Pont Manhattan
Mae Pont Manhattan yn bont grog ar draws yr Afon Dwyrain yn Ninas Efrog Newydd, rhwng Manhattan a Brooklyn. Hyd y bont yw 6855 troedfedd. Mae’n un o bedair pont rhwng Manhattan a Long Island. Cynlluniwyd y bont gan Leon Moisseiff ac adeiladwyd gan Gwmni Pont Phoenix o Phoenixville, Pensylvania. Agorwyd y bont ar 31 Rhagfyr 1909.
Math | pont grog, pont ddeulawr, pont ffordd, pont reilffordd |
---|---|
Agoriad swyddogol | 31 Rhagfyr 1909 |
Sefydlwyd | |
Daearyddiaeth | |
Sir | Manhattan, Brooklyn |
Gwlad | UDA |
Cyfesurynnau | 40.7072°N 73.9908°W |
Hyd | 2,090 metr |
Statws treftadaeth | lleoliad ar Gofrestr Llefydd Hanesyddol Cenedlaethol UDA, New York State Register of Historic Places listed place, Tirnod yn Ninas Efrog Newydd, Historic Civil Engineering Landmark |
Manylion | |
Deunydd | dur |
Hanes
golyguCynllunio a pharatoad
golyguCrewyd y cynllun cynharaf gan R. S. Buck.[1] Buasai’r bont yn bont grog, yn cynnwys cablenni dur carbon a phâr o dyrrau gyda wyth coes. Buasai’r bont 1470 troedfedd o hyd, gyda darnau eraill, 725 troedfedd yr un, yn arwain at y darn canolog.[2] Cyhoeddwyd cynllun ym 1903, yn sôn am dramffordd a threnau reilffyrdd uchel dros y bont[3] Bu farw 3 gweithiwr mewn caisson, yn trio paratoi sail ar gyfer y tŵr agosach at Brooklyn. ym 1903[4]. Rhoddwyd grant o $10,000,000 ym Mai 1904, ar sail y byddai gwaith ar y bont yn dechrau yn ystod 1904.[5] Cwynodd y Comisiwn Celf Dinesig am gynllun y bont ym Mehefin 1904, yn arafu’r proseso adeiladu.[6] Datgelwyd cynllun newydd gan Gomisiwnydd Pontydd Dinas Efor Newydd (Gustav Lindenthal) yn cydeithio gyda Henry Hornbostel.[7] Buasai’r tyrrau i gyd yn cynnwys 4 colofn, cryfhawyd ar letraws a chysylltwyd i’w sail gan golynnau hydredol.[8]. Ardurnasai’r tyrrau gyda manylion Ffrengig Modern, a buasai neuaddau ar gyfer cyfarfodydd tu mewn sail y bont. Gwrthodwyd cynllun Lindenthal hefyd[9] oherwydd dadl dros ddefnyddio ‘eyebars’ yn hytrach na chablenni.[10] Penderfynwyd defnyddio cablenni ym Medi.[11] Diswyddwyd Lindenthal a chomisiynwyd Leon Moisseiff i greu cynllun newydd. Cymerodd George Best le Lindenthal fel comisiwnydd pontydd. Cymerodd Carrère a Hastings le Hornbostel fel cynghorwyr penseiriol.
Adeiladu
golyguDechreuwyd gwaith gosod y cablenni rhwng y tyrrau ym Mehefin 1908. Roedd cost y bont wedi codi at $22 miliwn.[12] Erbyn diwedd y flwyddyn, roedd y cablenni i gyd yn eu lle.[13] Rhoddwyd cytundeb y gwaith dur at Gwaith Dur Phoenix, Phoenixville, Pennsylvania.[14][15]
gosodwyd y trawst cyntaf yn Chwefror 1909[16] Erbyn Ebrill, roedd y mwyafrif ohonynt yn eu lle.[17]
Awgrymodd Comisiwn Trafnidiaeth Gyflym Dinas Efrog Newydd adeiladu llinell o’u rheilffyrdd tanddaearol dros y bont ym 1905.[18], a chadarnhawyd eu cynllun ym 1907.[19]. Gofynnodd Comisiwn Gwasanaeth Gyhoeddus Dinas Efrog Newydd am ganiatád i ddechrau gwaith adeiladu ym Mawrth 1908.[20] a chafwyd caniatád ym Mai.[21]
Agor y bont
golyguRoedd gorymdaith gan 100 o bobl dros y bont ar 5 Rhagfyr 1909.[22] Agorwyd y bont ar 31 Rhagfyr 1909 gan maer Efrog Newydd, George B. McClellan Jr.[23] Achoswyd difrod i’r bont gan dân ym Mawrth 1910.[24]
Mynediad a ffordd
golyguCrewyd cynllun rhwng 1910 a 1912 gan Carrère a Hastings i adeiladu mynediad i’r bont ar ochr Manhattan, yn rhan o gynllun “City Beautiful” a hefyd un llai ar ochr Brooklyn.[25] Cwblhawyd y gwaith ar ochr Manhattan ym 1915 ac ar ochr Brooklyn yn Nhachwedd 1916.
