Rhwd du coesau'r ŷd
| Rhwd du coesau'r ŷd Puccinia graminis | |
|---|---|
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Fungi |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Pucciniales |
| Teulu: | Pucciniaceae |
| Enw deuenwol | |
| ' | |
Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Pucciniaceae yw'r Rhwd du coesau'r ŷd (Lladin: Puccinia graminis; Saesneg: Black Stem Rust).[1] 'Y Gwir-Rydau' yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. Lluosog y gair 'Rhwd' yw rhydau, gair sy'n cyfeirio at liw'r ffyngau yn y grwp yma. Mae'r teulu Pucciniaceae yn gorwedd o fewn urdd y Pucciniales.
Mae'r rhywogaeth hon hefyd i'w chanfod yng Nghymru.[2]
Ffyngau
golyguCredir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[3] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[4] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.
Aelodau eraill o deulu'r Pucciniaceae
golyguMae gan Rhwd du coesau'r ŷd ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:
Rhestr Wicidata:
| rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
|---|---|---|
| Puccinia arundinacea ß epicaula | Puccinia arundinacea ß epicaula | |
| Puccinia emaculata | Puccinia emaculata |  |
| Puccinia kuehnii | Puccinia kuehnii | |
| Puccinia melanocephala | Puccinia melanocephala |  |
| Puccinia phragmitis | Puccinia phragmitis |  |
| Puccinia poarum | Puccinia poarum | _on_lower_surface_of_Coltsfoot.JPG) |
| Puccinia sessilis | Puccinia sessilis |  |
| Puccinia xanthii | Puccinia xanthii | |
| Rhwd brown gwenith | Puccinia recondita | .jpg) |
| Rhwd brown haidd | Puccinia hordei |  |
Gweler hefyd
golyguCyfeiriadau
golygu- ↑ Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
- ↑ Gwefan Prifysgol Aberystwyth; adalwyd 23 Chwefror 2020.
- ↑ Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
- ↑ Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.
Safonwyd yr enw Rhwd du coesau'r ŷd gan un o brosiectau 
. Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.