Ioga Hatha

math o ioga

Mae ioga Haṭha yn gangen o ioga. Yn llythrennol, mae'r gair Sansgrit हठ haṭha yn golygu "grym" ac felly mae'n cyfeirio at system o dechnegau corfforol i symud y grym o amgylch y corff.[2][3]

Ioga Hatha
Mae Ioga Haṭha yn cynnwys Shatkarmas (fel y Nauli a welir yma), Asanas (safleoedd y corff, Mayurasana, neu'r Paen), Mudras (symud egni hanfodol, yma Viparita Karani), Pranayama (rheoli'r anadl, isod ddeAnuloma Viloma).[1]
Mathioga, Ymarfer corff Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Yn India, mae ioga haṭha yn draddodiad poblogaidd, fel y mae'r Iogis y Natha Sampradaya trwy ei sylfaenydd traddodiadol Matsyendranath, sy'n cael ei ddathlu fel sant yn ysgolion ioga tantric a haṭha Hindŵaidd a Bwdhaidd. Mae bron pob testun hathayogig yn perthyn i siddhas Nath, ac mae'r rhai pwysig yn cael gwneud yn ddisgyblion Matsyendranath, Gorakhnath neu Gorakshanath.[4] Yn ôl y Dattatreya Yoga Śastra, mae dau fath o ioga haṭha: mae'r naill yn cael ei ymarfer gan Yajñavalkya sy'n cynnwys wyth aelod o ioga, a'r llall yn cael ei ymarfer gan Kapila sy'n cynnwys wyth mwdras.

Daw'r testun hynaf lle disgrifir ioga Hatha, o gyfnod yr Amṛtasiddhi, sef 11g, cyfnod y Tantra Bwdhaidd.[5] Sgwennwyd y testunau hynaf i ddefnyddio'r term hatha gan Fwdhiaid Vajrayana.[3] Yn ddiweddarach, Mae'r testunau ioga haṭha yn mabwysiadu arferion ioga ioga haṭha mudras i mewn i system Saiva, gan ei doddi â dulliau Layayoga sy'n canolbwyntio ar godi kuṇḍalinī trwy sianeli ynni a chakras.

Yn yr 20g, addaswyd ioga haṭha, gan ganolbwyntio'n benodol ar asanas (yr ystumiau corfforol), a daeth yn boblogaidd ledled y byd fel math o ymarfer corff yn ogystal â thawelwch meddwl. Erbyn hyn, y math modern, corfforol hwn o ioga a olygir gyda "ioga" yn y Gorllewin.

Ymarfer golygu

Mae ymarfer ioga Haṭha yn gymhleth ac yn gofyn am rai o nodweddion yr yogi. Mae Adran 1.16 o'r Pradibika ioga Haṭha, er enghraifft, yn nodi mai'r rhain yw utsaha (brwdfrydedd, gwytnwch), sahasa (dewrder), dhairya (amynedd), jnana tattva (hanfod gwybodaeth), nishcaya (penderfyniad) a tyaga (unigedd, ymwadiad).[6]

Yn niwylliant y Gorllewin, mae yoga Haṭha fel arfer yn cael ei ddeall fel asanas a gellir eu hymarfer er mwyn cadw'n heini.[7] Yn nhraddodiadau India a Thibet, mae ioga Haṭha yn llawer mwy. Mae'n ymestyn ymhell y tu hwnt i fod yn system ymarfer corff soffistigedig ac yn integreiddio syniadau moeseg, diet, glanhau, pranayama (ymarferion anadlu), myfyrdod a system ar gyfer datblygiad ysbrydol yr iogi.[8][9]

Diet golygu

Mae rhai testunau Haṭha yn rhoi pwyslais mawr ar mitahara, sy'n golygu "diet wedi'i fesur" neu "fwyta cymedrol". [10][11] Maent yn cysylltu'r bwyd y mae rhywun yn ei fwyta â chydbwyso'r corff ac ennill y budd mwyaf o ymarfer ioga Haṭha. Mae bwyta, dywed y Gheranda Samhita, yn fath o weithred ddefosiynol i deml y corff, fel petai rhywun yn mynegi hoffter tuag at y duwiau.[10][12]