Ychwanegwyd ffordd ar lefel uwch y bont ym 1922. [27]
Gosodwyd llifoleuadau a ffensys ym 1951 yn ystod y Rhyfel Oer.[28]Symudwyd y peilonau ar ben Brooklyn y bont i Amgueddfa Brooklyn ym 1963 er mwyn llydaenu’r ffordd.
Ailadeiladu
golyguGogwyddodd y bont oherwydd y nifer o trenau’n defnyddio un ochr y bont, ers adeiladu’r rheilffordd ym 1917.[29] Trwsiwyd y bont ym 1956.
Erbyn 1978 roedd angen trwsio Pont Manhattan a phontydd eraill a rhoddwyd arian gan Gynulliad yr Unol Daleithiau.[30] Dechreuodd gwaith ym 1982 a rhoddwyd grant o $50 miliwm ym 1985[31] a dechreuwyd gwaith yn yr un blwyddyn[32]. Rhoddwyd bae â nifer anhafal o drenau’n croesi’r bont, yn ogystal â diffyg gwaith cynnal a chadw yn ystod creisis cyllidol y 1970au.
Roedd gwaith trwsio ar y bont rhwng 1986 a 2001.[33]
21ain Ganrif
golyguAil-agorwyd llybr ar ochr ddeheuol y bont ar gyfer Cerddwyr a Seiclwyr ym Mehefin 2001.[34]Agorwyd llwybr ar ochr ogleddol yn 2004.[35] Erbyn diwedd yr holl waith trwsio, y cost oedd $800 miliwn. Trwsiodd y ffordd ar y lefel is rhwng 2004 a 2008.[36]
Trefnwyd digwyddiadau i ddathlu canmlyddiant y bont yn Hydref 2009, gan gynnwys gorymdaith a thân gwyllt.[37] Daeth y bont yn gyfarwyddnod peirianyddol cenedlaethol hanesyddol yn 2009 gan Gymdeithas Peirianyddion Sifil America.
Cyhoeddwyd prosiect i newid prif gablen y bont yn 2010 dros cynod o 2 flynedd.[38]Rhoddwyd gytundeb i Skanska i drwsio rhannau’r bont yn 2018, y costio $75.9 miliwn, y gwaith i orffen yn 2021 ac yn cynnwys ffens newydd, trostiau dur newydd a gwaith addurno ar y tyrrau.[39][40][41]
Disgrifiad
golyguMae gan lefel uwch y bont ffordd ddeuol. Ar y lefel is, mae 3 lôn ddwyffordd, 4 trac, rheilffordd danddaearol. Llwybr i cerddwyr ac un arall i feicwyr. Ar un adeg aeth Ffordd Talaeth Efrog Newydd 27 dros y bont, a bwriadwyd bod Ffordd I-478 yn croesi hefyd.[42] Mae’r bont yn 1480 troedfedd o hyd rhwng y tyrrau a 160 troedfedd o led.[43] Yn cynnwys y rampiau’n arwain at y bont, mae’n 6375 troedfedd o hyd ac mae 134 troedfedd rhwng afon a phont ar benllanw.[44] Mae 4 cablen yn dod o’r tyrrau ac yn dal meini’r bont mewn ardaloedd 225 troedfedd o hyd a 175 troedfedd o led, yn lletach na’r bont yn gyffredinol, yn creu gofod lle gall cerddwyr yn aros am sbel.[45] Cynllunwyd Carrère a Hastings sgwâriau ar ddwy ben y bont.[46]
Arch a cholonâd
golyguCwblhawyd gwaith ar ben Manhattan y bont ym 1915. Mae plasa hirgrwn yn wynebu’r Bowery. Roedd yr arch yn seiliedig ar ‘Porte Saint-Denis ym Mharis, a’r colonâd a plasa ar Sgwâr Sant Pedr yn ninas y Fatican. Roedd creu ardaloedd agored o gwmpas cyffyrdd mawrion yn un o nodweddion y Cynllun Gwella Efrog Newydd, 1907. Roedd cynllun i greu plasa crwn rhwng y pontydd Brooklyn a Manhattan, ond nad aleiladwyd y fath plasa.
Traciau rheilffordd
golyguMae 4 ohonynt ar lefel is y bont, gyda’r ffordd rhwngddynt. Mae gwasanaethau N a Q y rheilffordd danddaearol yn defnyddio’r traciau deheuol. Mae gwasanaethau B a D yn defnyddio’r traciau gogleddol.
