Fathew yw Mabinogi Iesu Grist. Cyfansoddwyd y testun gwreiddiol tua'r 6g, yn ôl pob tebyg.

Mabinogi Iesu Grist

Mae'r testun Cymraeg cynharaf i'w gael yn llawysgrif Peniarth 14, sy'n dyddio o'r 14g ond ceir sawl fersiwn arall yn y llawysgrifau yn ogystal. Mae'r testun yn dechrau â'r geiriau Llyma (Dyma) Vabinogi Iessu Grist. Roedd yn destun poblogaidd iawn.

Testun apocryffaidd ydyw, un o nifer o destunau cyffelyb a gylchredai yn ystod yr Oesoedd Canol cyn i'r Beibl gymryd ei ffurf presennol. Mae'r stori'n adrodd hanes rhieni y Forwyn Fair, Anna a Joachim, oedd yn ddiblentyn am ugain mlynedd. Ganwyd Mair i Anna ar ôl ymweliad gan angel. Yna treuliodd hi 14 blynedd yn y Deml lle cafodd ei dewis yn wraig gan Ioseff. Ceir hanes y Geni a nifer o firaglau a wneid gan Iesu yn ei blentyndod, prif destun yr hanes. Mae rhai o'r straeon i'w cael yn y Beibl heddiw ond eraill yn wahanol iawn i'r fersiwn awdurdodedig o hanes Crist.

Llyfryddiaeth

Golygwyd y testun yn wreiddiol gan Mary Williams yn Revue Celtique, xxxiii (1912), tud. 186-197. Ailolygwyd gan Dr Prydwyn O Piper yn ei draethawd PhD 'Mabinogi Iessu Grist: An Edition and Study of the Middle Welsh Translations of the Apocryphal Latin Pseudo-Matthaei Evangelium' (Prifysgol Harvard, 2001; copi yn y Llyfrgell Genedlaethol yn Aberystwyth), gan gynnwys darnau ychwanegol o'r testunau o ffynonellau llawysgrifol nad oedd ar gael i Mary Williams.

Gweler hefyd:

• D. Simon Evans, Medieval Religious Literature, cyfres Writers of Wales (Caerdydd, 1986), tud. 72-73.
• Prydwyn O. Piper, 'Filling some lacunae in Mabinogi Iessu Grist', Cylchgrawn Llyfrgell Genedlaethol Cymru 32 (2002), tud. 241-74.