Rheilffordd Abertawe a'r Mwmbwls

rheilffordd ar gau yn Ne Cymru
Rheilffordd Abertawe a'r Mwmbwls
exCONTg
Ymddireidolaeth Harbwr Abertawe
exKINTa exKRWgl exKRW+r
Rutland Street
exKRWl exKRWg+r exLSTR
exINT exLSTR
St Helens
exINT exLSTR
Brynmill
exINT exLSTR
Ashleigh Road
exKRWg+l exKRWgr
exCONTgq exKRZu exSTRr
Rheilffordd Llanelli
exINT
Blackpill
exINT
West Cross
exINT
Norton Road
exINT
Oystermouth
exINT
Southend (Mumbles)
exKINTe
Pier y Mwmbls

Rheilffordd gyntaf y byd i deithwyr oedd Rheilffordd Abertawe a'r Mwmbwls.

Map Rheilffordd Abertawe a'r Mwmbwls

Adeiladwyd yn wreiddiol ym 1804 er mwyn cludo carreg galch o chwareli'r Mwmbwls i Abertawe a thu hwnt. Cludodd deithwyr am y tro cyntaf ar yr un diwrnod a ddiddymwyd caethwasiaeth gan Lywodraeth Pydain. Hwyrach, ddechreuodd ddefnyddio ager yn hytrach na cheffylau cyn droi at dramiau trydan nes iddi gau ym mis Ionawr 1960.

Ym 1804, gymeradwywyd cynllun i osod rheilffordd rhwng Abertawe a'r Mwmbwls gan Lywodraeth Prydain er mwyn cludo deunydd i ddociau Abertawe. Gosodwyd y traciau cyntaf yn Hydref y flwyddyn honno. Yr adeg hynny, adnabuwyd y rheilffordd fel Rheilffordd Ystumllwynarth (The Oystermouth Railway) cyn droi'n Rheilffordd Abertawe a'r Mwmbwls. Ei henw mwyaf poblogaidd oedd Rheilffordd y Mwmbwls.

Nid oedd heol rhwng Abertawe ac Ystumllwynarth a phwrpas gwreiddiol y rheilffordd oedd cludo glo, mwyn haearn a charreg galch. Dechreuodd weithredu ym 1807 wrth i dramiau gael eu tynnu gan geffylau o Brewery Bank ger Camlas Abertawe yn Abertawe, ar hyd glannau Bae Abertawe i'w cyrchfan yn Castle Hill (ger 'Chwarel Clements' heddiw) ym mhentref pysgota Ystumllwynarth.