Hanes y rheilffyrdd
golyguPan agorwyd y bont, nad oedd cysylltiad i weddill y rhwydwaith; daeth trenau’r Manhattan Bridge Three Cent Line ar draws y bont o 1910 ymlaen[47] Wedyn, ym 1912, daeth y Brooklyn and North River Line.[48]
Gosodwyd cysylltiad gyda Brooklyn Rapid Transit ym 1915.[49] Symudwyd y gwasanaeth dros y bont yn unig i’r lefel uwch hyd at 1929, pan gorffenodd y wasanaeth.[50] Agorwyd traciau tanddaearol dros y bont ar 22 Mehefin 1915 pan agorwyd y llinell 4th Avenue a llinell Sea Beach i Ynys Coney a Gorsaf reilffordd Stilwell Avenue.[51]
Mae’r cledrau ar y 2 ochr o’r bont, felly gwnaeth trenau’n acosi symudiad i’r bont, yn mwyhau efo trenau hirach a thrymach, a buasai un ochr y bont tua 3 troedfedd yn is na’r llall pan aeth trên drosodd, yn difrodi’r bont. Dechreuodd trwsiad ym 1956, yn costio $30 miliwn o ddoleri.[52] Ail-drefnwyd gwasanaethau yn ystod y cyfnod trwsio.[53]
Dechreuodd ymgyrch trwsio arall yn y 1980au, ac aeth llai o drenau dros y bont fel canlyniad[54] Caewyd y traciau gogleddol yn gyntaf, yn Ebrill 1986. Pan ail-agorodd y traciau gogleddol, caewyd y rhai deheuol, yn Rhagfyr 1988. Roedd pwys o Awdurdod Transit y Ddinas, ac o wleidyddion i ail-ddechrau gwasanaethau ar ochr deheuol y bont, er dywedodd y peiriannwyr bod y bont ddim yn ddiogel.[55][56] Ar ôl 27 Rhagfyr, anfonwyd gwasanaethau ar ochr ddeheuol y bont trwy dwnnel oherwydd difrod ar y bont, ac roedd ymholiad ynglŷn â’r penderfyniad i anfon trenau dros y bont, ac am ddiogelwchpontydd Efrog Newydd i gyd.[57][58][59] Awgrymwyd dyddiad ail-agor ym 1995.[60] Caewyd yr ochr ogleddol tu hwnt i’r oriau prysuraf dros cyfnod o 6 mis. Ail-agorwyd yr ochr ddeheuol ar 22 Gorffennaf 2001 a chaewyd yr ochr ogleddol yn syth. Caewyd yr ochr ddeheuol rhwng Ebrill a Thachwedd 2003.[61] Ail-agorwyd yr ochr ogleddol ar 22 Chwefror 2004, a defnyddiwyd y traciau i gyd am y tro cyntaf ers 18 mlynedd.[62][63][64]
Oriel
golyguCyfeiriadau
golygu- ↑ Erthygl ‘Pont hyfryd yn ogystal â defnyddiol’:Cylchgrawn Penseiriau ac Adeiladwyr, Medi 1904
- ↑ Erthygl ‘Pont hyfryd yn ogystal â defnyddiol’:Cylchgrawn Penseiriau ac Adeiladwyr, Medi 1904
- ↑ ’Plans for Third Bridge’, New York Times, 4 Chwefror 1903
- ↑ New York Times, 22 Chwefror 1903
- ↑ Times Machine New York Times
- ↑ New York Times, 25 Mehefin
- ↑ Manhattan Bridge Plans – Lindenthal Design Promises Structure of Lasting Credit to City (llythyr), New York Times, 30 Mehefin 1904
- ↑ :Cylchgrawn Penseiriau ac Adeiladwyr, 1904
- ↑ Gwefan y New York Times, 14 Gorffennaf July 14, 1904
- ↑ Gwefan y New York Times, 14 Gorffennaf 1904
- ↑ Gwefan y New York Times , 16 Medi
- ↑ https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1908/06/16/104732729.pdf New York Times, 16 Mehefin 1908]
- ↑ New York Times, 11 Rhagfyr 1908|work
- ↑ ’Without fitting, filing, or chipping: an illustrated history of the Phoenix Bridge Company’ gan Thomas R Winpenny, cyhoeddwyr Gwasg Canal History and Technology, Easton, Pennsylvania:isbn=0-930973-15-1, tud 82–83
- ↑ [https://books.google.com/books?id=5yXSCgAAQBAJ&q=manhattan+bridge+phoenix&pg=PA10 ‘Inspection, evaluation and maintenance of suspension bridges: case studies’ gan Bojidar Yanve; cyhoeddwyr Gwasg CRC Boca Raton, Florida, isbn=978-1-4665-9689-4, tud 10
