Punjab (Pacistan)

Punjab
Math	province of Pakistan
Prifddinas	Lahore
Poblogaeth	101,391,000, 127,688,922
Sefydlwyd	1 Gorffennaf 1970 ;
Cylchfa amser	UTC+05:00
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Punjab
Sir	Pacistan
Gwlad	Pacistan
Arwynebedd	205,344 ±1 km²
Yn ffinio gyda	Khyber Pakhtunkhwa, Sindh, Balochistan, Islamabad Capital Territory, India, Punjab
Cyfesurynnau	31.33°N 74.21°E
	PK-PB
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol	Provincial Cabinet of Punjab
Corff deddfwriaethol	Provincial Assembly of Punjab Province
Swydd pennaeth; y wladwriaeth	Governor of Punjab, Pakistan
Swydd pennaeth; y Llywodraeth	Chief Minister of Punjab
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Un o daleithiau Pacistan yw'r Punjab neu Panjab (Urdu: پنجاب ; Punjabi: پنجاب). Hon yw rhanbarth fwyaf poblog a ffyniannus y wlad o gryn dipyn ac mae'n gartref i Punjabiaid a sawl grŵp ethnig arall. Yr ardaloedd cyfagos yw Sindh (Sind) i'r de, Balochistan a Khyber Pakhtunkhwa i'r gorllewin, Azad Kashmir (y rhan o Kashmir dan reolaeth Pacistan), Jammu a Kashmir yn India, ac Islamabad i'r gogledd, a'r Punjab Indiaidd a Rajasthan i'r dwyrain, yn India. Y prif ieithoedd yw Punjabi, Urdu a Saraiki. Lahore yw'r brifddinas daleithiol. Daw'r enw Punjab o'r geiriau Perseg Pañj (پنج), sy'n golygu "pump", ac Āb (آب) sy'n golygu "dŵr" (cf. afon yn Gymraeg). Ystyr "Punjab" felly yw "(y) pum dŵr (neu 'afon')" - felly "Gwlad y Pum Afon", sy'n cyfeirio at yr afonydd Indus, Ravi, Sutlej, Chenab a'r Jhelum; mae'r pedair olaf yn llednentydd Afon Indus.

Am ystyron eraill, gweler Punjab (gwahaniaethu).

Daearyddiaeth

Dyma ail ranbarth mwyaf Pacistan o ran arwynebedd gyda 205,344 km² (79,284 mi sgw) ac mae wedi'i lleoli i ogledd-orllewin plat daeaegol India yn Ne Asia.

Mosg yr Ymerodraeth neu'r Mosg Badshahi yn Lahore a godwyd yn 1671

Y prifddinas yw Lahore, a fu'n brifddinas hanesyddol y Punjab ehangach hefyd. Dinasoedd eraill o fewn y rhanbarth yw Faisalabad, Rawalpindi, Gujranwala, Multan, Sialkot, Bahawalpur, Sargodha, Gujrat, Sheikhupura a Jhelum. Ceir chwe prif afon yn nadreddu drwy Punjab, 5 drwy rhan Pacistan o'r Pwnjab: Indus (sy'n llifo o'r Gogledd i'r De), Jhelum, Beas, Chenab, Ravi a Sutlej. Mae bron i 60% o boblogaeth Pacistan yn byw yn Punjab.

Mae mwyafrif yr ardal yn dir ffrwythlon, ar hyd dyffrynoedd yr afonydd ond ceir ychydig o ddiffeithdiroedd ar y ffin â Rajasthan a mynyddoedd Sulaiman gan gynnwys diffeithdiroedd Thal a Cholistan.

Ieithoedd

Prif iaith y rhanbarth yw'r iaith Punjab a ysgrifennir yn y sgript Shahmukhi, a cheir nifer o dafodiaethoedd oddi mewn iddi. Cânt eu siarad gan 60% o Punjabis (neu bobl o Bunjab) ym Mhacistan a'r mwyafrif llethol yn rhanbarth Punjab.^[1] Er hyn ni roddir iddi unrhyw gydnabyddiaeth oddi fewn i Gyfansoddiad Pacistan.

