Syr John Owen, Barwnig 1af
Roedd Syr John Owen, Barwnig 1af (John Lord gynt) (1776 - 6 Chwefror 1861) yn wleidydd Torïaidd / Ceidwadol Gymreig a wasanaethodd fel Aelod Seneddol etholaethau Penfro a Sir Benfro am gyfanswm o dros hanner canrif.[1]
| Syr John Owen, Barwnig 1af | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 1776  Cymru |
| Bu farw | 6 Chwefror 1861 Caerloyw |
| Dinasyddiaeth |  Cymru |
| Alma mater | |
| Galwedigaeth | cyfreithiwr, gwleidydd |
| Swydd | Aelod o 18fed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 17eg Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 16eg Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 15fed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 14eg Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o'r 13eg Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 12fed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 11eg Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 10fed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 4edd Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 5ed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 6ed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 7fed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 8fed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 9fed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 10fed Senedd y Deyrnas Unedig |
| Plaid Wleidyddol | y Blaid Geidwadol, Tori |
| Tad | Joseph Lord |
| Mam | Corbetta Owen |
| Priod | Charlotte Phillips, Mary Frances Stephenson |
| Plant | Syr Hugh Owen Owen, 2il Farwnig, Ellen Owen, Charlotte Owen, Alice Maria Owen, Eliza Owen, Mary Owen, William Owen |
Cefndir golygu
Roedd John Lord yn ail fab i Joseph Lord a Corbetta née Owen, ei wraig, yr oedd hi'n ferch i'r Is Gadfridog John Owen ac yn wyres i Syr Arthur Owen 3ydd Barwnig Owen o Orielton. Roedd John Lord yn gefnder i Syr Hugh Owen, 6ed Barwnig ei ragflaenydd fel AS Penfro, pan fu ef farw ym 1809 etifeddodd John Lord ei ystad a newidiodd ei enw i Owen.[2]
Cafodd ei addysgu yng Ngholeg Eton a Choleg Eglwys Crist, Rhydychen, lle raddiodd BA ym 1804 ac MA ym 1807.
Ym 1836 ymladdodd Syr John Owen gornest (duel) yn Neuadd Gumfreston ger Dinbych y Pysgod gyda William Richards, cyn maer y dref a glwyfwyd yn wael yn y digwyddiad, buont yn ymladd gyda phistolau. Dyma oedd y duel hysbys diwethaf i'w ymladd yng Nghymru[3]
Teulu golygu
Bu'n briod dwywaith. Ym 1800 aeth ar ffô i Gretna Green i briodi Charlotte Phillips merch y Parch John Lewes Phillips, Llangynin. Bu iddynt 1 mab a phedair merch; bu hi farw ym 1829. Ym 1830 priododd Mary Frances Stephenson merch Edward Stephenson o Farley Hill, Berkshire; bu iddynt tri mab a ddwy ferch.[4]
Gyrfa golygu
Cafodd ei alw i'r Bar yn y Deml Ganol ym 1800 a bu'n gweithio fel bargyfreithiwr am gyfnod byr hyd benderfynu ymuno â Phrifysgol Rhydychen.
Roedd Owen yn berchen ar lofa Pwll yr Ardd, Landshipping. Roedd siafft y pwll yn ymestyn i ddyfnder o 67 llath gyda llawer o'r gweithfeydd yn rhedeg o dan ddyfroedd aberol afonydd y Cleddau.