Mae adnodau 1.57 i 1.63 o Ioga Hatha Pradipika yn awgrymu na ddylai blysu am flasau hoff lywio arferion bwyta rhywun, yn hytrach mae'r diet gorau yn un sy'n flasus, yn faethlon ac yn ddigonol i ddiwallu anghenion corff rhywun ac ar gyfer yr ysbryd mewnol. Mae'n argymell bod yn rhaid i berson "fwyta dim ond pan fydd rhywun yn teimlo'n llwglyd" a "pheidio â gorfwyta na bwyta i lenwi stumog; yn hytrach gadewch chwarter dogn yn wag a llenwi tri chwarter â bwyd a dŵr ffres o safon".[13]

Puro'r corff golygu

Mae yoga Haṭha yn dysgu amrywiol gamau o lanhau'r corff mewnol a cheir nifer o ddulliau glanhau, yn amrywio o arferion hylendid syml i'r ymarferion unigryw o wrthdroi llif hylif seminal.[14] Gelwir y rhestr fwyaf cyffredin yn shatkarmas, neu chwe gweithred lanhau: dhauti (glanhau dannedd a chorff), basti (glanhau rectwm), neti (glanhau'r trwyn), trataka (glanhau llygaid), nauli (tylino'r abdomen) a kapalabhati (glanhau fflem).[14] Mae rhai o'r rhain yn defnyddio dŵr ac eraill yn defnyddio clwt neu frethyn.[15]

Rheoli'r anadl golygu

Mae Prāṇāyāma wedi'i wneud allan o ddau air Sansgrit prāṇa (प्राण, anadl, egni hanfodol, grym bywyd)[16][17] ac āyāma (आयाम, ffrwyno, ymestyn, ymestyn).[18][17]

Mae rhai testunau ioga Haṭha'n dysgu ymarferion anadlu ond nid ydyn nhw'n cyfeirio ato fel "Pranayama". Er enghraifft, mae adran 3.55 o'r GherandaSamhita yn ei alw'n Ghatavastha (y corff yn llestr).[19] Mewn testunau eraill, mae'r term Kumbhaka neu Prana-samrodha yn cael ei ddefnyddio.[20] Waeth beth fo'r termau, mae anadlu'n iawn a defnyddio technegau anadlu yn greiddiol, yn ganolog i ioga Haṭha. Dywedir bod ymarferion anadlu cywir yn glanhau ac yn cydbwyso'r corff.[21]

 
Mae oga Hatha Pradipika yn argymell Siddhasana ar gyfer ymarferion anadlu.[22]

Mae Pranayama yn un o arferion craidd ioga Haṭha.[23][24][25] Rheoleiddir yr anadlu - yn ymwybodol ac yn fwriadol, ac mae hywn yn gysyniad cyffredin a rennir â phob ysgol ioga.[26][27]

Gwneir hyn mewn sawl ffordd, gan fewnanadlu ac yna dal y gwynt am gyfnod, cyn ei allanadlu, ac yna atal yr anadlu am gyfnod arall, gweithred sy'n arafu'r anadlu, yn newid amser / hyd anadliad, dyfnder yr anadlu (dwfn, byr), a chyfuniad o'r rhain, ymarfer cyhyrau â ffocws.[28] Mae pranayama neu anadlu'n iawn yn rhan annatod o'r safleoedd (asanas). Yn ôl adran 1.38 o Ioga Hatha Pradipika, Siddhasana yw'r ystum mwyaf addas a hawsaf i ddysgu ymarferion anadlu.[22]

Osgo neu safle'r corff golygu

 
Disgrifiwyd y safleKukkutasana yn y 13g, yn y Vāsiṣṭha Saṁhitā.[29]

Cyn dechrau ymarfer ioga haṭha, mae'n rhaid i'r iogi sefydlu lle addas: yn ddelfrydol, mewn mathika (adeilad ar gyfer meudwy), "yn bell o greigiau sy'n cwympo, tân a lleithder".[30] Ar ôl dewis lleoliad sefydlog tawel, mae'r iogi'n cychwyn ymarfer ystumiau (safleoedd) a elwir yn asanas. Daw'r asanas hyn ar sawl ffurf. Ar y dechrau, mae'r asanas yn anghyfforddus ac yn anodd, yn achosi i'r corff ysgwyd, ac yn nodweddiadol maent yn annioddefol i'w dal am gyfnodau hir.[11] Fodd bynnag, gydag ailadrodd a dyfalbarhad, wrth i ystwythder y cyhyrau wella, mae'r ymdrech yn lleihau ac mae'r asana'n gwella. Yn ôl testunau ioga Haṭha, mae pob asana yn gwella pan fydd yr "ymdrech yn diflannu", cyflwr, lle nad yw'r person yn meddwl am safle ei gorff; mae'n anadlu mewn pranayama diymdrech, ac yn gallu byw o fewn ei fyfyrdod ei hun (anantasamapattibhyam).[31]

