Sallwyr Rhygyfarch

Llawysgrif Ladin o'r 11g o darddiad Cymreig sydd wedi'i ysgrifennu a'i addurno yn arddull Gwyddelig yw'r Sallwyr Rhygyfarch. Fe'i hysgrifennwyd tua 1079, yn ôl pob tebyg yn y sgriptoriwm yn Llanbadarn Fawr, Ceredigion.

Sallwyr Rhygyfarch

Enghraifft o'r canlynol	llawysgrif
Deunydd	memrwn
Iaith	Lladin
Dyddiad cyhoeddi	1079
Tudalennau	159
Lleoliad cyhoeddi	Llanbadarn Fawr
Perchennog	Rhygyfarch ap Sulien
Lleoliad yr archif	Coleg y Drindod, Dulyn
Statws hawlfraint	parth cyhoeddus, parth cyhoeddus

Mae'n cynnwys 159 o ddalennau memrwn, ac fe'i rhannir yn yr adrannau canlynol: Llythyr Sant Sierôm i Chromatius ac Elidorus; Breviarius Apostolorum; Martyrologium Hieronymianum; a Thablau Amrywiol.

Roedd y llyfr yn perthyn i Rhygyfarch ap Sulien (1056?–1099), Esgob Tyddewi. Ar ffolio 158v, yn ei law ei hun, mae'n dweud wrthym bod y cyfrol wedi ei ysgrifennu iddo gan ysgrifennydd o'r enw Ithael, a bod yr addurnlythyrennau mawr yn waith ei frawd Ieuan. Roedd eu tad, Sulien, wedi astudio yn Iwerddon am 13 mlynedd; mae addurniad y gyfrol yn dangos tebygrwydd clir i lawysgrifau Gwyddelig o'r un cyfnod.

Mae'r llawysgrif bellach yn llyfrgell Coleg y Drindod, Dulyn fel MS 50.

Llyfryddiaeth

• The Psalter and Martyrology of Ricemarch, gol. H. J. Lawlor, Henry Bradshaw Society 47 a 48, 2 gyfrol (Llundain, 1914)

Dolen allanol

• Argraffiad adlun Sallwyr Rhygyfarch