Ar 14 Chwefror 1844, sylwodd y glowyr bod mwy o ddŵr nag arfer yn tryddiferu i'r pwll gan hynny fe wnaethant adel eu gwaith ond cawsant eu gorfodi yn ôl gan eu meistri gyda'r sicrwydd bod popeth yn iawn; awr yn ddiweddarach chwalodd dwr yr afonydd i mewn i'r gwaith gan foddi 40 o lowyr. Mae cofrestr y sawl a gollwyd yn enwi rhai o'r colledigion gyda'u henwau llawn ee Benjamin Heart ond eraill fel dim ond Miner a chyfenw ee Miner Thomas, Miner Wilkins a 3 fel Unknown Miners. Credir bod y rhain yn fenywod a phlant dan deg oed a oedd yn gweithio yn y pwll yn groes i gyfraith.[5]
Gyrfa wleidyddol golygu
Etholwyd Owen am y tro cyntaf fel Aelod Seneddol Torïaidd Penfro ar farwolaeth ei gefnder Syr Hugh Owen gan dal y Sir hyd at 1812. Yn etholiad 1812 penderfynodd ymladd sedd y Sir, a oedd yn cael ei ystyried fel swydd llawer mwy mawreddog ac yn fodd o brofi mae teulu Orielton oedd brif deulu Sir Benfro, fe lwyddodd i ennill y sedd ond ar gost ariannol sylweddol. Er mwyn cadw'r sedd yn ddiwrthwynebiad daeth i drefniant gyd Chwig amlycaf y sir John Cambell, Iarll Cawdor y byddai ei gynrychiolydd yn cael sefyll heb wrthwynebydd Torïaidd ym Mwrdeistref Penfro, parodd y cytundeb ar gyfer etholiadau cyffredinol 1818 a 1820[2] ond cafodd ei dorri yn etholiad 1826 pan safodd mab syr John, Hugh Owen Owen, dros y Torïaid yn y fwrdeistref; er hynny llwyddodd Syr John i gadw ei sedd yn y Sir yn ddiwrthwynebiad hyd etholiad cyffredinol 1841 pan benderfynodd John Cambell, Is Iarll Emlyn a mab iarll Cawdor ei fod o am sefyll dros a Sir, heb obaith o ariannu ymgyrch cyfatebol i un yr Is-Iarll penderfynodd ail ymgeisio am y fwrdeistref, gan sefyll yn erbyn ail ymgeisydd Ceidwadol, Hugh ei fab. Enillodd Syr John y frwydr gan ddal ei afael ar y sedd yn ddiwrthwynebiad hyd ei farwolaeth.
| Etholiad cyffredinol 1841: Penfro | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Ceidwadwyr | Syr John Owen | 282 | 50.3 | ||
| Ceidwadwyr | Hugh Owen Owen | 184 | 32.8 | ||
| Rhyddfrydol | J M Child | 95 | 16.9 | ||
| Mwyafrif | 90 | ||||
| Y nifer a bleidleisiodd | 49.5 | ||||
| Ceidwadwyr yn cadw | Gogwydd | ||||
Gyrfa gyhoeddus golygu
Yn ogystal â bod yn Aelod Seneddol bu Syr John yn ddeiliad ar nifer o swyddi cyhoeddus eraill. Bu'n Faer Penfro ym 1813 a Maer Dinbych y Pysgod ym 1821. Bu yn llywodraethwr ar gestyll Hwlffordd ym 1821 ac Aberdaugleddau ym 1823. Bu'n Is Lyngesydd Sir Benfro o 1812 hyd ei farwolaeth ac yn Arglwydd Raglaw Sir Benfro o 1824 hyd ei farwolaeth.
Marwolaeth golygu
Bu farw yn ei gartref Taynton House, Sir Gaerloyw yn 85 mlwydd oed a chafodd ei weddillion eu claddu ym mynwent plwyf Taynton[6].
Cyfeiriadau golygu
- ↑ Y Bywgraffiadur arlein OWEN (TEULU), Orielton, sir Benfro [1] adalwyd 15 Rhagfyr 2015
- ↑ 2.0 2.1 The History of Parliament online OWEN, Sir John, 1st bt. (1776-1861), of Orielton, Pemb. [2] adalwyd Rhagfyr 15 2015
- ↑ May & John (1994). A Chronicle of Welsh Events. Abertawe: Christopher Davies Cyf. tud. 67. ISBN 0-7154-0723-6.
- ↑ "DEATH OF SIR JOHN OWEN BART MP - The Pembrokeshire Herald and General Advertiser". Joseph Potter. 1861-02-15. Cyrchwyd 2015-12-15.
- ↑ Amgueddfa Rhithwir Sir Benfro Landshipping [3] adalwyd Rhagfyr 15 2015
- ↑ Taynton Village Sir John Owen (born John Lord) Baronet M.P. [4][dolen marw] adalwyd 15 Rhagfyr 2015
| Senedd y Deyrnas Unedig | ||
|---|---|---|
| Rhagflaenydd: Syr Hugh Owen |
Aelod Seneddol Penfro 1809 – 1812 |
Olynydd: Thomas Picton |
| Senedd y Deyrnas Unedig | ||
| Rhagflaenydd: Richard Phillips |
Aelod Seneddol Sir Benfro 1812 – 1841 |
Olynydd: Is iarll Emlyn |
| Senedd y Deyrnas Unedig | ||
| Rhagflaenydd: James Robert George Graham |
Aelod Seneddol Penfro 1841 – 1861 |
Olynydd: Syr Hugh Owen Owen |
| Teitlau Anrhydeddus | ||
| Rhagflaenydd: Iarll Uxbridge |
Arglwydd Raglaw Sir Benfro 1824 - 1861 |
Olynydd: Arglwydd Kensington |