Dinas fwyaf Seland Newydd yw Auckland (Maori: Tāmaki-makau-rau).

Auckland
Delwedd:Auckland CBD.jpg, AucklandWintergarden.jpg
Mathdinas, dinas â phorthladd, endid tiriogaethol gweinyddol, dinas â miliynau o drigolion, y ddinas fwyaf, dinas global Edit this on Wikidata
Enwyd ar ôlGeorge Eden Edit this on Wikidata
Poblogaeth1,467,800, 1,346,091, 1,470,100 Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 1350 Edit this on Wikidata
Pennaeth llywodraethPhil Goff Edit this on Wikidata
Cylchfa amserUTC+12:00, amser haf, UTC+13:00 Edit this on Wikidata
Gefeilldref/i
Guangzhou, Los Angeles, Brisbane, Busan, Fukuoka, Hamburg, Gaillimh, Taichung, Pohang, Nadi, Utsunomiya, Shinagawa-ku, Kakogawa, Tomioka, Qingdao, Ningbo, Concepción, Ynysoedd Cook, Samoa, Tonga Edit this on Wikidata
Iaith/Ieithoedd
  swyddogol
Saesneg Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirAuckland Region Edit this on Wikidata
GwladBaner Seland Newydd Seland Newydd
Arwynebedd559 ±1 km² Edit this on Wikidata
Uwch y môr196 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau36.8492°S 174.7653°E Edit this on Wikidata
Cod post0600–2699 Edit this on Wikidata
Pennaeth y LlywodraethPhil Goff Edit this on Wikidata
Map
Auckland
Tāmaki Makaurau (Maori)
* top: Canol Auckland * chwith uchaf: Piha * chwith gwaelod: Neuadd y dref * top dde: Amgueddfa Auckland * canol dde: Harbwr Viaduct * gwaelod dde: Mynyddoedd Waitakere

  • top: Canol Auckland
  • chwith uchaf: Piha
  • chwith gwaelod: Neuadd y dref
  • top dde: Amgueddfa Auckland
  • canol dde: Harbwr Viaduct
  • gwaelod dde: Mynyddoedd Waitakere
GwladSeland Newydd
YnysYnys y Gogledd
ArdalArdal Auckland
Awdurdodau Tiriogaethol Seland NewyddCyngor Auckland
Sefydlwyd gan y Māoric. 1350
Sefydliad Ewropeaidd1840
Byrddau Lleol
Arwynebedd
 • Trefol482.9 km2 (186.4 mi sg)
 • Metro559.2 km2 (215.9 mi sg)
Poblogaeth (June 2011 estimate)
 • Dinesig1,377,200
 • Metro1,486,000
 • DemonymAucklander, Jafa
Parth amserNZST (UTC+12)
 • Summer (DST)NZDT (UTC+13)
Codau Post0500-2999
Cod ffôn09
Local iwiNgāti Whātua, Tainui
Websitewww.aucklandcouncil.govt.nz

Lleoliad golygu

Fe'i lleolir ar Ynys y Gogledd, ac yn gorwedd rhwng Harbwr Manukau ar Fôr Tasman a Harbwr Waitemata ar y Môr Tawel. Mae tua 50 o losgfynyddoedd yn ardal Auckland. Ffurfiwyd Ynys Rangitoto, yr un diweddaraf, tua 700 mlynedd yn ôl, a dinistriwyd yr anheddiad Maori ar Ynys Mototapu.

 
Auckland o Devonport

Hanes golygu

Daeth y Maori i Auckland tua 650 mlynedd yn ôl, ac yn aml, sefydlwyd caerau gan y Maori ar ben yr hen losgfynyddoedd, megis Mynydd Eden ac One Tree Hill. Un o'r enwau Maori yr ardal yw Tamaki herenga waka', sy'n golygu 'gorffwysfan llawer o gychod'; harbwr diogel ar eu cyfer nhw.