Demograffeg

Amcangyfrifir bod y bobloageth yn 2010 yn 93,963,240^[2] sef dros hanner poblogaeth y wlad.

Popblogaeth
Cyfrifiad	Y boblogaeth	Trefol	Gwledig

1951	20,540,762	3,568,076	16,972,686
1961	25,463,974	5,475,922	19,988,052
1972	37,607,423	9,182,695	28,424,728
1981	47,292,441	13,051,646	34,240,795
1998	73,621,290^[3]	23,019,025	50,602,265
2012	91,379,615^[4]	45,978,451	45,401,164

Crefydd

Crefydd yn Punjab
crefydd			Canran
Islam			97.21%
Cristnogaeth			2.31%
Arall†			0.48%
Y rhaniad crefyddol †Includes Sikhs, Parsis, Hindus .

O fewn rhanbarth Punjab credir bod 97.21% yn Fwslemiaid gyda'r mwyafrif ohonynt yn Sunni Hanafi a lleiafrif Shia Ithna 'ashariyah. Yr ail grefydd fwyaf yw Cristnogaeth - 2.31% o'r boblogaeth. Ymhlith y crefyddau eraill fe geir Ahmedi, Hindus, Sikhs, Parsis a Bahá'í.^[5]

Prif ddinasoedd

Rhestr o brif ddinasoedd y Punjab
Safle	Dinas	Dosbarth	Poblogaeth	Lahore Faisalabad Rawalpindi
1	Lahore	Dosbarth Lahore	10,500,000
2	Faisalabad	Dosbarth Faisalabad	5,280,000
3	Rawalpindi	Dosbarth Rawalpindi	3,391,656
4	Multan	Dosbarth Multan	2,606,481
5	Gujranwala	Dosbarth Gujranwala	2,569,090
6	Sargodha	Dosbarth Sargodha	600,501
7	Bahawalpur	Dosbarth Bahawalpur	543,929
8	Sialkot	Dosbarth Sialkot	510,863
9	Sheikhupura	Dosbarth Sheikhupura	426,980
10	Jhang	Dosbarth Jhang	372,645
11	Gujrat	Dosbarth Gujrat	530,645
12	D.G.Khan	Dosbarth Dera Ghazi Khan	630,645
*Ffynhonnell:World Gazetteer 2010^[6]*
Rhestr o boblogaeth ddinesig pob dinas, nid cyfanswm y dosbarthiadau.

Gweler hefyd

Punjab, India

Cyfeiriadau

↑ The Languages of Pakistan
↑ "Punjab – World Gazetteer". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-12-10. Cyrchwyd 29 Mawrth 2012.
↑ http://www.statpak.gov.pk/depts/pco/statistics/pop_by_province/pop_by_province.html_Pages/statpak.gov.pk/depts/pco/statistics/pop_by_province/pop_by_province^{[dolen farw]}
↑ Population shoots up by 47 percent since 1998 Archifwyd 2012-07-01 yn y Peiriant Wayback. Thenews.com.pk. Retrieved on 2013-07-12.
↑ "POPULATION CY RELIGION" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2006-06-17. Cyrchwyd 2015-01-18.
↑ "Pakistan: Largest cities and towns and statistics of their population". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-10-17. Cyrchwyd 2011-02-10.

[1] The Languages of Pakistan

[WG-2] "Punjab – World Gazetteer". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-12-10. Cyrchwyd 29 Mawrth 2012.

[3] ttp://www.statpak.gov.pk/depts/pco/statistics/pop_by_province/pop_by_province.html_Pages/statpak.gov.pk/depts/pco/statistics/pop_by_province/pop_by_province^{[dolen farw]}

[4] Population shoots up by 47 percent since 1998 Archifwyd 2012-07-01 yn y Peiriant Wayback. Thenews.com.pk. Retrieved on 2013-07-12.

[5] "POPULATION CY RELIGION" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2006-06-17. Cyrchwyd 2015-01-18.

[World_Gazetteer-6] "Pakistan: Largest cities and towns and statistics of their population". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-10-17. Cyrchwyd 2011-02-10.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]