Asanas (osgo'r corff) mewn rhai testunnau ioga Hatha
Sanskrit[a] Cymraeg Gheranda Samhita
[33]
Ioga Hatha Pradipika
[33][34]
Shiva Samhita
[35]
Bhadrāsana Lwcus 2.9–910 1.53–954   —
Bhujaṅgāsana Neidr 2.42–943   —   —
Dhanurāsana Bwa 2.18 1.25   —
Garuḍāsana Eryr 2.37   —   —
Gomukhāsana Wyneb y Fuwch 2.16 1.20   —
Gorakṣāsana Bugail Gwartheg 2.24–925 1.28–929 3.108–9112
Guptāsana Y Gyfrinach 2.20   —   —
Kukkutāsana Ceiliog 2.31 1.23   —
Kūrmāsana Crwban 2.32 1.22   —
Makarāsana Crocodeil 2.40   —   —
Mandukāsana Llyffant 2.34   —   —
Matsyāsana Pysgodyn 2.21   —   —
Matsyendrāsana Osgo Matsyendra 2.22–923 1.26–927   —
Mayūrāsana Y Paen 2.29–930 1.30–931   —
Muktāsana Rhyddid 2.11   —   —
Padmāsana Lotws 2.8 1.44–949 3.102–9107
Paschimottanāsana Eistedd a Phlygu Ymlaen 2.26 1.30–931   —
Sankatāsana Pitw Bach 2.28   —   —
Shalabhāsana Locust 2.39   —   —
Śavāsana Y Corff 2.19 1.34   —
Siddhāsana Cyflawnwyd 2.7 1.35–943 3.97–9101
Siṁhāsana Y Llew 2.14–915 1.50–952   —
Yogāsana Teiliwr Hapus 2.44–945   —   —
Svastikāsana Addawol 2.13 1.19 3.113–9115
Vṛṣāsana Y Tarw 2.38   —   —
Uṣṭrāsana Y Camel 2.41   —   —
Utkaṭāsana Ar i Fyny 2.27   —   —
Uttana Kurmāsana Crwban ar i Fyny 2.33 1.24   —
Uttana Mandukāsana Llyffant ar i Fyny 2.35   —   —
Vajrāsana Mellten 2.12   —   —
Virāsana Yr Arwr 2.17   — 3.21
Vṛkṣāsana Coeden 2.36   —   —

Mudras golygu

Yn ôl Mallinson, yn y testun cynharaf, roedd ioga Haṭha yn fodd i godi a gwarchod y bindu, y credir ei fod yn un o'r egni hanfodol. Roedd y ddwy dechneg ioga Haṭha gynnar i gyflawni hyn drwy'r asanas gwrthdro i ddal y bindu gan ddefnyddio disgyrchiant, neu mudras (morloi iogig)[b] i wneud i anadl lifo i'r sianel ganol a gorfodi'r bindu i fyny. Y nod yw cyrchu amṛta (neithdar anfarwoldeb) sydd wedi'i leoli yn y pen, sydd wedi hynny yn gorlifo drwy'r corff, yn groes i nod ioga Haṭha cynnar o warchod y bindu.[36]

Asanas

Rhestr Wicidata:

rhif enw isddosbarth o'r canlynol delwedd Cat Comin
Ardha Matsyendrasana (Hanner Arlgwydd y Pysgod) asanas eistedd
ioga Hatha
asanas ymlaciol
 
Ardha Matsyendrasana
Dhanurasana asanas lledorwedd
ioga Hatha
 
Dhanurāsana
Garudasana (Yr Eryr) asanas sefyll
ioga Hatha
 
Garudasana
Gomukhasana asanas eistedd
ioga Hatha
 
Gomukhāsana
Gorakṣāsana (Bugail Gwartheg) ioga Hatha
asanas eistedd
Guptāsana (Y Gyfrinach) Siddhasana
asanas eistedd
ioga Hatha
asanas ymlaciol
Kukkutasana asanas cydbwyso
ioga Hatha
 