Ym 1642, darganfuwyd Seland Newydd gan Abel Tasman ac ym 1769, cyrhaeddodd James Cook i fapio'r arfordir. Erbyn 1840 roedd Prydeinwyr wedi cyrraedd; llofnodwyd Cytundeb Waitangi rhyngddynt a'r Maori ar 6ed Chwefror, 1840. Dewisodd William Hobson, rhaglaw cyntaf Seland Newydd Auckland fel prifddinas. Dewisodd Hobson yr enw Auckland, enw ei gyn-gadlywydd, Yr Arglwydd Auckland, rhaglaw India ar adeg honno. Enw teuluol yr arglwydd oedd Eden, enw arall sy'n ymddangos yn yr ardal. Erbyn 1843 roedd gan Auckland dros 3000 o drigolion, ac erbyn diwedd yr 1860au, roedd 12,000 ohonynt.

Prif ardal fasnachol y dref wreiddiol oedd Commercial Bay, rhwng Point Britomart a'r esgair lle mae Heol Swanson heddiw. Gerllaw, i'r gorllewin, roedd Official Bay, lle roedd swyddogion y llywodraeth yn byw. Mechanics Bay oedd yr un nesaf i'r gorllewin, oherwydd gwaith ei drigolion.

Erbyn yr 1890s, clywyd llawer o ieithoedd ar y strydoedd llawn bobl o Ewrop, Tsieina ac India, heb sôn am bobl Maori oedd wedi cyrraedd o ardaloedd gwledig.

Heddiw golygu

 
Dinas Auckland o'r dwyrain.

Erbyn heddiw, Auckland yw'r ddinas Polynesaidd fwyaf y byd. Mae 63% o'i thrigolion o dras Ewropiaidd, 11% Maori, 13% o ynysoedd y Môr Tawel a 12% o Asia. Roedd gan y ddinas 1,377,200 o drigolion yn 2011, sy'n 31 y cant o boblogaeth y wlad.

Cludiant golygu

Mae gan Auckland rwydwaith o reilffyrdd a bysiau ar gyfer cludiant lleol. Trydanir y rheilffyrdd lleol ar hyn o bryd. Does ond un trên bellter hir yn gadael Auckland, sef yr Overlander, sy'n mynd i Wellington. Ffocws cludiant cyhoeddus y ddinas – bysiau a rheilffyrdd - yw Canolfan Cludiant Britomart.

 
Ynys Rangitoto gyda'r nos

Mae Sealink yn cynnig fferi i Ynys Waiheke ac Ynys Great Barrier, ynysoedd mwyaf Gwlff Hauraki. Mae cwmni Fullers hefyd yn cynnig fferi – yn gadael cei o flaen Canolfan Britomart - i Ynysoedd Waiheke a Great Barrier, ac yn mynd ar draws yr harbwr i Devonport, ac i Ynys Rangitoto ac Ynys Motutapu.

Mae gan Auckland maes awyr rhyngwladol, yr un prysuraf yn Seland Newydd, 21 cilomedr i'r de o ganol y ddinas. Côd y maes awyr yw AKL.[1]

Atyniadau golygu

  • Auckland Domain: Parc mawr ynghanol y ddinas, sy'n cynnwys Y Winter Gardens ac Amgueddfa Auckland.
  • Neuadd y Dref: Adeiladwyd ym 1911, yn cynnwys neuadd gyngerdd bwysig.
  • Parc Eden: prif stadiwm chwaraeon y ddinas.
  • Pentref Parnell:yn agos i'r Domain, yn cynnwys tai, eglwys a mynwent yn dyddio o sefydliad y dref wreiddiol.
  • Pont Harbwr: yn cysylltu canol Auckland efo gogledd y ddinas dros y bae.
  • Harbwr Viaduct: yn cynnwys harbwr, tai bwyta, dwy amgueddfa forwrol, gwestai a chanolfan ddigwyddiadau.

'City of Sails' golygu

Hawlir bod gan Auckland mwy o gychod y pen nac unrhyw ddinas arall yn y byd.

Cyfeiriadau golygu

Dolenni allanol golygu