Pranayama
Pranayama yw'r arfer iogig o ganolbwyntio ar anadlu tra'n ymarfer asanas. Yn Sansgrit, mae prana yn golygu "grym hanfodol bywydl", ac mae yama yn golygu ennill rheolaeth. Mewn ioga, mae anadl yn gysylltiedig â'r prana, felly, mae pranayama yn fodd i ddyrchafu prana shakti, neu egni bywyd. Disgrifir Pranayama mewn testunau Hindŵaidd megis y Bhagavad Gita a Swtrâu Ioga Patanjali. Yn ddiweddarach mewn testunau ioga Hatha, daeth i olygu atal yr anadlu.
| Enghraifft o'r canlynol | techneg anadlu  |
|---|---|
| Math | ioga |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Geirdarddiad
golyguPrāṇāyāma (Devanagari: प्राणायाम prāṇāyāma), sef cyfansoddyn Sansgrit a ddiffinnir yn amrywiol gan wahanol awduron.
Disgrifia Macdonell y gair fel prana (prāṇa), anadl, + āyāma ac mae'n ei ddiffinio fel ataliad anadl. [1]
Mae Monier-Williams yn diffinio'r cyfansoddyn prāṇāyāma fel "o'r tri 'ymarfer-anadlu' a berfformir yn ystod Saṃdhyā (pūrak, rechak, kumbhak").[2] Mae'r diffiniad technegol hwn yn cyfeirio at system benodol o reoli anadl gyda thri asana fel yr esboniwyd gan Bhattacharyya: pūrak (mewnanadlu), kumbhak (ei gadw), a rechak (allanadlu). Mae prosesau eraill y prāṇāyāma ar wahân i'r model tri cham hwn.[3]
Mae diffiniad VS Apte yn deillio o āyāmaḥ (ā + yām). Mae'r ystyr cyntaf yn ymwneud â "hyd", ehangu, ymestyn" ac mae'n diffinio āyāmaḥ fel "atal, rheoli, stopio".
Hindwaeth
golyguBhagavad Gītā
golyguCrybwyllir Pranayama yn adnod 4.29 o'r Bhagavad Gītā.[4][5]
Sutras ioga o Patanjali
golyguPranayama yw pedwerydd “cangen” o wyth o fewn Ioga Ashtanga (wyth cangen ioga) ac a grybwyllir yn adnod 2.29 yn Swtrâu Ioga Patanjali.[6][7] Mae Patanjali, Rishi Hindŵaidd, yn trafod ei agwedd benodol at pranayama yn adnodau 2.49 trwy 2.51, ac yn neilltuo adnodau 2.52 a 2.53 i egluro manteision eu hymarfer.[6] Nid yw Patanjali'n egluro natur prana yn llawn, ac mae'n ymddangos bod theori ac ymarfer pranayama wedi datblygu'n sylweddol ar ei ôl.[8] Mae'n cyflwyno pranayama yn ei hanfod fel ymarfer sy'n rhagarweiniad i ganolbwyntio.
Mae athrawon ioga gan gynnwys BKS Iyengar wedi cynghori y dylai pranayama fod yn rhan o arfer cyffredinol sy'n cynnwys canghennau eraill o ddysgeidiaeth Raja Yoga Patanjali, yn enwedig Yama, Niyama, ac Asana.[9]
Bwdhaeth
golyguYn ôl Canon Bwdhaidd Pali, roedd y Bwdha cyn ei oleuedigaeth yn ymarfer techneg fyfyriol a oedd yn cynnwys gwasgu'r daflod â'r tafod a cheisio atal yr anadl yn rymus. Disgrifir hyn fel un hynod boenus ac nid yw'n ffafriolangenrheidiol i oleuedigaeth.[10] Mewn rhai dysgeidiaethau neu drosiadau Bwdhaidd, dywedir bod anadlu'n dod i ben gyda'r pedwerydd jhana, er bod hyn yn sgîl-effaith i'r dechneg ac nid yw'n digwydd o ganlyniad i ymdrech bwrpasol.[11]
Ymgorfforodd y Bwdha fodiwleiddio cymedrol o hyd yr anadl fel rhan o'r tetrad rhagarweiniol yn yr Anapanasati Sutta. Mae'n ei ddefnyddio yno ar gyfer canolbwyntio. Yn ôl rhai, mae hyn yn briodol ar gyfer dechreuwyr.[12]
Traddodiad Indo-Tibetaidd
golyguGellir gweld datblygiadau Indo-Tibetaidd diweddarach mewn pranayama Bwdhaidd sy'n debyg i ffurfiau Hindŵaidd mor gynnar â'r 11g, yn y testun Bwdhaidd o'r enw Amṛtasiddhi, sy'n dysgu tri bandhas mewn cysylltiad ag anadlu iogig (kumbakha).[13]
Llyfryddiaeth
golygu- Bhattacharyya, Narendra Nath (1999). History of the Tantric Religion (arg. Second). Delhi: Manohar Publications. ISBN 81-7304-025-7.81-7304-025-7
- Flood, Gavin D. (1996). An Introduction to Hinduism. Cambridge University Press.
- Macdonell, Arthur Anthony (1996). A Practical Sanskrit Dictionary. Munshiram Monoharlal Publishers. ISBN 81-215-0715-4.81-215-0715-4
- Mishra, Ramamurti. Fundamentals of Yoga. Baba Bhagavandas Publication Trust.
- Taimni, I. K. (1961). The Science of Yoga (arg. Eighth Reprint, 1993). Adyar, India: The Theosophical Publishing House. ISBN 81-7059-212-7.81-7059-212-7
- Mae Zaccaro, Andrea et al. (2018). Sut y Gall Rheoli Anadl Newid Eich Bywyd: Adolygiad Systematig o Gydberthynas Seico-Ffisiolegol Anadlu Araf . Ffiniau mewn Niwrowyddoniaeth Ddynol.
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Macdonell 1996, t. 185, main entry prāṇāghāta.
- ↑ Monier-Williams, p. 706, left column.
- ↑ Bhattacharyya 1999, t. 429.
- ↑ Gambhirananda, pp. 217–218.
- ↑ "Bhagwat Geeta 4.29". Bhagwat Geeta with commentaries of Ramanuja, Madhva, Shankara and others. 13 Sep 2012. Cyrchwyd 10 Mai 2021.
- ↑ 6.0 6.1 Taimni 1961.
- ↑ Flood 1996.
- ↑ G. C. Pande, Foundations of Indian Culture: Spiritual Vision and Symbolic Forms in Ancient India. Second edition published by Motilal Banarsidass Publ., 1990, p. 97.
- ↑ Iyengar, B. K. S. (2011). Light on prāṇāyāma : the yogic art of breathing. New York: Crossroad. OCLC 809217248.
- ↑ Johannes Bronkhorst, The Two Traditions of Meditation in Ancient India. Franz Steiner Verlag Weisbaden GmbH, pp. 1–5.
- ↑ Johannes Bronkhorst, The Two Traditions of Meditation in Ancient India. Franz Steiner Verlag Weisbaden GmbH, p. 84.
- ↑ Edward Conze, Buddhist Meditation. Harper & Row, 1956, p. 66. Regarding the Buddha's incorporation of pranayama see also Buddhadasa, Mindfulness with Breathing. Revised edition published by Wisdom Publications, 1997, p. 53.
- ↑ Mallinson, James (2018). Dominic Goodall; Shaman Hatley; Harunaga Isaacson (gol.). The Amṛtasiddhi: Haṭhayoga's Tantric Buddhist Source Text. Leiden: Brill. tt. 1-3 with footnotes.