Sara Maria Saunders

Roedd Sara Maria Saunders (1864–1939) yn awdures Gymraeg. Daeth yn enwog dan ei henw llenyddol S.M.S.

Sara Maria Saunders
Ffugenw	S.M.S.
Ganwyd	Mawrth 1864  Cwrt Mawr
Bu farw	Ionawr 1939  Lerpwl
Galwedigaeth	llenor, efengylwr
Tad	Robert Joseph Davies
Mam	Frances Davies

Bywgraffiad

Ganwyd Sara Maria Davies ym 1864 ym mhlasty bychan Cwrt Mawr, Llangeitho, Ceredigion ym 1864. Hi oedd yr hynaf o ddeg o blant Frances Humphreys a Robert Joseph Davies. Roedd y teulu'n Fethodistiaid pybyr - ei thad yn ben-blaenor yng Nghapel Gwynfil, Llangeitho. Fe'i haddysgwyd adref, ac yna mewn ysgol fonedd yng Nghaerwragon ac yn y Ladies College, Lerpwl. Wedi gorffen ei haddysg, mae'n debygol iddi symud yn ôl adref at ei theulu yn Llangeitho. Profodd droedigaeth ysbrydol yn ystod y cyfnod, a bu'n efengylydd cwbl ymroddedig am weddill ei hoes.

Priododd John Saunders, Pregethwr Methodist ym 1887, a symud i fyw i Lanymddyfri. Ordeiniwyd John Saunders yn Awst 1890 yn Sasiwn Tregaron. Denwyd y ddau i Benarth yn 1891, adeg sefydlu'r Symudiad Ymosodol - y Forward Movement, braich genhadol y Methodistiaid Calfinaidd yn canolbwyntio ar ardaloedd trefol a diwydiannol Morgannwg a Mynwy. Ymunodd Sara Maria'n frwdfrydig yng ngweithgareddau menywod y Symudiad Ymosodol, gan annerch cynulleidfaoedd a chynorthwyo i drefni a chodi arian. Fel rhan o'r ymgyrch, cychwynodd gyfrannu erthyglau i'r Drysorfa am gymeriadau ei phlentyndod a brofodd droedigaeth a drawsnewidiodd eu bywyd yn ystod Diwygiad 1897. Cyhoeddwyd yr erthyglau mewn cyfrol Llon a Lleddf yn 1897. Yn 1898 symudodd y ddau i Abertawe, lle ganwyd eu merch Mair yn 1901. Ganwyd Olwen eu merch ym Mhen-coed yn 1903. Parhaodd Sara Maria gyda'i gwaith cenhadol. Ffurfiwyd Adran y Merched o'r Sefydliad Ymosodol yn Llandrindod ym 1903, a sefydlwyd adran yn Abertawe gan Sara Maria yr un adeg. Yn ystod Diwygiad 1904-05, cofnododd Sara Maria ddylanwadau pwerus y cyfnod mewn dwy gyfres o hanesion i'r Ymwelydd Misol a gyhoeddwyd dan y teitlau Y Diwygiad ym Mhentre Alun, 1907, a Llithiau o Bentre Alun, 1908.

Oherwydd problemau meddygol, cynghorwyd Sara Maria ym 1912 i beido a gadael y tŷ o hyn ymlaen. Pan wahoddwyd John Saunders i fod yn weinidog yn Eglwys Bresbyteraidd St David's, Auckland, Seland Newydd, penderfynwyd derbyn y cynnig gan y byddai'r hinsawdd yn well i'w hiechyd. Erbyn 1918 roedd gan John Saunders hefyd broblemau iechyd, a symudodd y ddau i dde Califfornia. Bu John Saunders farw yno ym Medi 1919. Arohosodd Sara Maria yno tan mis Gorffennaf 1920, gan symud yn ôl i Gaerdydd erbyn Awst 1920. Symudodd i Lerpwl ymhen rhai blynyddoedd, a bu farw yno ym 1939.

Cyfranodd yn helaeth at Genhadaeth Dramor Methodistiaid Calfinaidd Cymru, gan ymdrechu'n ddiflino i hwyluso gwaith cenhadesau Cymru.

Gwaith llenyddol

Daeth yn enwog dan ei henw llenyddol S.M.S. Roedd ei gwaith llenyddol, bron yn ddieithriad, yn hybu troedigaeth Gristnogol fel profiad a fedrai drawsnewid dyfodol ei chymeriadau er gwell. Ei chryfder oedd ei hadnabyddiaeth o'r natur ddynol a'i diddordeb mawr mewn pobl. Ysgrifennau am gymeriadau benywaidd a oedd yn unigolion cryf a dylanwadol, ac yn asgwrn cefn eu cymuned. Ysgrifennai'n rhugl yn y Gymraeg a Saesneg i gylchgronau'r cyfnod, yn bennaf i'r Drysorfa, yr Efengylydd, y Gymraes, a'r Ymwelydd Misol.

Llyfryddiaeth

• Rosanne Reeves, Dwy Gymraes, Dwy Gymru, Gwasg Prifysgol Cymru (2014)