- ↑ [https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1909/02/25/101867607.pdf gwefan New York Times]
- ↑ Gwefan New York Times
- ↑ Gwefan New York Times
- ↑ Gwefan New York Times
- ↑ Gwefan New York Times
- ↑ Gwefan New York Times
- ↑ Gwefan y New York Times; ‘One Hundred Cross Manhattan Bridge – Brooklyn Inspection Party Walks Over the New Twenty-Million-Dollar Link – A Remarkable Structure – Official Opening Set for Three Weeks Hence – Interesting Facts About Its Building’ 5 Rhagfyr 1909
- ↑ Gwefan y New York Times, 1 Ionawr 1910:’Manhattan Bridge Opened to Traffic – Mayor McClellan's Last Act in Public Was to Lead a Procession on Wheels Across – Brooklyn Men Celebrate – New Structure Has the Largest Carrying Capacity of Any Crossing the River – The Span Is 1,470 Feet
- ↑ Gwefan y New York Times, 26 Mawrth 1910:’Fire Weakens New Manhattan Bridge – Steel Work and Cables, Warped and Twisted, May Have to Be Replaced – Damage $50,000
- ↑ Gwefan New York Times
- ↑ Gwefan New York Times
- ↑ Gwefan New York Times:’New Roadway Opened on Manhattan Bridge – Mayor and Other City Officials Attend Event—Only Passenger Cars Allowed’|dyddiad Mehefin 16, 1922
- ↑ War Barricades Set Up on Bridges – Floodlights Are Also Being Installed There to Thwart Possible Sabotage – Barbed Wire for Cables – Chief Attention Given Vital Manhattan-Brooklyn Spans, Close to Naval Ship Yard, gan William C. Eckenberg, New York Times, 11 Ebrill 1951
- ↑ New York Times: Bridge Troubles Are Linked To a Lack of Coordination, gan Calvin Sims,1 Mawrth 1 1991
- ↑ Gwefan y New York Times
- ↑ Gwefan y New York Times
- ↑ Gwefan y New York Times
- ↑ Gwefan Y New York Times
- ↑ Gwefan Y New York Times,26 Mehefin 2001:’Cyclists and Walkers Regain a Bridge’
- ↑ Gwefan gothamist.com
- ↑ Gwefan Skanska
- ↑ Gwefan nycbridges100.org
- ↑ Gwefan Brooklyn Paper
- ↑ Gwefan 6sqft
- ↑ Gwefan www.theconstructionindex.co.uk
- ↑ Gwefan Untapped New York
- ↑ Gwefan www1.nyc.gov
- ↑ ‘Great American Bridges and Dams’ gan Donald C Jackson; cyhoeddwr Wiley, 1988; tudalen 136: isbn=0-471-14385-5
- ↑ Siart Arolwg Gwasanaeth Genedlaethol y Cyfanfor, 1 Hydref 2019; Cyhoeddwyr y Weinidogaeth Genedlaethol Gefnforol ac Atmosfferig[dolen farw]
- ↑ Cylchgrawn Penseiriau ac Adeiladwyr, 1904; tudalen 550
- ↑ Comisiwn Cadwraeth Arwyddnodau, 1975 tudalen 1
- ↑ Gwefan y New York Times, 4 Mawrth 1910
- ↑ Gwefan y New York Times, 3 Ebrill 1912
- ↑ Gwefan New York Times,10 Mehefin 1915
- ↑ Gwefan New York Times, 14 Tachwedd, 1929
- ↑ Y Brooklyn Daily Eagle, 22 Mehefin 2015
- ↑ "First Aid For An Ailing Bridge." Popular Mechanics, February 1956, pp. 126–130.
- ↑ Gwefan www.nycsubway.org
- ↑ https://www.nytimes.com/1983/08/04/nyregion/brooklyn-trains-will-be-delayed-in-bridge-repair.htm Gwefan New York Times, 4 Awst 1983]
- ↑ Gwefan New York Times, 26 Rhagfyr 1990
- ↑ Gwefan New York Times, 8 Ionawr 1991
- ↑ Gwefan y New York Times, 11 Ionawr 1991
- ↑ Gwefan y New York Times,12 Ionawr 1991
- ↑ Gwefan y New York Times, 14 Ionawr, 1991
- ↑ Gwefan y New York Times, 17 Mai 1992
- ↑ Gwefan y New York Times
- ↑ Four-track Service Returns To Manhattan Bridge
- ↑ Gwefan thejoekorner.com
- ↑ Gwefan mta.info
Dolenni allanol
golygu- Manhattan Bridge ar wefan New York City DOT
- Manhattan Bridge Archifwyd 2010-06-15 yn y Peiriant Wayback ar wefan NYCsubway.org