Naim Frashëri

Naim Frashëri
Naim Frashëri
Ffugenw	D. Keto
Ganwyd	25 Mai 1846 ; Frashër
Bu farw	20 Hydref 1900 ; o clefyd ; Istanbul
Dinasyddiaeth	yr Ymerodraeth Otomanaidd
Alma mater	Teqe of Frashër; Ysgol Zosimaia ;
Galwedigaeth	bardd, llenor, cyfieithydd, newyddiadurwr, gwleidydd, hanesydd
Arddull	telyneg
Perthnasau	Midhat Frashëri, Ali Sami Yen
llofnod

Bardd, hanesydd, a chenedlaetholwr o Albania oedd Naim Bey Frashëri (25 Mai 1846 – 20 Hydref 1900) a ystyrir yn fardd cenedlaethol Albania ac un o'r prif ffigurau yng nghyfnod y dadeni diwylliannol a gwleidyddol yn hanes Albania a elwir Rilindja.

Ganed i deulu Mwslimaidd ym mhentref Fraşer (bellach Frashër, Albania), yn rhanbarth Epirws yn yr Ymerodraeth Otomanaidd. Mae'n debyg iddo ddysgu'r ieithoedd Tyrceg, Perseg, ac Arabeg yn ei fachgendod, a chafodd ei gyflwyno i draddodiadau ysbrydol a chyfriniol Islam ym mynachlog Urdd Bektashi. Mynychodd yr Ysgol Zosimaia yn Janina (bellach Ioánnina, Groeg) ac yno derbyniodd addysg glasurol, Ewropeaidd. Yn ei ieuenctid felly, magodd Frashëri ddealltwriaeth ddwfn a gwerthfawrogiad cydnaws o draddodiadau deallusol y Dwyrain a'r Gorllewin, gan gynnwys Swffïaeth bantheistaidd, barddoniaeth Berseg glasurol, a'r Oleuedigaeth.^[1] Graddiodd o'r ysgol ym 1870 a threuliodd gyfnod yng Nghaergystennin (bellach Istanbwl, Twrci), lle cyhoeddwyd ei lyfr cyntaf, gramadeg o'r iaith Berseg, ym 1871.

Dioddefodd Frashëri o'r ddarfodedigaeth ers ei flynyddoedd cynnar, a dychwelodd ymhen fawr o dro i fynyddoedd Albania i liniaru ei afiechyd. Gweithiodd Frashëri yn was sifil yn Berat, ac yn swyddog tollau yn Sarandë o 1874 i 1877. Cafodd ei frawd hŷn, Abdyl Frashëri, ei arestio yn Janina yn Ebrill 1881, a dychwelodd Naim i Gaergystennin i ymgyrchu dros genedlaetholdeb Albaniaidd. Ymunodd â'r Pwyllgor Canolog i Amddiffyn Hawliau'r Albaniaid a'r Gymdeithas dros Gyhoeddi Ysgrifennu yn Albania.^[1] Daeth Naim a'i frawd iau, Sami, i'r amlwg fel arweinwyr y mudiad Albaniaidd yng Nghaergystennin, prifddinas yr ymerodraeth.

Ysgrifennodd Frashëri 22 o weithiau mewn pedair iaith: 15 yn Albaneg, pedwar yn Nhyrceg, dau yn Roeg, ac un yn Berseg.^[1] Nodir am ei gylch o fugeilgerddi a llafurgerddi Bagëti e bujqësija ("Da Byw a Chnydau"; 1886) ar batrwm Fyrsil, y casgliadau o gerddi Luletë e verësë ("Blodau'r Haf"; 1890) a Parajsa dhe fjala fluturake ("Paradwys a Geiriau Adeiniog"; 1894), y gyfrol o ysgrifau ysbrydol Mësime ("Dysgeidiaethau"; 1894), yr arwrgerdd hanesyddol Istori’ e Skenderbeut ("Hanes Skanderbeg"; 1898), a'r arwrgerdd grefyddol Shïaidd Qerbelaja ("Karabala"; 1898). Yn ogystal â'i farddoniaeth Albaneg, cyfansoddodd Frashëri ddwy gerdd yn yr iaith Roeg: "O alithis pothos ton skipetaron" (Ο αληθής πόθος των Σκιπετάρων, "Gwir Ddymuniad yr Albaniaid"; 1886) ac "O Eros" (Ο Έρως, "Serch"; 1895).

Llyfryddiaeth

Kavâid-i farisiyye dar tarz-i nevîn (Caergystennin, 1871).
Ihtiraat ve kessfiyyat (Caergystennin, 1881).
Fusuli erbea (Caergystennin, 1884).
Tahayyülat (Caergystennin, 1884).
Bagëti e bujqësija (Bwcarést, 1886).
E këndimit çunavet (Bwcarést, 1886).
Istori e përgjithshme për mësonjëtoret të para (Bwcarést, 1886).
Vjersha për mësonjëtoret të para (Bwcarést, 1886).
Dituritë për mësonjëtoret të para (Bwcarést, 1886).
"O alithis pothos ton skipetaron" (Ο αληθής πόθος των Σκιπετάρων; Bwcarést, 1886)
Luletë e verësë (Bwcarést, 1890).
Parajsa dhe fjala fluturake (Bwcarést, 1894).
Mësime (Bwcarést, 1894).
Gjithësia (Bwcarést, 1895).
Fletore e bektashinjët (Bwcarést, 1895).
O Eros (Ο Έρως; Caergystennin, 1895).
Iliadh' e Omirit (Bwcarést, 1896).
Istori’ e Skenderbeut (Bwcarést, 1898).
Qerbelaja (Bwcarést, 1898).
Istori e Shqipërisë (Sofia, 1899).
Shqipëria (Sofia, 1902).

Cyfeiriadau

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 Robert Elsie, Historical Dictionary of Albania, 2il argraffiad (Lanham, Maryland: The Scarecrow Press, 2010), tt. 151–2.

[Elsie-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 Robert Elsie, Historical Dictionary of Albania, 2il argraffiad (Lanham, Maryland: The Scarecrow Press, 2010), tt. 151–2.

[1]