Rosalía de Castro
Roedd Rosalía de Castro (24 Chwefror 1837 – 15 Gorffennaf 1885) yn brif lenor Galisia ac heddiw yn arwres ffeministaidd.
| Rosalía de Castro | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | María Rosalía Rita Expósito  23 Chwefror 1837 Conxo, Santiago de Compostela |
| Bu farw | 22 Gorffennaf 1885 A Matanza |
| Dinasyddiaeth | Sbaen |
| Galwedigaeth | llenor, bardd, nofelydd, awdur storiau byrion |
| Adnabyddus am | Cantares gallegos, Follas novas, Contos da miña terra, La flor, En las orillas del Sar, Q5966934, O cabaleiro das botas azuis, Lieders |
| Arddull | barddoniaeth |
| Mudiad | Rexurdimento |
| Tad | José Martínez Viojo |
| Mam | María Teresa da Cruz Castro |
| Priod | Manuel Murguía |
| Plant | Ovidio Murguía de Castro, Alejandra Murguía, Aura Martínez-Murguía de Castro, Gala Murguía de Castro, Amara Murguía de Castro |
| Gwobr/au | Galician Literature Day |
| Gwefan | http://rosalia.gal/ |
| llofnod | |
 | |
Ysgrifennodd yn Galego (Galisieg) ar adeg pan roedd yr iaith wedi'i gormesu ac ond wedi'i ystyri'n dafodiaith y werin ddi-addysg.[1][2]
Cyhoeddodd ei chasgliad cyntaf o farddoniaeth Cantares gallegos (Cantoriaion Galisieg) ar 17 Mai, 1863. Mae 17 Mai bellach yn cael ei dathlu fel Día das Letras Galegas - Diwrnod llenyddiaeth Galisieg, yn ddiwrnod o wyliau yn Galisia.
Roedd Follas novas (Dail newydd), 1880, ei hail gasgliad yn y Galisieg a'r olaf.[3] Ystyrir y gyfrol hon yn glasur o fewn llenyddiaeth Galisiaidd. Dyma hefyd uchafbwynt gyrfa Castro, gan ei fod yn cynrychioli'r cyfnod rhwng Cantares gallegos a'i nofel radical En las orillas del Sar (1884) a sgwennwyd mewn Sbaeneg. Mae rhan olaf Follas novas am ferched a adawyd yng Ngalisia, wedi i'w gwŷr eu gadael i chwilio am waith.
Priododd Manuel Murguía (1833–1923), yn un o brif ffigyrau y Rexurdimento (adfywiad) – mudiad llenyddol rhamantaidd i hybu llenyddiaeth a'r iaith Galego. Cafodd y cwpl 7 o blant.
Roedd bywyd Castro wedi'i effeithio gan dristwch a thlodi. Gwrthwynebodd gamddefnydd awdurdod ac roedd yn gefnogwr brwd o hawliau merched.[4]
Mae ei gwaith yn cyfleu cryfder enaid pobl werin Galisia – eu llawenydd, doethineb a thraddodiadau, eu dicter at ormes Sbaen, a'u tristwch yn wyneb tlodi ac alltudio i dde America. Mae ei gwaith wedi nodi gan saudade (hiraeth).[5]
Mae ei gwaith wedi'i gyffeithiau i nifer fawr o ieithoedd ac mae ei henw i weld ar enwau parciau, strydoedd, ysgolion a busnesau fel caffis a gwestai[6][7]. Mae ei llun wedi ymddangos ar stampiau ac ar hen arian Sbaen y peseta.[8]
Dolenni
golygu- Sefydliad Rosalía de Castro: http://rosalia.gal/
- Prosiect 'Merched Peryglus': http://dangerouswomenproject.org/2016/06/08/rosalia-de-castro/
- Ei gwaith yn Saesneg ar wefan Poem Hunter: https://www.poemhunter.com/rosalia-de-castro/biography/
- Helena Miguélez Carballeira - Galicia, a Sentimental Nation: Gender, Culture, Politics (2013), Gwasg Prifysgol Cymru. http://www.uwp.co.uk/cy/book/galicia-a-sentimental-nation-ebook-pdf/[dolen farw]
Gwaith
golygu
Yn Galego
golygu- Cerddi
- Cantares gallegos 1863
- Follas novas 1880
- Rhyddiaith
- Contos da miña terra I 1864
Yn Sbaeneg
golygu- Cerddi
- La Flor 1857
- A mi madre 1863
- En las orillas del Sar 1884
- Rhyddiaith
- La hija del mar 1859
- Flavio 1861
- El cadiceño 1863
- Ruinas 1866
- Las literatas 1866
- El caballero de las botas azules 1867
- El primer loco 1881
- El domingo de Ramos 1881
- Padrón y las inundaciones 1881
Cyfeiriadau
golygu- ↑ https://www.cambridge.org/core/books/a-companion-to-galician-culture/rosalia-de-castro-life-text-and-afterlife/EC9EDA54263D6E0BC359900B8AD86E61
- ↑ http://dangerouswomenproject.org/2016/06/08/rosalia-de-castro/
- ↑ Follas Novas El Libro Total
- ↑ https://www.britannica.com/biography/Rosalia-de-Castro
- ↑ https://www.poemhunter.com/rosalia-de-castro/biography/
- ↑ https://www.booking.com/hotel/es/rosalia.html
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=JRMATl6KeQw
- ↑ https://web.archive.org/web/20120412180143/http://www.bde.es/webbde/es/billemone/peseta/peseta.pdf
- ↑ Carballo, R. (1981) [1963]. Historia da Literatura Galega Contemporánea. Galaxia. tt. 143–234. ISBN 84-7154-391-5.CS1 maint: multiple names: authors list (link)