Kukkutasana
Kurmasana (Y Crwban) asanas eistedd
ioga Hatha
 
Kurmasana
Makarasana (Y Crocodeil) asanas lledorwedd
ioga Hatha
 
Makarasana
Mandukasana (Y Broga) asanas lledorwedd
ioga Hatha
asanas penlinio
 
Mandukasana
Matsyasana (Y Pysgodyn) asanas lledorwedd
ioga Hatha
 
Matsyasana
Mayurasana (Y Paen) asanas cydbwyso
ioga Hatha
 
Mayurasana
Muktasana Siddhasana
asanas eistedd
ioga Hatha
asanas ymlaciol
Padmasana (Lotws) asanas eistedd
ioga Hatha
asanas ymlaciol
 
Padmāsana
Paschimottanasana asanas eistedd
ioga Hatha
 
Paścimottānāsana
Salabhasana (Y Cwch) asanas lledorwedd
ioga Hatha
 
Salabhasana
Simhasana (Y Llew) asanas penlinio
ioga Hatha
asanas ymlaciol
 
Simhāsana
Svastikasana (Yr Addawol) asanas eistedd
ioga Hatha
asanas ymlaciol
 
Ustrasana (Y Camel) asanas penlinio
ioga Hatha
 
Uṣṭrāsana
Utkatasana (Y Gadair) asanas sefyll
ioga Hatha
 
Utkatasana
Uttana Kurmasana (Y Crwban) Kurmasana (Y Crwban)
asanas eistedd
ioga Hatha
Uttana Mandukāsana (Llyffant ar i Fyny) ioga Hatha
asanas ymestyn
Virasana (Yr Arwr) asanas eistedd
ioga Hatha
 
Virasana
Vriksasana (Y Goeden) asanas sefyll
ioga Hatha
 
Vṛkṣāsana
Yogāsana (Teiliwr hapus) asanas eistedd
ioga Hatha
Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Gweler hefyd golygu

Nodiadau golygu

  1. As Rosen states, the asanas vary significantly between Haṭha yoga texts, so some of the names Mai have been used for different poses than those now associated with these Sanskrit names.[32]
  2. Not to be confused with hand mudras, which are gestures.

Llyfryddiaeth golygu

Cyfeiriadau golygu

  1. Mallinson & Singleton 2017, t. xx.
  2. Mallinson 2011, t. 770.
  3. 3.0 3.1 Birch 2011
  4. White 2012, t. 57.
  5. Mallinson 2016b
  6. Svatmarama & Akers 2002, tt. 1–7.
  7. Rosen 2012, tt. 3–4.
  8. Burley 2000, tt. ix–x, 6–12.
  9. Yeshe 2005, tt. 97–130.
  10. 10.0 10.1 Rosen 2012, tt. 25–26.
  11. 11.0 11.1 Eliade 2009.
  12. Mallinson 2007, tt. 44, 110.
  13. Joshi 2005, tt. 65–66
  14. 14.0 14.1 Larson, Bhattacharya & Potter 2008.
  15. Singleton 2010, tt. 28–30.
  16. prAna Sanskrit–English Dictionary, Koeln University, Germany
  17. 17.0 17.1 Rosen 2012.
  18. Monier Monier-Williams, Āyāma, Sanskrit–English Dictionary with Etymology, Oxford University Press
  19. Singleton 2010.
  20. Singleton 2010, tt. 9, 29.
  21. Singleton 2010, tt. 29, 146–153.
  22. 22.0 22.1 Burley 2000, tt. 199–200.
  23. Daniélou 1955, tt. 57–62.
  24. Burley 2000, tt. 8–10, 59, 99.
  25. Rosen 2012, tt. 220–223.
  26. Burley 2000, tt. 8–10, 59–63.
  27. Āraṇya 1983, tt. 230–236.
  28. Burley 2000, tt. 202–219.
  29. Mallinson & Singleton 2017, tt. 87–88, 104–105.
  30. Burley 2000, tt. 34–35.
  31. Eliade 2009, tt. 53–54, 66–70.
  32. Rosen 2012, tt. 78–88.
  33. 33.0 33.1 Rosen 2012, tt. 80–81.
  34. Larson, Bhattacharya & Potter 2008, tt. 491–492.
  35. Rosen 2012, tt. 80–981.
  36. Mallinson 2011, tt. 770, 774.